W tej sekcji jako przykład omówimy zadanie z egzaminu maturalnego z informatyki, część w r. – Statek. Oto treść zadania:
Statek towarowy „Kormoran” pływał po Morzu Śródziemnym pomiędzy dziesięcioma portami, przewożąc pięć różnych rodzajów towarów (T1, T2, , T5). Statek wypływał z portu zawsze tego samego dnia, w którym do tego portu przypłynął.
W pliku statek.txt podano informacje o kursach wykonanych przez statek w okresie od 2016‑01‑01 do 2018‑12‑18. W każdym wierszu, oddzielone znakiem tabulacji, podane są: data – data przebywania statku w porcie (w formacie rrrr‑mm‑dd), port – nazwa portu, towar – rodzaj towaru, Z/W – informacja, czy to był załadunek (Z) czy wyładunek (W), ile ton – informacja, jaka masa (w tonach) towaru była wyładowana/załadowana, cena za tone w talarach – cena towaru w talarach za tonę.
Wykorzystaj dostępne narzędzia informatyczne i podaj odpowiedzi do zadań 6.1.–6.5. Odpowiedzi zapisz w pliku wyniki6.txt, poprzedzając każdą z nich numerem odpowiedniego zadania.
Jak widzimy, zanim będziemy mogli przystąpić do rozwiązywania konkretnych podpunktów zadania, musimy dane zaimportować do arkusza. Dane dostarczone są w formie tekstowej, a w treści zadania podane jest, że kolejne wiersze oddzielone są znakiem tabulacji.
Pobierz dane do zadania, a następnie otwórz program Microsoft Excel. Po lewej stronie ekranu znajduje się pasek z trzema opcjami Strona główna, Nowy oraz Otwórz. Wybierzmy tę ostatnią, a następnie opcję Przeglądaj, aby otworzyć eksplorator plików. Przejdźmy w nim do folderu, w którym znajduje się pobrany przez nas plik, zmieńmy wyświetlane pliki na np. Pliki tekstowe (.prn;.txt;*.csv). Zaznaczmy plik, który chcemy importować poprzez naciśnięcie lewego przycisku myszy, a następnie wybierzmy przycisk Otwórz.
R1OgL9sdHZ7uP
Ilustracja przedstawia okno systemu Windows zatytułowane Otwórz. W prostokątnym, wąskim okienku znajduje się ścieżka dostępu do pliku: Ten komputer > Pulpit > Matura2020. Z lewej strony okna widnieje podłużna lista z pozycjami: OneDrive , , Ten komputer, Dokumenty, Muzyka, Obiekty 3D, Obrazy, Pobrane, Pulpit, Wideo, Windows‑SSD (C:), Sieć. Wybrana jest pozycja: Pulpit. W dużym okienku znajduje się plik statek.txt Na dole okna widać napis – Nazwa pliku: statek.txt oraz Pliki tekstowe (*.prn; *.txt, *.csv). Na dole znajdują się przyciski: Otwórz i Anuluj.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Importujmy plik zgodnie z informacjami podanymi w treści zadania, a więc w pierwszym kroku typ pliku wybieramy Rozdzielany oraz Moje dane mają nagłówki, w kroku drugim jako ogranicznik wybieramy Tabulator, a w kroku ostatnim format danych w kolumnie pierwszej ustawiamy na Data DMR, w kolumnie drugiej, trzeciej i czwartej na Tekst, a pozostałe kolumny zostawiamy jako format ogólny. Zakończmy importowanie danych przyciskiem Zakończ.
