Frankowie

RzRLeie78eKJj1

Ilustracja przedstawia stroje Franków w okresie wczesnośredniowiecznym. Na pierwszej ilustracji stroje są dosyć proste, dotyczą zwykłych ludzi. Kobiety mają na sobie sukienki za kolana lub do samej ziemi, pelerynki. Mężczyźni mają spodnie oraz tuniki. W stroju męskim dominuje pelerynka. Albo jest ona zakładana przez jedno ramię, albo przez obydwa. Są również dwie postacie męskie z najwcześniejszego okresu. Jeden z mężczyzn ma na sobie krótką tunikę do kolan i pelerynkę. Jest boso. Drugi ma na sobie jeszcze krótszą tunikę, do połowy uda oraz buty wiązane sznurkami do wysokości tejże tuniki. Na drugiej ilustracji stroje są o wiele bogatsze w zdobienia i szczegóły, dotyczą członków rodziny królewskiej. Kobiety na sukniach mają liczne zdobienia kamieniami szlachetnymi. Często są przepasane ozdobnymi szarfami. Również w ich fryzurach dominują ozdoby ze wstążek. Stroje są pozłacane i ozdobione biżuterią. Mężczyźni ubrani są w stroje przypominające togi oraz peleryny do ziemi, które są bogato zdobione kamieniami szlachetnymi. Obuwie, które mają na sobie jest pozłacane. Wszyscy mają na głowach diademy lub korony.

Frankowie pojawili się na ziemiach cesarstwa zachodniorzymskiego w IV w. n.e. Wcześniej zamieszkiwali obszary położone nad dolnym Renem. Stopniowo zaczęli tworzyć w Galii liczne państewka poddane władzy wodzów i królów wybieranych przez wiece wojowników. Wiec pełnił wobec monarchów również funkcje doradcze, a każdorazowe jego zwołanie służyło przeglądowi wojsk i ogłaszaniu przez władców nowych praw. Rzymianie uważali Franków za swoich sojuszników w walkach z innymi plemionami germańskimi, np. z Wizygotami. Pomimo sukcesów militarnych i ulegania romanizacji budowanie silnych ośrodków państwowych przez Franków nie było łatwe. Powód to trudności integracyjne z GalorzymianamiGalorzymianieGalorzymianami. Galorzymianie stanowili około 80 proc. społeczeństwa północnej Galii, którą zamieszkiwali Frankowie. Galorzymianie wyznawali chrześcijaństwo, a Frankowie konsekwentnie trzymali się swoich pogańskich wierzeń. Dopiero w 496 r. chrzest przyjął energiczny król Chlodwig (ok.466‑511), syn Childeryka I (ok. 437 - 481), władcy najważniejszego plemienia frankijskiego - Franków salickich.

RxiRy4qTOsCf8

Na ilustracji rzeźba przedstawiająca gromadę mężczyzn w trakcie polowania lub bitwy. Mają długie, sięgające klatki piersiowej włosy. Głowy mają przepasane opaskami. Męska postać znajdująca się w centralnej części rzeźby jest bardzo muskularna. Trzyma w rękach włócznię a na głowie ma koronę wysadzaną kamieniami. Obok niego stoją liczni żołnierze, trzymający dzidy, tarcze, sierpy. Jeden z nich do mnie w trąbkę. Drugi z nich trzyma wysoko nad nimi uniesioną rękę z płonącą pochodnią.

Apostoł Franków

Chlodwig odziedziczył po ojcu sprawnie zorganizowane państwo. Nowy król konsekwentnie jednoczył plemiona frankijskie w Galii oraz toczył ciężkie boje z sąsiadami: Wizygotami i Alamanami. To właśnie podczas bitwy z Alamanami pod Tolbiac (496 r.) Chlodwig miał podjąć spontaniczną decyzję o przyjęciu chrztu. Kiedy Frankowie zaczęli przegrywać, władca, aby odwrócić losy starcia, obiecał chrześcijańskiemu Bogu odrzucenie wierzeń pogańskich w zamian za pomoc.

RboHuXgRp7Vwz

Obraz przedstawia scenę bitwę, w której bierze udział król Chlodwig. Król znajduje się wśród licznych żołnierzy, którzy celują w niego włócznią. Widoczne są również ciała poległych oraz koni. Król siedząc na białym koniu, kieruje swój wzrok ku niebu. Znajdujące się tam liczne anioły, odwracają od niego wzrok, kierując go na innych żołnierzy, tych którzy właśnie celują w króla włóczniami.

Ostatecznie Alamanowie ulegli Frankom, a Chlodwig dotrzymał słowa. Zgodnie z tradycją ogromny wpływ na jego decyzję miały także namowy małżonki, chrześcijanki i późniejszej świętej, księżniczki burgundzkiej Klotyldy. Uroczystość chrztu Chlodwiga odbyła się najprawdopodobniej podczas świąt Bożego Narodzenia w 496 r. w mieście Reims. W przeciwieństwie do innych ludów germańskich przyjmujących chrześcijaństwo w wersji ariańskiej, Chlodwig przyjął katolicyzmkatolicyzmkatolicyzm będący wyznaniem ludności galorzymskiej. Sakramentu królowi udzielił późniejszy święty biskup Remigiusz. Grzegorz z Tours, kronikarz z epoki, tak opisał przygotowania do uroczystości:

RiSMK5gHFpcSt1

Ilustracja przedstawia figurkę kobiety. Jest ubrana w kolorową suknie, zdobiona wyszyte motywem kwiatów, ozdobnymi sznurkami i biżuterią. Na głowie ma koronę, która wysadzana jest kamieniami szlachetnymi. W jednej ręce trzyma królewską buławę, w drugiej miniaturkę budynku z dwoma wieżami. Spogląda na rękę, w której trzyma miniaturkę budynku.

