Wskaźnik gęstości zaludnienia (WIndeks dolny g_g) to stosunek liczby mieszkańców danego obszaru do powierzchni, którą ta ludność zamieszkuje. Podaje się go zwykle w osobach na 1 kmIndeks górny 2². Na świecie wynosi on średnio 59 os./kmIndeks górny 2², w Polsce zaś – 123 os./kmIndeks górny 2². Często używa się także wskaźnika fizjologicznej gęstości zaludnienia (WIndeks dolny fg_fg), który określa, ilu mieszkańców danego obszaru przypada na powierzchnię gruntów ornych. Podaje się go w osobach na hektar gruntów ornych. Wskaźnik obrazuje możliwość wyżywienia ludności danego obszaru. Średnio na świecie wynosi on około 5 os./ha, a w Polsce – około 2,5 os/ha.

Wzór na gęstość zaludnienia: WIndeks dolny g =  Indeks dolny koniec_g = L/P

Wzór na wskaźnik fizjologicznej gęstości zaludnienia: WIndeks dolny fg = Indeks dolny koniec_{fg =} PIndeks dolny g_g/L

• WIndeks dolny g_g – wskaźnik gęstości zaludnienia

• WIndeks dolny fg  Indeks dolny koniec_fg – wskaźnik fizjologicznej gęstości zaludnienia

• L – liczba ludności w danym miejscu i okresie

• P – powierzchnia obszaru w danym okresie

• PIndeks dolny g_g – powierzchnia gruntów ornych w danym okresie

W rozmieszczeniu ludności w Polsce można doszukać się pewnych prawidłowości. Przede wszystkim ludzie koncentrują się w aglomeracjachaglomeracjaaglomeracjach miejskich – w dużych miastach i na terenach w ich bliskim sąsiedztwie. Spora gęstość zaludnienia występuje na obszarach uprzemysłowionych, na przykład na Górnym Śląsku. Większe wskaźniki obserwowane są na terenach, gdzie w strukturze zatrudnienia dominuje przemysł lub usługi. Jeżeli zaś chodzi o tereny rolnicze, to większa koncentracja ludności występuje na obszarach o rozdrobnionym rolnictwie, na przykład w Małopolsce i na Podkarpaciu, a mniejsza – w obrębie wielkopowierzchniowych gospodarstw. Dużej gęstości zaludnienia nie sprzyjają tereny leśne, o dużej jeziorności, obszary podmokłe i górskie. Na gęstość zaludnienia wpływają zarówno czynniki przyrodnicze, jak i pozaprzyrodnicze. Do pierwszej grupy można zaliczyć:

R1ZtA9eZputwf1

Zdjęcie przedstawia polną ścieżkę. Po prawej stronie ścieżki rosną żółte zboże i drzewa. Po lewej stronie jest pole zielonej kukurydzy. W tle stoi dom.

• rzeźbę terenu (na obszarach o bardzo urozmaiconej rzeźbie terenu wskaźniki gęstości zaludnienia są niższe, natomiast na równinach, wyżynach, nizinach czy lekko falistych kotlinach – wyższe);

• gleby (żyzne gleby Kujaw, Równiny Wrocławskiej i Wyżyny Lubelskiej sprzyjają lepszemu rozwojowi rolnictwa i większej koncentracji ludności);

• powierzchnie leśne (niższe wskaźniki gęstości zaludnienia odnotowuje się na obszarach o dużej lesistości, m.in. na pojezierzach);

• występowanie jezior i obszarów podmokłych (bagienne obszary pojezierzy, Podlasia i Polesia są obszarami o mniejszej koncentracji ludności).

Ważnym czynnikiem, który wpływa na większą gęstość zaludnienia, jest występowanie surowców mineralnych i związany z tym rozwój przemysłu wydobywczego i przetwórczego. Dobrym przykładem takiego regionu jest Wyżyna Śląska, gdzie powstanie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (przede wszystkim na bazie złóż węgla kamiennego) zadecydowało o bardzo dużej koncentracji ludności. Województwa mazowieckie, śląskie, wielkopolskie, małopolskie i dolnośląskie przyciągają do siebie ludność z innych regionów ze względu na wysoki poziom rozwoju społeczno‑gospodarczego, niskie bezrobocie, większe możliwości podjęcia zatrudnienia i lepszy standard życia. Szczególnie gęsto zaludnione w tych województwach są aglomeracje, gdzie koncentruje się wiele obiektów usługowych: uczelnie wyższe, miejsca pracy, kina, teatry, kawiarnie itp.

R1LUfw4U5IhMk1

Zdjęcie przedstawia Legionowo o zmierzchu. Na pierwszym planie jest skrzyżowanie. Na drugim planie jest pasaż handlowy i bloki.

