Schemat przedstawiający podział roślin ze względu na zakres tolerancji ekologicznej na intensywność światła. Rośliny dzielą się na heliofity (rośliny światłolubne) i skiofity (rośliny cieniolubne). 1. Heliofity. Są roślinami światłolubnymi, występującymi w siedliskach otwartych i silnie nasłonecznionych. Zaliczamy do nich gatunki roślin występujące na sawannach, pustyniach i stepach oraz w wysokich partiach gór. Heliofitami są także rośliny uprawne, przydrożne i ruderalne. Liście heliofitów mają grubą skórkę, w niektórych przypadkach pokrytą woskowym nalotem. Posiadają dużą ilość aparatów szparkowych, przez które odbywa się intensywna transpiracja zapobiegająca przegrzaniu rośliny. Miękisz palisadowy jest wielowarstwowy i dobrze rozwinięty. W silnym świetle chloroplasty komórek miękiszu gąbczastego, aby ochronić się przed utleniającym działaniem światła słonecznego, układają się wzdłuż ścian komórkowych komórek liścia, równolegle do kierunku padania promieni świetlnych. Przykłady heliofitów: na zdjęciu są kwiaty słonecznika. Kwiaty są zebrane w bardzo duże kwiatostany typu koszyczek. Brzeżne kwiaty języczkowe są duże i żółte, a środkowe rurkowe – drobne i brunatne. Liście są sercowate. Pojedyncze liście słonecznika zwyczajnego (Helianthus annuus) posiadają liczne włoski, chroniące roślinę przed nadmiernym nasłonecznieniem. Na zdjęciu jest rojnik. To niska roślina o rozłożystych sztywnych liściach, przypomina kaktus. Rojnik murowy (Sempervivum tectorum) ma grube, mięsiste liście, które są przystosowaniem do wzrostu na nasłonecznionych piaszczystych terenach. Na zdjęciu jest brzoza. Ma białą korę i jasnozielone liście. Brzoza brodawkowata (Betula verrucosa) jest światłożądnym gatunkiem pionierskim, który rośnie na otwartych przestrzeniach i nieużytkach. 2. Skiofity. Są roślinami cieniolubnymi, występującymi w siedliskach zacienionych, o niskim nasłonecznieniu. Ze względu na wysoką koncentrację chlorofilu, liście i łodygi roślin cieniolubnych są ciemnozielone. Liście skiofitów są stosunkowo duże i cienkie, zazwyczaj pozbawione nalotu woskowego. Posiadają mniejszą ilość aparatów szparkowych niż heliofity. Miękisz palisadowy jest jednowarstwowy, a miękisz gąbczasty dobrze rozwinięty. W słabym świetle chloroplasty komórek miękiszu gąbczastego, aby zapewnić sobie maksymalną absorpcję światła słonecznego, układają się wzdłuż ścian komórkowych komórek liścia, prostopadle do kierunku padania promieni świetlnych. Przykłady skiofitów: na zdjęciu jest roślina o sercowatych liściach. Kopytnik pospolity (Asarum europaeum) rośnie w runie leśnym w cienistych lasach i zaroślach. Na zdjęciu są fioletowe drobne kwiaty. Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis powszechnie występuje w runie leśnym lasów liściastych. Na zdjęciu są drobne kwiaty układające się w baldachimy. Marzanka wonna Galium odoratum o gatunek typowy dla runa leśnego cienistych lasów liściastych.

