XVII‑wieczne odkrycia geograficzne i naukowe, a także narastający kryzys religijny spowodowały ogromne ożywienie myśli filozoficznej w Europie. Poglądy XVII‑wiecznych myślicieli były wyrazem duchowych niepokojów trapiących ludzi baroku.

Kartezjusz (właśc. René Descartes, 1596–1650) to francuski filozof, fizyk i matematyk. Głównym założeniem jego filozofii było przekonanie o zawodności ludzkiego poznania i rozumowania. Kartezjusz podkreślał niedoskonałość ludzkiego umysłu. Uznał, że skoro myśliciele i mędrcy tworzą sprzeczne ze sobą teorie, to każdą ze sformułowanych przez człowieka prawd można zakwestionować. Filozof stwierdził, że jedynym, w co nie można wątpić, jest sam fakt myślenia. Jeżeli zaś istnieje myślenie, to musi też istnieć ktoś, kto myśli. Kartezjusz wyraził swoją tezę w maksymie Cogito – ergo sum: Myślę, więc jestem. Podkreślał również, że człowiek jest istotą dwoistą. Zgodnie z poglądem dualizmu ludzkie ciało i dusza to różne substancje, które współistnieją ze sobą, lecz nie stanowią harmonijnej całości. Myśliciel podkreślał w ten sposób wewnętrzne rozdarcie człowieka. Najważniejszym dziełem filozoficznym Kartezjusza jest Rozprawa o metodzie (1637).

RpMskfTzINilA

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Jego włosy są półdługie, falujące, starannie ułożone. Sięgają ramion. Mężczyzna ma wyraźnie zaznaczone brwi i wyraziste oczy. Jego nos jest duży. Mężczyzna ma niewielkie wąsy i krótką brodę tuż pod dolną wargą. Ubrany jest w obszerną, ciemną szatę. Pod szyją ma duży, biały kołnierz. W ręku trzyma kapelusz.

Blaise Pascal (1623–1662) to francuski filozof, matematyk i fizyk, który w swojej filozofii połączył racjonalizmracjonalizmracjonalizm z irracjonalizmemirracjonalizmirracjonalizmem. Pascal uznał, że rozum nie przynosi odpowiedzi na wszystkie pytania i wątpliwości. Podkreślał tragizm człowieka, który nie jest w stanie pojąć otaczającej go nieskończoności oraz zrozumieć sensu życia. Pascal podkreślał, że obok porządku rozumu istnieje także zupełnie niezależny porządek serca. Teorię tę oddaje jego słynna sentencja: „Serce ma swoje racje, których rozum nie pojmuje”. Serce to dla Pascala rodzaj władzy poznawczej – instynktu czy intuicji – która pomaga człowiekowi poznać pierwsze, podstawowe zasady. Najważniejszą z nich jest Bóg – serce jest więc czuciem, wiarą w Boga i drogą do Jego poznania. Według filozofa tylko wiara może zapewnić człowiekowi szczęście. Pascal próbował udowodnić istnienie Boga. Dowód ten opierał się na porównaniu zysków i strat wynikających z przyjęcia istnienia Boga. Zakładając, że Bóg istnieje, człowiek ryzykuje niewiele, bo tylko marne, doczesne życie; zyskuje natomiast nagrodę w postaci życia wiecznego. Wniosek z tego jest zatem prosty: lepiej wierzyć, niż nie wierzyć. Całe to rozumowanie znane jest pod nazwą zakładu Pascala. Najważniejszym dziełem filozoficznym Pascala są Myśli (1669).

R17j78yXtoVsk

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Jego włosy są jasne. długie, nieco przerzedzone. Mężczyzna ma jasną oprawę oczu i lekko garbaty nos. Ubrany jest w ciemną szatę. Pod szyją ma duży, biały kołnierz.

Słownik