Przyjęcie chrztu przez Chlodwiga miało doniosłe znaczenie zarówno dla państwa Franków, jak i całej Europy. Kraj znalazł się w kręgu cywilizacji łacińskiej. Przejście na katolicyzm gwarantowało królowi poparcie ze strony wpływowego kleru. Chlodwig dobrze to rozumiał i chętnie wspierał dostojników kościelnych, w zamian korzystając z ich rozległej wiedzy i doświadczenia. Skutkiem chrztu było także nawiązanie przyjaznych relacji z cesarstwem bizantyjskim. Cesarz wschodni Anastazjusz uroczyście uznał władzę Chlodwiga, co znacząco podniosło autorytet króla Franków w świecie chrześcijańskim. Różnice religijne pomiędzy Germanami a ich poddanymi były jedną z głównych przyczyn upadku innych monarchii barbarzyńskich. Likwidując kulty pogańskie, Chlodwig umożliwił tym samym silną integrację pomiędzy Frankami a ich galo‑rzymskimi poddanymi. Miało to korzystny wpływ na liczebność i morale jego armii; pozostali władcy germańscy stronili od przekazywania broni swoim chrześcijańskim poddanym, którym – zwykle z wzajemnością – nie ufali. Chrześcijańscy Frankowie natomiast nie bali się zbroić Galorzymian, zabiegali też o ich szacunek i zrozumienie, co szybko przełożyło się na kolejne podboje. Stopniowo w północnej Galii galorzymianie uznali się za Franków i za takich zaczęli ich uważać Merowingowie. Obie grupy podlegały jednolitemu prawu salickiemu (Lex Salica)prawo salickie (Lex Salica)prawu salickiemu (Lex Salica). Z kolei Frankowie przejmowali obyczaje galorzymian i ich język. W rezultacie następowała asymilacja Franków z galorzymianami. Wraz z nowymi zdobyczami terytorialnymi upowszechniał się w Europie model chrześcijaństwa funkcjonujący w państwie Franków.

Bratobójcze spory

R1TFjE269g4kj1

Obraz przedstawia scenę obcinania włosów mężczyźnie. Mężczyzna ubrany jest w królewskie szaty. Związany mężczyzna o rudych włosach siedzi na krześle. Wokół niego stoi trzech mnichów ubranych w czarne sutanny. Dwóch mnichów trzyma mężczyznę za ręce. Trzeci z nich tnie nożycami długie włosy mężczyzny. Obok krzesła, na ziemi leży czerwona peleryna oraz Korona. W tle widoczne są mnisi, którzy mają złożone ręce i modlą się.

Chlodwig wprowadził w państwie Franków model monarchii patrymonialnejmonarchia patrymonialnamonarchii patrymonialnej (łac. patrimonium – ojcowizna, majątek dziedziczny). Zgodnie z tą koncepcją państwo stanowiło własność króla, co dawało mu niezwykle silną władzę nad poddanymi. Wokół dworu królewskiego gromadzili się liczni dostojnicy, zarówno świeccy jak i duchowni. Najwyżsi rangą urzędnicy nie mieli precyzyjnie wyznaczonych stałych kompetencji. Powinności dostojników, w zależności od potrzeb, wyznaczał władca. Koszty funkcjonowania licznego dworu ponosili poddani, gdyż w państwie Franków nie istniało wyraźne rozgraniczenie majątku publicznego od majątku monarchy. Król wyznaczał także naczelników okręgów administracyjnych, czyli hrabstw. Hrabiowie pełnili funkcję dowódców wojska, dbali o lokalne sprawy gospodarcze, w zastępstwie króla sprawowali sądy oraz ściągali podatki. Słabością monarchii patrymonialnej było prawo władcy do dowolnego rozporządzania państwem, np. poprzez dzielenie go pomiędzy spadkobierców. Taki system działał sprawnie pod rządami Chlodwiga, ale przestał się sprawdzać za czasów jego następców. Kolejne podziały kraju powodowały częste i gwałtowne spory między przedstawicielami dynastii Merowingów, z których każdy miał prawo do udziału we władzy. Nieustannym walkom o tron towarzyszyły rozmaite okrucieństwa, skrytobójstwa i egzekucje. W VII w. w efekcie wojen domowych państwo Franków rozpadło się na cztery części: Austrazję i Neustrię na północy oraz Burgundię i Akwitanię na południu.

Pogrążeni w walkach wewnętrznych Merowingowie tracili stopniowo autorytet i wpływy na korzyść lokalnego możnowładztwa. Szczególnie wysoką pozycję zdobyli u ich boku najwyżsi urzędnicy dworscy zwani majordomusami. To właśnie oni sprawowali realne rządy. Do pozbawionych wpływu na władzę ostatnich potomków Chlodwiga w historiografii przylgnęło określenie „gnuśnych królów”. Ostatniego z nich, Childeryka III, w 751 r. zdetronizował Pepin Krótki (714–768), syn majordomusa Karola Młota. W rezultacie władzę nad państwem Franków objęła nowa dynastia – KarolingówKarolingowieKarolingów. Następca Pepina Krótkiego Karol Wielki (ur. 742 lub 747–814) w 800 r. został koronowany na cesarza i doprowadził kraj do szczytu potęgi.

Słownik

Słowa kluczowe

Belgia, chrzest, chrześcijaństwo, Galia, Germanie, Francja, Karolingowie, Merowingowie, papiestwo, monarchia patrymonialna

Bibliografia

T. Manteuffel. Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2005.

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2012.