Przeczytaj
Odbicie od dna
Nieważne, jakiego koloru jest kot – ważne, by łowił myszy
– ta słynna wypowiedź Deng Xiaopinga symbolizowała otwarcie nowego rozdziału w dziejach Chin. Deng wyraził w ten sposób przekonanie, że partia powinna odrzucić wszelkie ideologiczne slogany i tezy, które przeszkadzają w budowie silnego państwa oraz zamożnego społeczeństwa.
Koniec szaleństwa bandy czworga, plakat propagandowy z końca 1976 roku. Zwróć uwagę, że twórca plakatu starał się zohydzić „bandę czworga”, nadając jej cechy zwierzęce. Jakie?
Nowy przywódca skoncentrował swoje wysiłki na tym, aby przełamać kryzys, w jakim znalazła się Chińska Republika Ludowa (ChRL) w wyniku nieudolnych rządów Mao Zedonga. Poprzednik Denga doprowadził państwo do izolacji na arenie międzynarodowej, gdyż popadł w ostry konflikt nie tylko z USA, ale również z komunistycznym ZSRS. Ponadto Mao doprowadził kraj do zapaści ekonomicznej. Centralne planowanie utrudniało sprawne funkcjonowanie gospodarki, a brutalne czystki w partii wywołały chaos organizacyjny. Stronnicy Mao podczas rewolucji kulturalnejrewolucji kulturalnej otwarcie potępiali wiedzę, uczonych oraz inteligencję, przyczyniając się do głębokiej zapaści nauki, kultury i edukacji. Władze zakazały działalności uniwersytetom, oskarżając je o „kontrrewolucyjne myślenie”. Szkoły średnie i podstawowe koncentrowały się natomiast na indoktrynacjiindoktrynacji młodzieży i szerzeniu kultu Wielkiego Sternika. Deng Xiaoping postanowił odciąć się od polityki Mao i przedstawił program „czterech modernizacji”, które obejmowały rozwój przemysłu, rolnictwa, nauki oraz siły militarnej państwa. Celem nadrzędnym władz ChRL stała się odtąd konsekwentna budowa nowoczesnego państwa przemysłowego.
Ku nowoczesności
Deng zdawał sobie sprawę, że budowa nowoczesnego państwa wymaga wprowadzenia zasad wolnego rynku. Dopuścił zatem prywatną inicjatywę w gospodarce oraz zezwolił na działalność niepaństwowych, autonomicznych przedsiębiorstw i zakładów pracy. Deng zadbał także o zachodnie inwestycje. Motorem napędowym gospodarki stały się specjalne strefy ekonomicznespecjalne strefy ekonomiczne. Jednocześnie z inicjatywy władz tysiące Chińczyków ruszyło do Stanów Zjednoczonych oraz innych krajów zachodnich, aby zdobywać potrzebne dla rozwoju kraju kwalifikacje.
Reformy Denga przyniosły szybkie i widoczne rezultaty. Gospodarka zaczęła się rozwijać w zawrotnym tempie 10 proc. rocznie, produkcja zaś się podwoiła. Władzy udało się także ograniczyć skalę ubóstwa. Kraj wszedł w okres wzmożonej urbanizacjiurbanizacji. Kiedy Deng rozpoczynał rządy, 80 proc. Chińczyków wciąż mieszkało na wsi. W późniejszych dziesięcioleciach aż 300–400 mln z nich przeniosło się do miast. Współcześnie już tylko połowa Chińczyków zamieszkuje obszary wiejskie. Deng dokonał również przełomu w rolnictwie: zniósł gospodarstwa kolektywnegospodarstwa kolektywne na rzecz mniejszych, dzierżawionych przez rolników indywidualnych gospodarstw oraz uwolnił ceny na artykuły rolne. W Chinach pojawiły się nowe, bardziej wydajne gatunki ryżu i pszenicy. W rezultacie państwo podwoiło produkcję żywności i po raz pierwszy od czasów wprowadzenia komunizmu w 1949 r. zaczęło ją eksportować.
Gwałtowny rozwój gospodarczy zrodził jednak nieznane wcześniej w Chinach problemy społeczne. Wystąpiły silne regionalne nierówności, gdyż nie wszystkie prowincje rozwijały się w podobnym tempie. Migracja ze wsi do miast wymknęła się spod kontroli władzy. Intensywny rozwój gospodarczy odbywał się kosztem środowiska naturalnego. Problemem ChRL stały się zatruta atmosfera, brudne rzeki oraz dokuczliwy smog w ogromnych, zatłoczonych metropoliach. Gwałtownie zaczęła także wzrastać populacja Chin, która w 1982 r. przekroczyła miliard. Władze, aby ograniczyć dzietność, zezwalały tylko na jedno dziecko w rodzinie. Rodzice, którzy złamali ten nakaz, podlegali surowym karom. W Chinach nastąpił również wzrost zorganizowanej i drobnej przestępczości, rozprzestrzeniała się korupcja. Coraz szybsze tempo życia oraz pogoń za zyskiem przyczyniły się do rozluźnienia więzi rodzinnych, sąsiedzkich i regionalnych. Wielu Chińczykom pozbawionym wsparcia bliskich zaczęło poważnie dokuczać poczucie osamotnienia i alienacji.
Młodzi gniewni
Jak sądzisz, jakie środki użyte przez siły porządkowe mogły spowodować obrażenia u manifestantów widocznych na fotografii? Czy uważasz tego rodzaju środki za adekwatne do sytuacji? Uzasadnij odpowiedź.