RKkYhxLtnii4o
Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 1 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: Kreator tekstu ustalił, że dane zawierają separatory. Jeśli tak jest, wybierz przycisk Dalej lub wybierz typ najlepiej opisujący Twoje dane. Typ danych źródłowych. Wybierz typ pliku, który najlepiej opisuje dane źródłowe: zaznaczona pozycja: Rozdzielany – Znaki, takie jak przecinek czy tabulacja, oddzielają pola i odznaczona pozycja: Stała szerokość – Pola są wyrównane w kolumnach z odstępami między polami. Poniżej znajduje się tekst: Rozpocznij import od wiersza: 1, Pochodzenie pliku: 1250: Środkowoeuropejski ( Windows ). Poniżej widać zaznaczoną znakiem wyboru opcję: Moje dane mają nagłówki. W oknie poniżej znajduje się 5 wierszy z następującym tekstem: 1. dataporttowarZ/Wile toncena za tone w talarach; 2. 2016‑01‑01AlgierT4Z380; 3. 2016‑01‑01AlgierT5Z3250; 4. 2016‑01‑01AlgierT1Z3810; 5. 2016‑01‑01AlgierT2Z3330. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Yx1r9YKbcZ7
Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 2 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: Ten kreator umożliwia ustawienie ograniczników zawartych w danych. Ich wpływ na tekst można obejrzeć na podglądzie poniżej. Pod spodem znajduje się lista zatytułowana Ograniczniki z pozycjami: zaznaczoną znakiem wyboru opcją: Tabulator oraz odznaczonymi opcjami: Średnik, Przecinek, Spacja, Inny. Obok widać odznaczoną opcję: Kolejne ograniczniki traktuj jako jeden oraz listę do rozwijania podpisaną jako Kwalifikator tekstu: ‘. W oknie poniżej zatytułowanym: Podgląd danych znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach - data: 1 wiersz 2016‑01‑01, 2 wiersz 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01; port: 1 wiersz Algier, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier; towar: 1 wiersz T4, 2 wiersz T5, 3 wiersz T1, 4 wiersz T2; Z/W: 1 wiersz Z, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z; ile ton: 1 wiersz 3, 2 wiersz 32, 3 wiersz 38, 4 wiersz 33; cena za tonę w talarach: 1 wiersz 80, 2 wiersz 50, 3 wiersz 10, 4 wiersz 30. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RNorIOwtrXeij
Ilustracja przedstawia okno programu Microsoft Excel zatytułowane Kreator importu tekstu – krok 3 z 3. Pod spodem znajduje się tekst: To ono dialogowe pozwala wybrać kolumny oraz ustalić typ danych. Pod spodem znajduje się lista zatytułowana Format danych w kolumnie oraz opcje: Ogólny. Zaznaczona opcja: Tekst, Data: DMR, Nie importuj kolumny (pomiń). Obok znajduje się tekst: Format ‘Ogólny’ konwertuje wartości numeryczne na liczby, wartości typu data na daty a wszystkie pozostałe wartości na tekst. Poniżej widnieje przycisk: Zaawansowane… . W oknie poniżej zatytułowanym: Podgląd danych znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach – DMR data: 1 wiersz 2016‑01‑01, 2 wiersz 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01; Tekst port: 1 wiersz Algier, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier; Tekst towar: 1 wiersz T4, 2 wiersz T5, 3 wiersz T1, 4 wiersz T2; Tekst Z/W: 1 wiersz Z, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z; Ogólny ile ton: 1 wiersz 3, 2 wiersz 32, 3 wiersz 38, 4 wiersz 33; Ogólny cena za tonę w talarach: 1 wiersz 80, 2 wiersz 50, 3 wiersz 10, 4 wiersz 30. Kolumna Z/W jest zaznaczona kolorem czarnym. Na dole znajdują się przyciski: Anuluj, < Wstecz, Dalej > i Zakończ.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zapiszmy zaimportowane dane w rozszerzeniu odpowiednim dla arkusza kalkulacyjnego.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Dzięki operacji importowania, możemy przejść do konkretnych podpunktów zadania.
LibreOffice Calc
Pobierz dane do zadania, a następnie otwórz program LibreOffice Calc.
Z paska zadań wybieramy Plik, a następnie Otwórz…, aby otworzyć eksplorator plików. Przejdźmy w nim do folderu, w którym znajduje się pobrany przez nas plik. Jeśli plik nie wyświetla się, należy się upewnić, że wyświetlane są wszystkie pliki. Zaznaczmy plik, który chcemy importować poprzez naciśnięcie lewego przycisku myszy, a następnie wybierzmy przycisk Otwórz.
