Obraz przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Ma szczupłą twarz, błękitne oczy, krótkie włosy oraz rudą brodę i wąs. W tle rysunki zielono-żółtawej roślinności. 1. Stanisław Wyspiański (1869–1907) wychował się w Krakowie i z miastem tym związał także większość swojego życia. Uczęszczając do Gimnazjum św. Anny, gdzie poznał przyjaciół, z którymi w przyszłości miał tworzyć młodopolski świat artystyczny, między innymi poetę Lucjana Rydla i malarza Józefa Mehoffera. Do tej samej szkoły uczęszczał także starszy o cztery lata Kazimierz Przerwa‑Tetmajer. Następnie twórca zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, równocześnie podejmując studia na Uniwersytecie Jagiellońskim., 2. W latach 1890–1894 Wyspiański odbył kilka podróży zagranicznych. W Paryżu realizował kursy malarskie w prywatnym atelier (Académie Colarossi), tam też szczególnie zainteresował się teatrem. Po powrocie do Krakowa w 1894 roku artysta zajmował się jednocześnie grafiką i dramatopisarstwem. Wydany drukiem w 1897 roku dramat Legenda, oparty na podaniu o księżniczce Wandzie, nie został jednak pozytywnie przyjęty przez krytykę, która widziała w autorze przede wszystkim zdolnego malarza. Ponadto skomplikowana konstrukcja sztuki sprawiła, że dramat był niemożliwy do wystawienia w teatrze. Przekraczaniem reguł sceniczności artysta nawiązywał do dramatu romantycznego., 3. Wyspiański wydał następnie między innymi Warszawiankę (1898), w której nawiązał do powstania listopadowego, lecz powszechny podziw dla jego dramaturgicznego talentu przyniosło dopiero wystawienie Wesela w 1901 roku. Po premierze spektaklu artysta został przez wielu widzów i czytelników uznany za nowego wieszcza narodowego. Wesele poruszało problemy szeroko dyskutowane w polskim społeczeństwie, wskazywało przyczyny powszechnego marazmu i niezgody. Wyspiański nawiązał także do tradycji wizyjnego dramatu romantycznego, wprowadzając do sztuki szereg widmowych postaci rozmawiających z uczestnikami tytułowej uroczystości.
Obraz przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Ma szczupłą twarz, błękitne oczy, krótkie włosy oraz rudą brodę i wąs. W tle rysunki zielono-żółtawej roślinności. 1. Stanisław Wyspiański (1869–1907) wychował się w Krakowie i z miastem tym związał także większość swojego życia. Uczęszczając do Gimnazjum św. Anny, gdzie poznał przyjaciół, z którymi w przyszłości miał tworzyć młodopolski świat artystyczny, między innymi poetę Lucjana Rydla i malarza Józefa Mehoffera. Do tej samej szkoły uczęszczał także starszy o cztery lata Kazimierz Przerwa‑Tetmajer. Następnie twórca zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, równocześnie podejmując studia na Uniwersytecie Jagiellońskim., 2. W latach 1890–1894 Wyspiański odbył kilka podróży zagranicznych. W Paryżu realizował kursy malarskie w prywatnym atelier (Académie Colarossi), tam też szczególnie zainteresował się teatrem. Po powrocie do Krakowa w 1894 roku artysta zajmował się jednocześnie grafiką i dramatopisarstwem. Wydany drukiem w 1897 roku dramat Legenda, oparty na podaniu o księżniczce Wandzie, nie został jednak pozytywnie przyjęty przez krytykę, która widziała w autorze przede wszystkim zdolnego malarza. Ponadto skomplikowana konstrukcja sztuki sprawiła, że dramat był niemożliwy do wystawienia w teatrze. Przekraczaniem reguł sceniczności artysta nawiązywał do dramatu romantycznego., 3. Wyspiański wydał następnie między innymi Warszawiankę (1898), w której nawiązał do powstania listopadowego, lecz powszechny podziw dla jego dramaturgicznego talentu przyniosło dopiero wystawienie Wesela w 1901 roku. Po premierze spektaklu artysta został przez wielu widzów i czytelników uznany za nowego wieszcza narodowego. Wesele poruszało problemy szeroko dyskutowane w polskim społeczeństwie, wskazywało przyczyny powszechnego marazmu i niezgody. Wyspiański nawiązał także do tradycji wizyjnego dramatu romantycznego, wprowadzając do sztuki szereg widmowych postaci rozmawiających z uczestnikami tytułowej uroczystości.
Stanisław Wyspiański, Autoportret (1902).
Źródło: domena publiczna.
RPAna9stYxMPA1
Rysunek przedstawia postać starszego mężczyzny z obfitą brodą i wąsem. Jest ubrany w długie szaty, na piersi ma przewieszony prawosławny krzyż. Przed sobą trzyma lirę korbową. Postać częściowo przesłonięta jest kratami - był to projekt witraża. Po rysunkiem podpis autora, odręczny napis oraz podany rok 1902.
Stanisław Wyspiański, Wernyhora (projekt witraża do katedry wawelskiej, 1902). Legendarny kozacki wieszcz Wernyhora jest jedną z najważniejszych zjaw ukazujących się bohaterom dramatu w drugim akcie Wesela.
Źródło: domena publiczna.