Schemat interaktywny ukazujący podział roślin wrażliwych na dostępność do wody: hydrofity, higrofity, mezofity i kserofity. 1. Hydrofity. Są także nazywane roślinami wodnymi. Mogą pływać na powierzchni wody, pod jej powierzchnią lub też są przytwierdzone do dna. Ta forma roślin albo nie wytwarza korzeni, albo jej system korzeniowy jest silnie zredukowany. Łodygi są delikatne i elastyczne, dzięki czemu stawiają mały opór ruchom wody. Ich tkanka przewodząca jest słabo rozwinięta, a elementy tkanki wzmacniającej nie występują. 2. Liście hydrofitów są cienkie, delikatne i elastyczne. Skórka (epiderma) pokryta jest bardzo cienką warstwą kutykuli, a jej komórki zawierają chloroplasty. Skórka liści podwodnych nie zawiera aparatów szparkowych, a u liści pływających twory te są położone na górnej stronie blaszki liściowej. W liściach hydrofitów brak miękiszu palisadowego, obecny jest tylko miękisz gąbczasty. U roślin wodnych silnie rozbudowany jest miękisz powietrzny (aerenchyma), który dzięki dużym i licznym przestworom międzykomórkowym gromadzi gazy oddechowe. Tkanka ta ułatwia unoszenie się całych roślin lub ich organów w toni wodnej. Niektóre hydrofity posiadają również wodne aparaty szparkowe (hydatody), które wydzielają nadmiar wody na zewnątrz rośliny. Wykazują one bardzo wysoką wydajność w usuwaniu wody, jednak aby ten proces mógł zachodzić, liście nie mogą być zanurzone w wodzie. Chroni je przed tym warstwa wosku, brodawki lub włoski. 3. Przykłady roślin podwodnych. Na zdjęciu roślina o długiej, wiotkiej łodyżce. Liście wyrastają po bokach na długości całej łodygi. Moczarka kanadyjska. Elodea canadensis jest rośliną podwodną. Na zdjęciu jest roślina o cienkiej łodydze. Liście naprzeciwległe, delikatne. Rzęśl hakowata. Callitriche hamulata posiada wodne aparaty szparkowe (hydatody), które wydzielają nadmiar wody na zewnątrz rośliny. 4. Przykłady roślin o liściach pływających na powierzchni wody. Na zdjęciu są liście grzybieni – okrągłe, u nasady głęboko wcięte. Liście u grzybieni Nymphaea są pływające i pokryte warstwą wosku, co chroni je przed zalaniem. Na zdjęciu są niewielkie, okrągłe liście pokryte włoskami. U paproci wodnej salwinii Salvinia liście pokryte są licznymi, hydrofobowymi włoskami. 5. Przykłady roślin ziemno-wodnych. Na zdjęciu są liście o kształcie strzałkowatym. Strzałka wodna Sagittaria sagittifolia to roślina ziemno-wodna. Na zdjęciu są okrągłe liście i kwiat z rozłożystymi płatkami. Liście lotosu Nelumbo wyniesione są ponad powierzchnię wody. Dzięki warstwie wosku woda może łatwo po nich spływać. 6. Higrofity. Inaczej nazywane roślinami wilgociolubnymi, gdyż występują w środowisku o dużej wilgotności podłoża i powietrza. W czasie suszy giną. Ich system korzeniowy jest słabo wykształcony. 7. Liście higrofitów są cienkie, delikatne, pokryte skórką (epidermą) o brodawkowato uwypuklonych komórkach z licznymi żywymi włoskami. Taka budowa skórki pozwala zwiększyć powierzchnię blaszki liściowej i zintensyfikować transpirację. Stale otwarte aparaty szparkowe są położone na uwypukleniach skórki, po obu stronach blaszki liściowej, co wzmaga proces parowania wody. Miękisz palisadowy higrofitów jest słabo wykształcony. 8. Przykłady higrofitów. Na zdjęciu znajduje się mech. Ma ulistnioną łodyżkę, która przechodzi w bezlistną. Na jej czubku jest zarodnia. Mchy Bryophyta tworzą skupiska w wilgotnych i zacienionych miejscach. Mogą pobierać one parę wodną, dlatego mówi się, że mają właściwości higroskopijne. Pionowo uniesiona łodyżka pozwala na lepsze wykorzystanie światła słonecznego, natomiast gęsto ułożone spłaszczone listki sprawiają, że powierzchnia asymilacyjna tych roślin jest stosunkowo duża. Na zdjęciu są białe rozłożyste kwiaty z widocznymi płatkami, o symetrii promienistej. Zawilec gajowy Anemone nemorosa rośnie w półcieniu na wilgotnych glebach. Na zdjęciu jest skrzyp, którego pęd jest okółkowo rozgałęziony. Skrzyp Equisetum sp. zasiedla lasy, podmokłe łąki oraz brzegi potoków. Na zdjęciu jest pole ryżowe. Ryż ma delikatne łodygi, kwiaty skupione w wiechy, wąskie liście. Ryż Oryza sp. jest drugim najczęściej uprawianym zbożem świata. Ma liczne cienkie liście, które zwiększają powierzchnię transpiracyjną. 