RQCbKEgJFSf6y
Ilustracja przedstawia okno systemu Windows zatytułowane Otwieranie. W prostokątnym, wąskim okienku znajduje się ścieżka dostępu do pliku: Ten komputer > Pulpit > Matura2020. Z lewej strony okna widnieje podłużna lista z pozycjami: OneDrive , Ten komputer, Dokumenty, Muzyka, Obiekty 3D, Obrazy, Pobrane, Pulpit, Wideo, Windows‑SSD (C:), Sieć. Wybrana jest pozycja: Pulpit. W dużym okienku znajduje się plik statek.txt Na dole okna widać napis – Nazwa pliku: statek.txt oraz Wszystkie pliki (*.*). Na dole znajduje się puste okienko: Wersja oraz przyciski: Otwórz i Anuluj.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Importujmy plik zgodnie z informacjami podanymi w treści zadania, a więc w opcjach separatora wybieramy Rozdzielony oraz jako ogranicznik wybieramy Tabulator, a w obszarze Pola, w kolumnie pierwszej ustawiamy typ kolumny na Data (RMD), w kolumnie drugiej, trzeciej i czwartej na Tekst, a pozostałe kolumny zostawiamy jako typ standardowy. Zakończmy importowanie danych przyciskiem OK.
RaVsL9HyFfTsm
Ilustracja przedstawia okno programu LibreOffice Calc zatytułowane Importuj tekst – [statek.txt]. Pod spodem znajduje się pogrubiony tekst: Importuj. Pod spodem znajdują się okienka z wybranymi opcjami – Zestaw znaków: Europa Środkowa ( Windows -1250/WinLatin 2), Język: Domyślny – Polski, Od wiersza: 1. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Opcje separatora oraz opcje wyboru - odznaczone pole: Stała szerokość, zaznaczona opcja: Rozdzielony, zaznaczona opcja: Tabulator oraz odznaczone pozycje: Przecinek, Średnik, Spacja, Inny, Scal separatory, Spacje wiodące, Ogranicznik ciągu: ‘’. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Inne opcje oraz odznaczone opcje: Formatuj pola w cudzysłowie jako tekst, Identyfikuj liczby specjalne, Szacuj formuły. Poniżej widoczny jest pogrubiony napis: Pola i w oknie Typ kolumny wybrana opcja: Tekst. W oknie poniżej znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach – Data (DMR): 1 wiersz: data 2 wiersz: 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01, 5 wiersz 2016‑01‑01, 6 wiersz 2016‑01‑01, 7 wiersz: 2016‑01‑01, 8 wiersz: 2016‑01‑01; Tekst: 1 wiersz: port, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier, 5 wiersz Algier, 6 wiersz Algier, 7 wiersz: Tunis, 8 wiersz: Tunis; Tekst: 1 wiersz: towar, 2 wiersz T4, 3 wiersz T5, 4 wiersz T1, 5 wiersz T2, 6 wiersz T3, 7 wiersz T5, 8 wiersz T2; Tekst: 1 wiersz: Z/W, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z, 5 wiersz Z, 6 wiersz Z, 7 wiersz W, 8 wiersz Z; Standardowe: 1 wiersz: ile ton, 2 wiersz 3, 3 wiersz 32, 4 wiersz 38, 5 wiersz 33, 6 wiersz 43, 7 wiersz 32, 8 wiersz 14; Standardowe: 1 wiersz: cena za tonę, 2 wiersz 80, 3 wiersz 50, 4 wiersz 10, 5 wiersz 30, 6 wiersz 25, 7 wiersz 58, 8 wiersz: 26. Kolumna Z/W jest zaznaczona kolorem czarnym. Na dole znajdują się przyciski: Pomoc, OK, Anuluj.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zapiszmy zaimportowane dane w rozszerzeniu odpowiednim dla arkusza kalkulacyjnego, a następnie sformatujmy daty w kolumnie pierwszej jako DD.MM.YYYY.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Dzięki operacji importowania, możemy przejść do konkretnych podpunktów zadania.
Zadanie 6.1
Podaj, który towar był ładowany na statek najwięcej razy i jaka była łączna masa tych załadunków.
Zastanówmy się nad możliwymi podejściami do rozwiązania zadania i wybierzmy ten najlepszy.
