RmyY8nB4ceOu7
Dołączono nagranie audio o treści: Recepcja.

Recepcja

Wpływ Kanta na późniejszą filozofię jest ogromny. Nie ma liczących się filozofów w XIX i XX w., którzy w ten czy inny sposób by się do niego nie odnosili. Oddziaływanie jego myśli sięga także poza filozofię: uwidacznia się głównie w obszarze nauk społecznych, językoznawstwa, psychologii oraz fizyki teoretycznej. Kantyzm wpłynął przede wszystkim na:

R1dfYNcpUwUbL1
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W literaturze wpływ Kanta ze względu na specjalistyczny charakter jego filozofii, podobnie jak w przypadku empirystów brytyjskich, nie był zbyt duży. Najważniejsze kantowskie motywy, które pojawiają się w literaturze, to: ograniczenia rozumu (do tego wątku nawiązują romantycy, np. Adam Asnyk, Bolesław Leśmian czy Wisława Szymborska), poszukiwanie pewności poznania (Zbigniew Herbert i Czesław Miłosz), rygoryzm moralny (bardzo często jako przedmiot krytyki), ujęcie Boga jako gwaranta moralności (Fiodor Dostojewski). Dla pisarzy inspiracją był także charakter Kanta, jego niezłomność i heroizm w realizacji wytyczonego sobie intelektualnego zadania pomimo słabego zdrowia (Bolesław Miciński, Thomas Bernhard czy Lew Szestow). Thomas Bernhard napisał sztukę pt. Immanuel Kant.

Dyskusja

RmkOdlj38qrgw1
Gottfried Franz, Baron Münchhausen pod wodą, 1896
Przeciw Kantowi występowali także intuicjoniści, twierdzący, że nie rozum, ale wiara stanowi drogę do prawdy − Kant nie różnił się dla nich od Kartezjusza, rozum chce tu uzasadnić sam siebie i wywieść z siebie świat, czyli znowu powtarza się historia z Baronem Münchhausenem, który sam siebie wyciąga z bagna za włosy.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Mimo wielkiego uznania Kant spotkał się również z krytyką. Zarzucano mu poważną niekonsekwencję: skoro o rzeczach samych w sobie nie można mówić, to dlaczego Kant o nich mówi − powinien nie czynić kategorii noumenunoumennoumenu kluczowym elementem w swoim systemie. Kantowi zarzucano też, iż jego przezwyciężenie sceptycyzmu Hume’a jest pozorne − twierdzono, że umysł sam siebie nie jest w stanie poddać analizie, musiałby bowiem wyjść poza siebie, a tego zrobić nie może; Kantowskie kategorie intelektu są więc arbitralne. Empiryści dowodzili z kolei, że analiza transcendentalnatranscendentnytranscendentalna Kanta to tylko chytra sztuczka mająca przywrócić metafizyce status nauki.

Obiektem krytyki była także teoria moralna Kanta – uznano, iż odrzucając uczucia i skłonności jako rzeczy wrogie, sprowadza ona człowieka wyłącznie do rozumu. Teologowie zarzucali z kolei Kantowi, że o ile Kartezjusz uczynił z Boga jedynie gwaranta realności świata, o tyle Kant traktuje Boga jedynie jako gwaranta moralności.

Ciekawostka

Dramatyczny finał sporu o Kanta miał miejsce w Rostowie nad Donem. Dwóch Rosjan kłóciło się o Krytykę czystego rozumu. Stojąc w kolejce po piwo, mężczyźni pobili się, a potem jeden z nich sięgnął po broń.

Słownik

epistemologia
epistemologia

(gr. episteme — wiedza, logos — nauka) dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością

metafizyka
metafizyka

(gr. ta meta ta physika — to, co po fizyce, ponad fizyką) podstawowa dyscyplina filozoficzna, badająca powszechne własności bytu

noumen
noumen

(gr. nooúmenon) rzecz sama w sobie, byt rzeczywisty, ale niepoznawalny

transcendentny
transcendentny

(łac. transcendere — przekraczać) wykraczający poza namacalną, możliwą do poznania rzeczywistość