Zmiany cywilizacyjne zaplanowane przez Denga przewidywały także piątą modernizację: demokratyzację życia. Nie były to tylko polityczne slogany. Deng zezwolił na demokratyczne wybory do władz lokalnych na wsiach i w gminach. Z krajobrazu miast i wsi zniknęły pomniki Mao Zedonga oraz wszechobecne wcześniej cytaty z dzieł Wielkiego Sternika. Władza dopuściła nawet umiarkowaną krytykę polityki Mao. Deng Xiaoping nie zamierzał jednak likwidować dyktatury komunistycznej. Planował raczej jej unowocześnienie i zreformowanie. Za rządów Denga do konstytucji ChRL trafiły zapisy o podtrzymaniu socjalizmu, kierowniczej roli partii oraz przewodniej roli ideologii marksistowskiej. Nowe władze nie odcięły się zupełnie od zbrodniczej polityki Mao, który pozostał symbolem kraju. Nieograniczone wpływy zachował także aparat przymusu, nie zniknęła uciążliwa cenzura.
Tymczasem chińska inteligencja domagała się pogłębienia reform, większych swobód politycznych, szerszego zakresu wolności słowa oraz pluralizmupluralizmu. Frustracja narastała głównie wśród młodej inteligencji, wykształconej na Zachodzie, która zaczęła doceniać zalety demokracji oraz szerokiego dostępu do informacji. Sygnałem do wybuchu otwartego niezadowolenia społecznego była śmierć Hu Yaobanga, popularnego działacza komunistycznego, który cieszył się opinią reformatora. Jego pogrzeb na początku 1989 r. stał się okazją do studenckiej manifestacji, która stopniowo przekształciła się w masowy ruch na rzecz demokratyzacji Chin. Od maja 1989 r. tysiące ludzi, głównie studentów, okupowało plac Tiananmenplac Tiananmen (Niebiańskiego Spokoju) w Pekinie. Do ruchu dołączyło dwadzieścia innych miast. Władze, aby wygasić żywiołowe protesty, wybrały rozwiązanie siłowe. W nocy z 3 na 4 czerwca 1989 r. armia brutalnie stłumiła manifestacje na placu Tiananmen. Kierownictwo ChRL skierowało do tego czołgi. W rezultacie tysiące ludzi zginęło lub odniosło rany. Kolejne miesiące przyniosły masowe aresztowania oraz polityczne procesy, w których zapadały wyroki śmierci. Postępowanie chińskich władz wzbudziło olbrzymią krytykę na Zachodzie, ale nie zahamowało represji. Krwawe stłumienie buntu na placu Tiananmen nie zatrzymało jednak reform ekonomicznych zapoczątkowanych przez Denga. W kolejnych dziesięcioleciach Chiny nadal doświadczały intensywnego rozwoju gospodarczego.
Wyjaśnij symbolikę pomnika: rower oraz ślady gąsienic czołgu.
Słownik
(z łac. dissidens, D. dissidentis – niezgadzający się) człowiek przeciwstawiający się panującej władzy lub ideologii, często represjonowany z tego powodu
(z łac. doctrina – nauka) świadomy i systematyczny proces, którego celem jest wpojenie człowiekowi określonych ideologii i doktryn, zwłaszcza religijnych, politycznych lub społecznych, korzystający z propagandy stosowanej przez środki masowego przekazu, system oświaty szkolnej i pozaszkolnej
gospodarstwa powstałe w wyniku kolektywizacji w krajach komunistycznych. Kolektywizacja polegała na przymusowym przejęciu ziemi od indywidualnych rolników na rzecz gospodarstw spółdzielczych. Rolnicy należący do tego typu gospodarstwa pracowali wspólnie przy uprawie spółdzielczych gruntów
(z łac. pluralis – liczny, mnogi, od plus – więcej) demokratyczna zasada ustrojowa gwarantująca różnym grupom społecznym i politycznym prawo wyrażania swych interesów oraz udział w sprawowaniu władzy
plac Niebiańskiego Spokoju; wielki plac w centrum Pekinu, w pobliżu dawnej siedziby cesarskiej: Zakazanego Miasta; największy publiczny plac na świecie, mierzący 800 m na osi północ–południe i 300 m na osi wschód–zachód; na placu znajdują się jedynie dwa obiekty: 38‑metrowy pomnik Bohaterów Ludu oraz mauzoleum Mao Zedonga
Wielka Proletariacka Rewolucja Kulturalna: nazwa wydarzeń 1966–76 w Chinach, zainicjowanych przez Mao Zedonga; jej celem było odzyskanie przez niego wpływów utraconych po niepowodzeniu Wielkiego Skoku. Mao rozpoczął latem 1966 r kampanię przeciwko „zwolennikom kapitalizmu” w kierownictwie partii. Kampania początkowo ograniczała się do Pekinu, jednak już w 1967 r rozszerzyła się na cały kraj. Wówczas prześladowania objęły kilkadziesiąt milionów ludzi, kilka milionów zamordowano, zaś terenowy aparat partyjny uległ rozproszeniu. W chaosie „rewolucji kulturalnej” spadła produkcja przemysłowa i rolna, wiele zabytków kultury chińskiej zostało zniszczonych
wyodrębniona administracyjnie część terytorium kraju, w której działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach. Przedsiębiorstwa zlokalizowane w SSE mogą otrzymać m.in. pomoc publiczną w postaci zwolnień podatkowych
(z łac. urbanus – miejski, od urbs – miasto) powstawanie i rozwój miast na jakimś terenie, powiększanie się obszarów miejskich
Słowa kluczowe
Mao Zedong, Chińska Republika Ludowa, Deng Xiaoping, bunt na placu Tiananmen, świat po II wojnie światowej, zimna wojna
Bibliografia
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2012.
www.polityka.pl/pomocnikhistoryczny/1529985,1,chinska‑republika‑ludowa‑w-czasach‑przemian‑i-kryzysow.read