Formuły
W pierwszej kolejności sprawdźmy, jakie kroki musielibyśmy wykonać, aby znaleźć szukane w zadaniu wartości. Przygotujmy prostą tabelę, w której przeprowadzimy odpowiednie operacje. Dodajmy nagłówki tabeli, np. do komórek I1 oraz J1. Nagłówkami niech będą towar oraz liczba załadowań. W komórkach z zakresu I2:I6 wpiszemy nazwy towarów, a więc kolejno T1, T2, T3, T4, T5. W kolumnie J obliczymy, ile razy towar został załadowany na statek. W tym przypadku najlepiej sprawdzi się formuła z wykorzystaniem funkcji LICZ.WARUNKI. Formuła wpisana do komórki J2 prezentuje się następująco:
Linia 1. znak równości LICZ kropka WARUNKI otwórz nawias okrągły $C$2 dwukropek $C$203 średnik I2 średnik $D$2 dwukropek $D$203 średnik cudzysłów Z cudzysłów zamknij nawias okrągły.
=LICZ.WARUNKI($C$2:$C$203;I2;$D$2:$D$203;"Z")
Formuła ta zwróci liczbę wystąpień w komórkach C2:C203 wartości znajdującej się w komórce I2, pod warunkiem, że równocześnie w komórkach z zakresu D2:D203 występuje wartość Z. Skopiujmy formułę do pozostałych komórek z zakresu J1:J6. Tak prezentuje się nasza tabela:
R1XjkmUgZTlbg
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie LibreOffice Calc . Widoczne są wiersze od 1 do 6 i kolumny I oraz J. W komórkach w wierszu pierwszym znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka I1: towar, komórka J1: liczba załadowań, komórka I2: T1, komórka J2: 25, komórka I3: T2, komórka J3: 25, komórka I4: T3, komórka J4: 27, komórka I5: T4, komórka J5: 32, komórka I6: T5, komórka J6: 27.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jak widać, na statek najwięcej razy ładowany był towar o nazwie T4. Znajdźmy więc dla niego liczbę ton załadowanych na statek. W tym wypadku skorzystamy z funkcji SUMA.WARUNKÓW. Nie musimy wykonywać obliczeń dla każdego towaru, ponieważ wiemy, że tylko towar o nazwie T4 je spełnia. W komórce K5 wpiszmy więc odpowiednią formułę:
Linia 1. znak równości SUMA kropka WARUNKÓW otwórz nawias okrągły E2 dwukropek E203 średnik C2 dwukropek C203 średnik I5 średnik D2 dwukropek D203 średnik cudzysłów Z cudzysłów zamknij nawias okrągły.
=SUMA.WARUNKÓW(E2:E203;C2:C203;I5;D2:D203;"Z")
Formuła zsumuje wartości w komórkach z zakresu E2:E203, jeżeli spełnione są 2 warunki, w komórkach z zakresu C2:C203 znajduje się wartość z komórki I5 oraz w komórkach z zakresu D2:D203 znajduje się tekst „Z”, a więc te same warunki co w poprzedniej formule, jednak nie obliczamy teraz liczby wystąpień tylko sumujemy liczbę ton załadowanych na statek. Tak prezentują się uzupełnione przez nas komórki:
R9BWysO1OlwpJ
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie LibreOffice Calc . Widoczne są wiersze od 1 do 6 i kolumny I, J oraz K. W komórkach w wierszu pierwszym znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka I1: towar, komórka J1: liczba załadowań, komórka I2: T1, komórka J2: 25, komórka I3: T2, komórka J3: 25, komórka I4: T3, komórka J4: 27, komórka I5: T4, komórka J5: 32 komórka I6: T5, komórka J6: 27. Jedyna zapełniona komórka w kolumnie K to komórka K5, znajduje się w niej liczba 905.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jak widzimy, najwięcej razy załadowany został towar o nazwie T4, a łączna liczba załadowanych ton to 905, więc w pliku z odpowiedziami do zadania wpiszemy T4 905.
Tabela przestawna
Mimo poprawnych wyników, przeprowadzone operacje wymagają znajomości funkcji i tworzenia formuł, gdzie łatwo o pomyłkę. Sprawdźmy więc inny sposób dojścia do poprawnego rozwiązania, mianowicie narzędzie Tabela przestawnatabela przestawnaTabela przestawna.