9. Mezofity występują na stanowiskach umiarkowanie wilgotnych. Rośliny zaliczane do tej formy ekologicznej wykazują budowę pośrednią między higrofitami i kserofitami. Mają dobrze wykształcony system korzeniowy, tkanki okrywające, przewodzące i miękiszowe. W warunkach suszy zdolne są do ograniczenia transpiracji. Występują na siedliskach o umiarkowanej lub znacznej wilgotności, ale znoszą również okresowe susze. Do mezofitów zaliczamy terofity i geofity oraz krzewy i drzewa. 10. Terofity. Rośliny jednoroczne, które okres niekorzystny dla wegetacji przeczekują, przyjmując postać nasion. Do terofitów zaliczamy facelię dzwonkowatą Phacelia campanularia. Na zdjęciu jest roślina o dzwonkowatych kwiatach. 11. Geofity. Rośliny wieloletnie, które okres niekorzystny dla wegetacji przeczekują w postaci organów podziemnych: bulw – występujących na przykład u szafranów Crocus sp. Na zdjęciu są krokusy o fioletowych płatkach. Płatki w górnej części mają wolne, w dolnej zrośnięte w rurkę; kłączy – charakterystycznych na przykład dla konwalii Convallaria sp. Na zdjęciu konwalie – na sztywnej łodyżce znajdują się dzwoneczki; cebul – występujących na przykład u tulipanów Tulipa sp. Na zdjęciu są tulipany. Na długiej łodyżce znajduje się jeden kwiat, ma duże płatki okwiatu. 12. Krzewy i drzewa. Rośliny wieloletnie, które niekorzystny dla wegetacji okres przeczekują w formie bezlistnej, a pąki liściowe mają osłonięte łuskami. Przykłady: Na zdjęciu klon Acer sp. Liść rozłożysty, ma pięć nerwów odchodzących od nasady. Na zdjęciu jest bez czarny Sambucus nigra L. Owoce bzu to drobne kuleczki, zebrane w baldachogrona. 13. Kserofity. Rośliny występujące w środowisku bardzo suchym, zdolne do wzrostu i rozwoju w warunkach stałego deficytu wody. Charakteryzują się drobnymi liśćmi z grubą warstwą kutykuli, co ogranicza parowanie i utratę wody z organizmu rośliny. W okresie suszy mogą również zrzucać liście oraz magazynować wodę w tkankach. Mają rozbudowany system korzeniowy i system przewodzący wodę. Rosną na pustyniach, stepach i suchych skałach. Dzielimy je na sklerofity i sukulenty. 14. Sklerofity. Rośliny z dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym sięgającym niekiedy do wód gruntowych. Liście są grube, skórzaste, pokryte wielowarstwową skórką (epidermą). Posiadają silnie rozwinięty miękisz palisadowy i bardzo słabo rozwinięty miękisz gąbczasty. Aparaty szparkowe położone są w zagłębieniach skórki i dodatkowo chronione są przez gęste włoski, co ogranicza transpirację. Powierzchnia liścia pokryta jest grubą kutykulą, nalotem woskowym lub martwymi włoskami tworzącymi kutner. U niektórych gatunków liście uległy silnej redukcji i przekształciły się w ciernie. W tych przypadkach funkcje fotosyntetyczne przejmują zgrubiałe i zielone łodygi. 15. Przykłady sklerofitów: na zdjęciu są lancetowate liście. Kwiaty zebrane w baldachogroniaste kwiatostany. Oleander pospolity Nerium oleander jest rośliną typową dla Basenu Morza Śródziemnego. Radzi sobie ze stałym deficytem wody, ograniczając transpirację. Jest to możliwe dzięki znajdującym się w zagłębieniach skórki aparatom szparkowym, które są otoczone włoskami. Na zdjęciu są drobne liście, sztywne, gwiazdkowate kwiaty. Mirt zwyczajny Myrtus communis ma skórzaste i błyszczące liście, pokryte wielowarstwową skórką, co uniemożliwia nadmierną transpirację. 16. Sukulenty. Są roślinami o silnie rozwiniętym miękiszu wodnym w liściach lub łodygach. Sukulenty liściowe magazynują wodę w grubych i mięsistych liściach, a sukulenty łodygowe – w grubych, słabo rozgałęzionych łodygach, pełniących funkcje fotosyntetyczne. Do sukulentów łodygowych należą kaktusowate Cactaceae. 17. Przykłady sukulentów: Na zdjęciu jest aloes, który ma rozgałęzione, mięsiste liście. Aloes Aloe sp. ma mięsiste, gromadzące wodę liście, które są pokryte woskowym nalotem, co dodatkowo pozwala na ograniczenie transpiracji. Na zdjęciu są liście agawy – mięsiste, grube, pokryte kolcami. Liście agawy Agave są grube i mięsiste. Dzięki nim roślina może gromadzić duże ilości wody. Na zdjęciu są kaktusy mające kulistą budowę. Mięsista łodyga kaktusowatych Cactaceae magazynuje wodę, a zredukowane liście są przystosowaniem ograniczającym transpirację.