Przeczytaj
Czym są białka?
Białka to substancje o dużej masie cząsteczkowej, składające się wyłącznie lub w większości z reszt aminokwasówaminokwasów. Przyjmuje się, że białka są biopolimerami o masach cząsteczkowych, większych od 10 tysięcy daltonówdaltonów, tj. zbudowane są z co najmniej 90 reszt aminokwasowych. Związki stworzone z mniejszej liczby reszt aminokwasowych nazywane są peptydami. Podział ten ma charakter umowny, a różnice między małymi białkami a dużymi peptydami nie są tak istotne. Reszty aminokwasowe w białkach są ze sobą połączone za pomocą wiązań peptydowych. Poniżej przedstawiono fragment białka z zaznaczonym na niebiesko ugrupowaniem peptydowym.
Budowa
Ze względu na skład cząsteczki, białka można podzielić na:
białka proste – zbudowane tylko z reszt aminokwasowych, np. insulina, albumina, lizozym;
białka złożone – zbudowane z reszt aminokwasowych oraz części niebiałkowej, tzw. grupy prostetycznej (może nią być np. jon metalu, pierścień porfirynowy ze skoordynowanym jonem żelaza(II) lub magnezu, reszty cukrowe połączone wiązaniem kowalencyjnym z wybranymi aminokwasami, np. z treoniną).
Białka możemy podzielić ze względu na kształt cząsteczki. Właściwości wyodrębnionych w ten sposób typów białek zestawiono w poniższej tabeli.
Typ białka | Charakterystyka | Wybrane funkcje biologiczne | Przykłady |
---|---|---|---|
Białka globularne | ▪ zwykle rozpuszczalne w wodzie i rozcieńczonych roztworach soli nieorganicznych | ▪ enzymatyczne | hemoglobina, immunoglobuliny, insulina |
Białka fibrylarne | ▪ zwykle nierozpuszczalne w wodzie i rozcieńczonych roztworach soli nieorganicznych | ▪ strukturalne | kolagen, fibrynogen, keratyna |
W celu zrozumienia kształtu lub konformacji białek, wprowadzono pojęcie rzędowości białka. Za pomocą tego terminu struktura białka jest opisywana na czterech poziomach:
Słownik
w naukach biologicznych nazwa jednostki masy równoważnej; jednostka masy atomowej
związki organiczne powszechnie występujące w organizmach żywych, zawierające w cząsteczce co najmniej jedną grupę karboksylową (–COOH) i co najmniej jedną grupę aminową (–NHIndeks dolny 22)
(z gr. hýdōr „woda”, lýsis „rozłożenie”) rozkład substancji pod wpływem wody, reakcja podwójnej wymiany, zachodząca między wodą a substancją w niej rozpuszczoną, która prowadzi do powstania cząsteczek nowych związków chemicznych
rodzaj oddziaływania międzycząsteczkowego lub wewnątrzcząsteczkowego za pośrednictwem atomu wodoru
Bibliografia
Encyklopedia PWN
Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Chemia. Repetytorium. Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.