Microsoft Excel
Zaznaczmy dowolną komórkę zawierającą dane, a następnie po przejściu do zakładki Wstawianie wybierzmy narzędzie Tabela przestawna. Tabelę wstawmy do nowego arkusza. W menu Pola tabeli przestawnej musimy umieścić pola w odpowiednich obszarach. Wiemy, że mamy znaleźć nazwę towaru, który był najwięcej razy załadowany na statek oraz znaleźć liczbę ton. Do obszaru Wiersze dodamy więc pole towar. Informacje, których szukamy, zawierają pola Z/W oraz ile ton, przeniesiemy je więc do obszaru Wartości. Dodatkowo upewnijmy się, że pole Z/W podsumowane zostało za pomocą typu obliczeń Liczba, a pole ile ton za pomocą Suma.
Tak prezentuje się tabela przestawna na tym etapie:
R17bTElP5fyqc
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie Microsoft Excel. Widoczne są wiersze od 1 do 9 i kolumny A, B oraz C. W komórkach w wierszu trzecim znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka A3: Etykiety wierszy, komórka B3: Liczba z Z/W, komórka C3: Suma z ile ton komórka A4: T1, komórka B4: 36, komórka C4: 1110. komórka A5: T2, komórka B5: 39, komórka C5: 896. komórka A6: T3, komórka B6: 39, komórka C6: 1231. komórka A7: T4, komórka B7: 45, komórka C7: 1738. komórka A8: T5, komórka B8: 43, komórka C8: 1568. komórka A9: Suma końcowa, komórka B9: 202, komórka C9: 6543. Po prawej stronie dokumentu widnieje podłużne, pionowe okno zatytułowane: Pola tabeli przestawnej. Poniżej znajduje się napis: Wybierz pola, które chcesz dodać do raportu i okienko: Wyszukaj. Pod spodem znajdują się opcje do zaznaczenia - odznaczona opcja: data, port i cena za tonę w talarach oraz zaznaczone: towar, Z/W oraz ile ton. Dalej znajduje się napis: Przeciągnij pole między obszarami poniżej, a poniżej cztery prostokątne pola: puste pole: Filtry, Pole Kolumny z umieszczonym wewnątrz napisem: Wartości, Pole Wiersze z umieszczonym wewnątrz napisem: towar, Pole Wartości z umieszczonym wewnątrz napisem: Liczba z Z/W oraz Suma z ile ton.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
To jednak nie koniec, tabela przestawna bierze pod uwagę zarówno załadunek, jak i wyładunek, musimy więc dodatkowo nałożyć na tabelę przestawną filtr. Do obszaru Filtry dodajmy więc pole Z/W, a następnie za pomocą filtra wyświetlamy tylko wartości dla załadunku. Tak powinna wyglądać nasza tabela przestawna:
R1dpo4UTR5Di9
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie Microsoft Excel. Widoczne są wiersze od 1 do 9 i kolumny A, B oraz C. W komórce A1 znajduje się napis Z/W, a w komórce B1 napis Z. W komórkach w wierszu trzecim znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka A3: Etykiety wierszy, komórka B3: Liczba z Z/W, komórka C3: Suma z ile ton komórka A4: T1, komórka B4: 25, komórka C4: 620. komórka A5: T2, komórka B5: 25, komórka C5: 483. komórka A6: T3, komórka B6: 27, komórka C6: 663. komórka A7: T4, komórka B7: 32, komórka C7: 905. komórka A8: T5, komórka B8: 27, komórka C8: 784. komórka A9: Suma końcowa, komórka B9: 136, komórka C9: 3425. Po prawej stronie dokumentu widnieje podłużne, pionowe okno zatytułowane: Pola tabeli przestawnej. Poniżej znajduje się napis: Wybierz pola, które chcesz dodać do raportu i okienko: Wyszukaj. Pod spodem znajdują się opcje do zaznaczenia - odznaczona opcja: data, port i cena za tonę w talarach oraz zaznaczone: towar, Z/W oraz ile ton. Dalej znajduje się napis: Przeciągnij pole między obszarami poniżej, a poniżej cztery prostokątne pola – Pole Filtry z umieszczonym wewnątrz napisem Z/W, Pole Kolumny z umieszczonym wewnątrz napisem: Wartości, Pole Wiersze z umieszczonym wewnątrz napisem: towar, Pole Wartości z umieszczonym wewnątrz napisem: Liczba z Z/W oraz Suma z ile ton.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jak widzimy, otrzymaliśmy ten sam wynik co w przypadku obliczania ich przy pomocy formuł, a więc największą liczbę razy został załadowany towar o nazwie T4 i łączna liczba ton wynosi 905, jednak korzystanie z tabeli przestawnej jest bardziej intuicyjne, przez co zmniejszamy prawdopodobieństwo popełnienia błędu.
