Przeczytaj
Do najlepiej znanych cukrów prostych należą dwie heksozy: glukoza i fruktoza. Glukoza to aldoheksoza, a fruktoza – ketoheksoza.
Te same cząsteczki cukrów można przedstawić także przy pomocy tzw. taflowych wzorów Hawortha:
Sposób rysowania wzorów taflowych Hawortha na podstawie wzorów Fischera przedstawia poniższy schemat:
W przyrodzie można znaleźć wiele cukrów prostych, a wśród nich także pentozy. Do aldoz, zawierających m.in. pięć atomów węgla w cząsteczce, zalicza się np. D‑rybozę i 2‑deoksy‑D-rybozę – dwa cukry budujące m.in. RNA i DNA.
Można zauważyć, że wzory niektórych cząsteczek monosacharydów, np. D‑glukoza i D- mannoza, D‑glukoza i D‑galaktoza, różnią się konfiguracją (położeniem) podstawników tylko przy jednym asymetrycznym atomie węgla. Taką szczególną parę diastereoizomerów nazywa się epimerami.
Glukoza i fruktoza są względem siebie metamerami, gdyż różnią się rodzajem grupy funkcyjnej. Metameria to izomeria grup funkcyjnych. W cząsteczce glukozy grupą funkcyjną jest (obok grup hydroksylowych) grupa aldehydowa, a w cząsteczce fruktozy jest nią natomiast (obok grup hydroksylowych) grupa karbonylowa.
Wszystkie cukry, występujące naturalnie w przyrodzie, są cukrami, które należą do szeregu DD-monosacharydów. Aby przyporządkować cząsteczce cukru odpowiednią konfigurację D lub L, należy określić konfigurację absolutną przy ostatnim asymetrycznym atomieasymetrycznym atomie w cząsteczce cukru.
Ostatni asymetryczny atom węgla w cząsteczce cukru to tzw. atom odniesienia, względem którego określa się konfigurację całej cząsteczki cukru. Jeżeli podstawnik, grupa , jest po stronie prawej, to mamy izomer D, jeżeli po lewej – izomer L.
Słownik
konfigurację względną związku (oznaczaną D lub L) określa się przez porównanie go z wzorcem. Za wzorzec konfiguracji D przyjęto aldehyd glicerynowy o skręcalności dodatniej (+) prawoskrętnej, za wzorzec zaś konfiguracji L — aldehyd glicerynowy o skręcalności ujemnej (–) lewoskrętnej
atom pierwiastka wielowartościowego związany w cząsteczce związku chemicznego z różnymi podstawnikami; najczęściej jest to atom węgla w cząsteczce związku organicznego, ale także atom azotu, arsenu, fosforu, siarki, krzemu; w jednej cząsteczce może być kilka asymetrycznych atomów
wiąże anomeryczny atom węgla (atom węgla wchodzący w skład grupy aldehydowej lub ketonowej) cząsteczki monosacharydu z grupą hydroksylową drugiej cząsteczki monosacharydu (w sacharydach) lub alkoholu (w glikozydach roślinnych), bądź z grupą iminową (w nukleozydach)
monocukry, cukry proste, monozy, polihydroksylowe aldehydy (aldozy) i ketony (ketozy) o wzorze sumarycznym , które podczas hydrolizy nie ulegają rozkładowi na prostsze cząsteczki sacharydowe
uporządkowanie kierunków drgań natężenia pola elektrycznego i pola magnetycznego fali świetlnej
przyrząd do pomiaru kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przez substancje optycznie czynne, także do wyznaczania stopnia polaryzacji światła częściowo spolaryzowanego
Bibliografia
Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Repetytorium chemia : Liceum - poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa - Bielsko‑Biała 2010.