Alkohole wielowodorotlenkowe, zwane również alkoholami polihydroksylowymialkohol polihydroksylowyalkoholami polihydroksylowymi, posiadają w swojej cząsteczce co najmniej dwie grupy hydroksylowe ($-\mathrm{OH}$) związane z tetraedrycznymi atomami węgla. W zależności od liczby tych grup, alkohole polihydroksylowe dzieli się na diole, triole, tetraole, pentaole, heksaole, heptaole itd. Alkohole polihydroksylowe zawierające po jednej grupie hydroksylowej przy każdym atomie węgla występującym w cząsteczce to cukrole.

Gliceryna jest stosowana jako surowiec w przemyśle farmaceutycznym do produkcji maści i leków.

Dzięki działaniu zmiękczającemu gliceryna znalazła zastosowanie w przemyśle włókienniczym i tekstylnym, gdyż nadaje miękkość i elastyczność tkaninom. Jest stosowana także jako środek zmiękczający do folii z celulozy, na przykład celofanu.

Ze względu na właściwości higroskopijnehigroskopijnośćhigroskopijne, gliceryna jest stosowana w garbarstwie do zabezpieczania skóry przed wyschnięciem.

Gliceryna znalazła zastosowanie do produkcji farb drukarskich oraz żywic. Substancja ta jest wykorzystywana również w przemyśle papierniczym. Wchodzi również w skład płynów hamulcowych.

R1SJwthtJDS91

Zdjęcie przedstawia elektroniczny papieros wraz z płynem znajdującym się w małej szklanej butelce. Papieros jest podłużny, przypomina długopis.

R5ABQSwHwjbBH

Zdjęcie przedstawia połączone ze sobą laski dynamitu. Przy laskach jest mała tablica z wyświetlaczem czasu oraz niewielkimi elektronicznymi elementami i przewodami.

Gliceryna jest stosowana jako dodatek do żywności (skrótowo oznaczana E442). Pełni m.in. rolę rozpuszczalnika barwników spożywczych.

Glikol etylenowy jest wykorzystywany jako składnik płynów stosowanych m.in. w instalacjach grzewczych i klimatyzacyjnych, ale także jest składnikiem płynów do chłodnic silników w pojazdach.

Ze względu na własności zmiękczające, glikol etylenowy jest stosowany do produkcji klejów. Etano‑1,2 diol jest rozpuszczalnikiem w produkcji farb drukarskich oraz lakierów.

Glikol etylenowy jest składnikiem płynów hamulcowych. Jest również wykorzystywany do produkcji tworzyw sztucznych (np. PET – poli(tereftalan etylenu), z którego wykonuje się butelki do napojów). Glikol etylenowy jest również wykorzystywany do produkcji materiałów wybuchowych.

Glikol propylenowy poprawia smak leków, m.in. preparatów wykrztuśnych, pastylek do ssania oraz syropów przeciwkaszlowych.

Propano‑1,2‑diol jest składnikiem kremów oraz maści, gdyż zapobiega ich wysychaniu. Z tego samego powodu stosuje się go jako dodatek do tytoniu fajkowego. Jest stosowany również w nawilżaczach do tytoniu oraz płynach do e‑papierosów.

Glikol propylenowy nawilża skórę oraz nadaje odpowiednią konsystencję w preparatach kosmetycznych, dlatego jest stosowany w pastach do zębów, płynach do płukania ust, środkach do rąk i czystości. Jest także głównym składnikiem dezodorantów w sztyfcie.

• Butano‑2,3‑diol jest stosowany jako rozpuszczalnik niektórych barwników oraz surowiec w produkcji żywic.

• Butano‑1,3‑diol jest rozpuszczalnikiem substancji zapachowych, gdyż utrwala kompozycje zapachowe. Jest stosowany także w preparatach kosmetycznych, np. mazidłach.

• Sorbitol (heksano‑1,2,3,4,5,6‑heksol) jest substancją słodzącą, więc dodawana jest do żywności (skrót E420). Stosuje się ją w produkcji dżemów, galaretek, lodów oraz czekolad. Sorbitol wykorzystuje się także w produkcji gum do żucia, ponieważ wykazuje tzw. „efekt chłodzący”.

Słownik

Bibliografia

Buczek I., Chrzanowski M., Dymara J., Persona A., Kowalik A., Kuśmierczyk K., Odrowąż E., Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska- Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa 2003.

Danikiewicz W., Chemia. Związki organiczne. Podręcznik do liceów i techników. Zakres rozszerzony, Warszawa 2016.

Emsley J., Przewodnik po chemii życia codziennego, Warszawa 1996.

Hassa R., Mrzigod A., Mrzigod J., To jest chemia. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy, Warszawa 2016.

Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1983.

Lautenschläger K. H., Schröter W., Wanninger A., Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.

Litwin M., Styka – Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 2. Chemia organiczna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa 2016.

McMurry J., Chemia organiczna 3, Warszawa 2003.

Pazdro K. M., Rola–Noworyta A., Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów i studentów, Warszawa 2017.