LibreOffice Calc
Zaznaczmy dowolną komórkę zawierającą dane, a następnie wybierzmy narzędzie Tabela przestawna po wybraniu Wstaw z menu głównego. W oknie Układ tabeli przestawnej musimy umieścić pola w odpowiednich obszarach. Wiemy, że mamy znaleźć nazwę towaru, który był najwięcej razy załadowany na statek oraz znaleźć liczbę ton. Do obszaru Pola wierszy dodamy więc pole towar. Informacje, których szukamy zawierają pola Z/W oraz ile ton, przeniesiemy je więc do obszaru Pola danych. Dodatkowo upewnijmy się, że pole Z/W podsumowane zostało za pomocą funkcji Liczba, a pole ile ton za pomocą Suma.
Tak prezentuje się tabela przestawna na tym etapie:
R1PN4KAuANF1E
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie LibreOffice Calc . Widoczne są wiersze od 1 do 8 i kolumny A, B oraz C. W komórce B1 znajduje się napis Dane, w komórkach w wierszu drugim znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka A2: towar, komórka B2: Liczba - Z/W, komórka C2: Suma - ile ton, komórka A3: T1, komórka B3: 36, komórka C3: 1110, komórka A4: T2, komórka B4: 39, komórka C4: 896, komórka A5: T3, komórka B5: 39, komórka C5: 1231, komórka A6: T4, komórka B6: 45, komórka C6: 1738, komórka A7: T5, komórka B7: 43, komórka C7: 1568, komórka A8: Razem wynik, komórka B8: 202, komórka C8: 6543. Po prawej stronie dokumentu widnieje prostokątne okno zatytułowane: Układ tabeli przestawnej. Poniżej są cztery prostokątne pola: puste pole: Filtry, Pola kolumn z umieszczonym wewnątrz napisem: Dane, Pola wiersze z umieszczonym wewnątrz napisem: towar, Pola danych z umieszczonym wewnątrz napisem: Liczba - Z/W oraz Suma - ile ton. Obok widać podłużne pole z napisem: Pola dostępne: data, port, towar, Z/W, ile ton i cena za tonę w talarach. Na dole dużego okna widać napis: Przeciągnij elementy na pożądaną pozycję, Opcje, Źródło i cel oraz przyciski: Pomoc, OK i Anuluj.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
To jednak nie koniec, tabela przestawna bierze pod uwagę zarówno załadunek, jak i wyładunek, musimy więc dodatkowo nałożyć na tabelę przestawną filtr. Do obszaru Filtry dodajmy więc pole Z/W, a następnie za pomocą filtra wyświetlamy tylko wartości dla załadunku. Tak powinna wyglądać nasza tabela przestawna:
RqEEuBRI8CJ0B
Ilustracja przedstawia fragment dokumentu w programie LibreOffice Calc . Widoczne są wiersze od 1 do 10 i kolumny A, B oraz C. W komórce A1 znajduje się napis: Z/W, w komórce B1: Z, w komórce D1 jest napis Dane, w komórkach w wierszu czwartym znajdują się tytuły kolumn, a w pozostałych komórkach poszczególne wartości: komórka A4: towar, komórka B4: Liczba - Z/W, komórka C4: Suma - ile ton, komórka A5: T1, komórka B5: 25, komórka C5: 620, komórka A6: T2, komórka B6: 25, komórka C6: 483, komórka A7: T3, komórka B7: 27, komórka C7: 633, komórka A8: T4, komórka B8: 32, komórka C8: 905, komórka A9: T5, komórka B9: 27, komórka C9: 784, komórka A10: Razem wynik, komórka B10: 136, komórka C10: 3425. Po prawej stronie dokumentu widnieje prostokątne okno zatytułowane: Układ tabeli przestawnej. Poniżej są cztery prostokątne pola – Pole Filtry z umieszczonym wewnątrz napisem: Z/W, Pola kolumn z umieszczonym wewnątrz napisem: Dane, Pola wiersze z umieszczonym wewnątrz napisem: towar, Pola danych z umieszczonym wewnątrz napisem: Liczba - Z/W oraz Suma - ile ton. Obok widać podłużne pole z napisem: Pola dostępne: data, port, towar, Z/W, ile ton i cena za tonę w talarach. Na dole dużego okna widać napis: Przeciągnij elementy na pożądaną pozycję, Opcje, Źródło i cel oraz przyciski: Pomoc, OK i Anuluj.