Od zakończenia II wojny światowej do lat 90. XX w. ludność chętniej migrowała ze wsi do miast, co było związane z większym uprzemysłowieniem ośrodków miejskich, lepszymi warunkami życia i możliwością podjęcia pracy. Obecnie, w wyniku dużego bezrobocia, wysokich kosztów utrzymania, hałasu i gorszej jakości środowiska naturalnego, obserwowany jest odpływ ludności z miast do strefy podmiejskiej. Wiele dużych miast odnotowuje spadek gęstości zaludnienia na korzyść otaczających je obszarów podmiejskich lub jeszcze większych ośrodków miejskich takich jak Warszawa, Gdańsk, Poznań czy Wrocław. Szczególnie drastyczne spadki tego wskaźnika obserwuje się w centrum i na wschodzie kraju.

W przypadku zagadnień dotyczących geografii społeczno‑ekonomicznej należy na wiele zjawisk patrzeć przez pryzmat czynnika historycznego. W okresie zaborów na ziemiach leżących w granicach zaboru pruskiego ludność koncentrowała się głównie miastach. Przyczyną tego był silny wówczas rozwój przemysłu, zwłaszcza górnictwa i hutnictwa. W Galicji zaś większa gęstość zaludnienia występowała na obszarach wiejskich, między innymi za sprawą uwłaszczenia chłopów. W 1815 r. utworzono Królestwo Polskie, na terenie którego w Łodzi rozwinął się przemysł włókienniczy. Spowodowało to wzrost gęstości zaludnienia w regionie łódzkim. Natomiast po II wojnie światowej, w wyniku wytyczenia nowych granic kraju, nastąpiło przesiedlenie Polaków ze wschodu na Ziemie OdzyskaneZiemie OdzyskaneZiemie Odzyskane. Jednakże ze względu na dużą niechęć Polaków do migracji oraz niepewność co do dalszego losu, przyrost liczby ludności na tych nowo przyłączonych obszarach był nieduży.

Powyższe czynniki doprowadziły do tego, że przestrzenne zróżnicowanie koncentracji ludności w Polsce przybiera kształt trójkąta o wierzchołku w Trójmieście i podstawie rozciągającej się mniej więcej od Wrocławia do Rzeszowa ze znacznie podwyższonymi wartościami wskaźnika gęstości zaludnienia w dużych miastach i strefach podmiejskich. Jak już wspomniano, wskaźnik gęstości zaludnienia w Polsce wynosi 123 os./kmIndeks górny 2² – od 59 os./kmIndeks górny 2² w województwach podlaskim i warmińsko‑mazurskim do 368 os./kmIndeks górny 2² w województwie śląskim. W układzie powiatów najmniejszą wartością wskaźnika odznacza się powiat bieszczadzki (49 os./kmIndeks górny 2²), a największą – Świętochłowice, czyli miasto na prawach powiatu (3757 os./kmIndeks górny 2²).

W Europie największą gęstością zaludnienia charakteryzują się małe państwa (w Monako na 1 kmIndeks górny 2² przypada średnio ponad 18 tysięcy osób). Podobną do Polski gęstością zaludnienia cechuje się Albania i Dania (120–130 os./kmIndeks górny 2²). Najmniejsze wartości wskaźnika występują w Rosji i na Islandii (odpowiednio: 8 i 3 os./kmIndeks górny 2²).

Obszary gęsto i słabo zaludnione wykazują zróżnicowane cechy i – w zależności od punktu widzenia – są one odbierane w sposób pozytywny lub negatywny. W dużych aglomeracjach odnotowuje się wyższy wzrost gospodarczy, istnieje większy rynek zbytu i więcej ofert dobrze płatnej pracy. Możliwy jest szybszy rozwój zawodowy i intelektualny. Z drugiej strony obszary te narażone mogą być na bezrobocie i liczne problemy społeczne wynikające ze zmian koniunktury gospodarczej. Należy także mieć na uwadze większą presję na środowisko. Natomiast tereny o niskiej gęstości zaludnienia odznaczają się bardzo szybkim wyludnianiem. Trudno jest tam uzyskać wyższy poziom rozwoju społeczno‑ekonomicznego. Takie perspektywy prowadzą do jeszcze większej skali emigracji zarobkowych. Plusem natomiast jest lepsza jakość środowiska tych obszarów. Obecnie możliwe jest uzyskanie funduszy unijnych m.in. na wspieranie działań prośrodowiskowych na obszarach o cennych warunkach przyrodniczo‑ekologicznych, a także z tytułu ,,różnicowania w kierunku działalności nierolniczej”, np. zakładania gospodarstw agroturystycznychgospodarstwo agroturystycznegospodarstw agroturystycznych i promowania takich obszarów oraz przyciągania tam kolejnych inwestorów. Władze Białegostoku bardzo intensywnie próbują zniechęcić młodych ludzi do opuszczania terenów Podlasia i wyjazdu do Warszawy. Zachęcają również innych do osiedlania się w tym regionie. Służyć temu mają m.in. nowe galerie handlowe, modernizacja głównych ciągów komunikacyjnych i powstawanie kolejnych miejsc pracy.

RRg5EylJqxRbG

Fotografia przedstawia kilka zdjęć z Białegostoku. Pokazano najpopularniejsze obiekty. Należą do nich: Dom Koniuszego, Ratusz, pałac Branickich, rynek Kościuszki, sobór świętego Mikołaja, kościół świętego Rocha, pomnik Bohaterów Ziemi Białostockiej.

Słownik