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jak widzimy, otrzymaliśmy ten sam wynik co w przypadku obliczania ich przy pomocy formuł, a więc największą liczbę razy został załadowany towar o nazwie T4 i łączna liczba ton wynosi 905, jednak korzystanie z tabeli przestawnej jest bardziej intuicyjne przez co zmniejszamy prawdopodobieństwo popełnienia błędu.
Zadanie 6.2
Podaj, ile było kursów, w których statek spędził więcej niż 20 pełnych dni na morzu, bez zawijania do portów. Na przykład: Jeśli statek wypłynął z jednego portu w dniu 2016‑01‑10 i wpłynął do następnego portu w dniu 2016‑01‑16, to spędził na morzu 5 pełnych dni (11.01, 12.01, 13.01, 14.01, 15.01)
W przypadku tego zadania korzystanie z tabeli przestawnej nie pozwoli nam na osiągnięcie poprawnego wyniku, musimy więc wykorzystać inne operację, aby osiągnąć poprawny wynik. Sprawdźmy, czy wykorzystując formuły w łatwy sposób rozwiążemy zadanie.
Zastanówmy się, w jaki sposób możemy dotrzeć do poprawnej odpowiedzi. W pierwszej kolejności musimy sprawdzić, czy statek wypłynął z portu, a więc sprawdzamy, czy data w dwóch kolejno występujących po sobie komórkach jest taka sama. Jeśli tak, jak na przykład w przypadku komórek A2 i A3, to nie wykonujemy żadnych obliczeń, ponieważ statek najpewniej nie wypłynął z portu, nastąpiło wyłącznie załadowanie lub wyładowanie towaru. Jeśli jednak daty różnią się, to musimy obliczyć, ile dni statek spędził na morzu. Możemy tego dokonać poprzez obliczenie różnicy między datą zawinięcia do portu (data końcowa), a datą wypłynięcia (data początkowa). Zwróćmy uwagę na przykład podany w treści zadania. Statek wypłynął z portu w dniu 2016‑01‑10 i wpłynął do następnego portu w dniu 2016‑01‑16, a na morzu spędził 5 dni. Odejmując te dwie daty od siebie, otrzymamy wartość 6, a więc dodatkowo, w tworzonej przez nas formule, po obliczeniu różnicy między datami musimy odjąć wartość 1, aby otrzymać poprawny wynik.
To jednak nie koniec, po znalezieniu liczby dni spędzonych na morzu podczas każdego kursu musimy sprawdzić, które z tych kursów trwały więcej niż 20 pełnych dni.
Dla zainteresowanych
Przed przejściem do dalszej części sekcji spróbuj utworzyć poprawne formuły na podstawie powyższego opisu.
Przejdźmy do rozwiązania zadania w arkuszu kalkulacyjnym. W pierwszej kolejności, do komórki G1 wpiszmy odpowiednią nazwę kolumny, np. „ile dni na morzu”. Do komórki G2 wpiszmy formułę, która sprawdzi, ile dni na morzu spędził statek. Tak może wyglądać poprawnie stworzona formuła:
Linia 1. znak równości JEŻELI otwórz nawias okrągły A2 znak równości A1 średnik cudzysłów cudzysłów średnik A2 minus A1 minus 1 zamknij nawias okrągły.
=JEŻELI(A2=A1;"";A2-A1-1)
Skopiujmy formułę do pozostałych komórek z zakresu G2:G203
Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróćmy uwagę, że komórka G2 zawiera błąd #ARG. Wynika on z tego, iż w tej komórce wykonujemy sprawdzenie, czy wartość w komórce A2 jest większa od tej w komórce A1, jednak typy danych znajdujących się w tych komórkach są różne, w komórce A1 znajduje się tekst, a w komórce A2 – data. Nie wpłynie to jednak na rozwiązanie zadania.
Skoro tę część zadania mamy wykonaną, to sprawdźmy, ile było kursów, które trwały więcej niż 20 dni. W komórce np. I2 wpiszmy formułę:
Linia 1. znak równości LICZ kropka JEŻELI otwórz nawias okrągły G2 dwukropek G203 średnik cudzysłów zamknij nawias ostrokątny 20 cudzysłów zamknij nawias okrągły.
=LICZ.JEŻELI(G2:G203;">20")
Formuła ta policzy, ile komórek w zakresie od G2 do G203 ma wartość większą niż 20. W komórce G2 została zwrócona wartość 22, a więc statek odbył dokładnie 22 kursy, które trwały więcej niż 20 dni. Wartość 22 wpiszemy więc do pliku z odpowiedziami.
Słownik
tabela przestawna
tabela przestawna
zaawansowane narzędzie do tworzenia podsumowań, pozwalające wyświetlać porównania, wzorce i trendy wynikające z danych
![Ilustracja przedstawia okno programu LibreOffice Calc zatytułowane Importuj tekst – [statek.txt]. Pod spodem znajduje się pogrubiony tekst: Importuj. Pod spodem znajdują się okienka z wybranymi opcjami – Zestaw znaków: Europa Środkowa ( Windows -1250/WinLatin 2), Język: Domyślny – Polski, Od wiersza: 1. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Opcje separatora oraz opcje wyboru - odznaczone pole: Stała szerokość, zaznaczona opcja: Rozdzielony, zaznaczona opcja: Tabulator oraz odznaczone pozycje: Przecinek, Średnik, Spacja, Inny, Scal separatory, Spacje wiodące, Ogranicznik ciągu: ‘’. Poniżej znajduje się pogrubiony tekst: Inne opcje oraz odznaczone opcje: Formatuj pola w cudzysłowie jako tekst, Identyfikuj liczby specjalne, Szacuj formuły. Poniżej widoczny jest pogrubiony napis: Pola i w oknie Typ kolumny wybrana opcja: Tekst. W oknie poniżej znajdują się kolumny z danymi w kolejnych wierszach – Data (DMR): 1 wiersz: data 2 wiersz: 2016‑01‑01, 3 wiersz 2016‑01‑01, 4 wiersz 2016‑01‑01, 5 wiersz 2016‑01‑01, 6 wiersz 2016‑01‑01, 7 wiersz: 2016‑01‑01, 8 wiersz: 2016‑01‑01; Tekst: 1 wiersz: port, 2 wiersz Algier, 3 wiersz Algier, 4 wiersz Algier, 5 wiersz Algier, 6 wiersz Algier, 7 wiersz: Tunis, 8 wiersz: Tunis; Tekst: 1 wiersz: towar, 2 wiersz T4, 3 wiersz T5, 4 wiersz T1, 5 wiersz T2, 6 wiersz T3, 7 wiersz T5, 8 wiersz T2; Tekst: 1 wiersz: Z/W, 2 wiersz Z, 3 wiersz Z, 4 wiersz Z, 5 wiersz Z, 6 wiersz Z, 7 wiersz W, 8 wiersz Z; Standardowe: 1 wiersz: ile ton, 2 wiersz 3, 3 wiersz 32, 4 wiersz 38, 5 wiersz 33, 6 wiersz 43, 7 wiersz 32, 8 wiersz 14; Standardowe: 1 wiersz: cena za tonę, 2 wiersz 80, 3 wiersz 50, 4 wiersz 10, 5 wiersz 30, 6 wiersz 25, 7 wiersz 58, 8 wiersz: 26. Kolumna Z/W jest zaznaczona kolorem czarnym. Na dole znajdują się przyciski: Pomoc, OK, Anuluj.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RaVsL9HyFfTsm/1677593420/rE56NLEWgv8wUJYRKObpWmJW6LGTkhdj.png)