Stanisław Wyspiański do dziedzictwa wieszczów konsekwentnie odwoływał się także w innych utworach. Po wystawieniu Wesela przystąpił do pracy nad sztuką, w której wrócił do tematyki narodowej poruszanej w poprzednim dziele. Wydane w 1903 roku Wyzwolenie bezpośrednio nawiązywało do Dziadów Adama Mickiewicza – główny bohater dramatu nosi bowiem znaczące imię: Konrad. Nie jest to jednak ten sam Konrad, który „cierpiał za miliony” w sztuce wielkiego romantyka. Wyspiański wprowadza tę symbolicznąsymbolizm symboliczną postać w nowy kontekst, stawia przed problemami Polski w czasie przełomu wieków. Konrad sprzeciwia się idealistycznymidealizm idealistycznym postawom romantyków, którzy oczekiwali cudownego wyzwolenia narodu spod ucisku zaborców. Uznaje ich wizje za utopijne, a zamiast mistycznejmistycyzmmistycznej wiary w cud głosi potrzebę czynu. Pragnie obudzić w narodzie wolę walki o samostanowienie i uwolnić go z okowów odrealnionej poezji. Kieruje pod adresem sztuki podobne oskarżenia do tych, które bohater Dziadów formułuje przeciwko Bogu. Podczas gdy Mickiewiczowski Konrad zwracał się do Stwórcy: Odezwij się, – bo strzelę przeciw Twej naturze; / […] / Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale… / Carem!, postać z dramatu Wyspiańskiego woła: Poezjo, precz!!! Jesteś tyranem!!. Zdania te padają podczas finalnego dialogu Konrada z Geniuszem, którego można uznać za uosobienie sztuki romantycznej, a nawet za samego Adama Mickiewicza. Opis stroju Geniusza łudząco przypomina bowiem projekt pomnika romantycznego poety powstałego w Krakowie w ostatniej dekadzie XIX wieku na podstawie pomysłu Teodora Rygiera.
R1MDecsC82DTB1
Zdjęcie przedstawia pomnik Adama Mickiewicza. Na wysokim cokole stoi postać wieszcza okrytego płaszczem. U podnóża cokołu z każdej ze stron siedzą rzeźbione postaci. Widoczna na zdjęciu postać kobiety w obszernej szacie unosi lewą rękę, a na kolanach trzyma tablicę z napisem "On kochał naród". Na pierwszym stopniu cokołu rzeźba ptaka z rozpostartymi skrzydłami. W górnej część postumentu napis "Adamowi Mickiewiczowi Naród".
Krakowski pomnik Adama Mickiewicza autorstwa Teodora Rygiera, odsłonięty w 1898 roku.
Źródło: domena publiczna.
Okoliczności wystawienia Wyzwolenia były nietypowe. Miejscem akcji dramatu Wyspiański uczynił scenę Teatru Miejskiego w Krakowie – ten sam budynek, w którym odbyła się rzeczywista premiera spektaklu. Widz od początku miał zatem świadomość oglądania teatru w teatrze. Wyzwolenie rozpoczyna się od próby aktorów przygotowujących się do wystawienia nowej sztuki. Potem następuje seria scen przedstawiających polskie społeczeństwo. Podobnie jak wcześniej w Weselu, Wyspiański ukazuje rozległą panoramę i umieszcza w dramacie reprezentantów różnych środowisk. Artysta rezygnuje z realistycznejrealizm realistycznej podbudowy: bohaterowie wyrażają swoje poglądy w sposób bezpośredni, większość ich wypowiedzi przypomina przemowy wygłaszane podczas politycznych wieców.
Drugi akt Wyzwolenia ukazuje Konrada dyskutującego z postaciami określonymi w didaskaliach jako Maski, reprezentującymi popularne poglądy wyznawane przez Polaków. Jego zmagania można traktować jako spojrzenie w głąb duszy – nie własnej, ale duszy całego narodu. W rozmowie z Maskami bohater formułuje program wyzwolenia Polski. Jest to wizja przezwyciężenia zarówno ucisku zewnętrznego (wywieranego przez państwa zaborcze), jak i presji wewnętrznej, powodowanej idealistycznymi wyobrażeniami. Trzeci akt jest natomiast ostatecznym rozrachunkiem z poezją romantyczną. Konrad wygłasza monolog, wyrażając triumf czynnej postawy nad biernym oczekiwaniem. Zwycięstwo Konrada jest jednak pozorne. Akcja dramatu okazuje się tylko przedstawieniem, kolejną sztuką wystawianą na deskach teatru. Aktorzy odchodzą i na scenie pozostaje samotny bohater. Choć Konrad zostaje opuszczony przez rodaków, wyraża niezachwianą wiarę w sens walki o wyzwolenie. To istotna cecha dramaturgii Wyspiańskiego: mimo ukazania nędzy polskiego społeczeństwa i przeszkód na drodze do osiągnięcia niepodległości, w dziełach autora Wesela jest zawsze obecna romantyczna nadzieja na odrodzenie narodu.
Słownik
idealizm
idealizm
(z łac. idealis – idealny, od gr. idea – kształt, wyobrażenie) – przekonanie, że realnie istniejącą rzeczywistością jest tylko świat idei – wiecznych, niezmiennych, doskonałych wzorów wszystkich rzeczy materialnych, a świat materialny, poznawalny zmysłami, jest jedynie odzwierciedleniem rzeczywistości idealnej
metafizyka
metafizyka
(łac. methaphysica) – jedna z głównych dyscyplin filozofii rozważająca ogólne własności bytu i ostateczne przyczyny rzeczy; w potocznym rozumieniu rozważania o tym, co niepoznawalne, tajemnicze, niedostępne zmysłom i doświadczeniu
mistycyzm
mistycyzm
(z gr. mystikos – tajemny) – termin określający różnorodne przeżycia religijne oparte na indywidualnej więzi z rzeczywistością pozazmysłową, Bogiem
realizm
realizm
(franc. réalisme, z łac. realis – rzeczywisty, prawdziwy, od res – rzecz, fakt) – w literaturze prąd spopularyzowany w prozie II połowy XIX wieku, dążący do jak najwierniejszego odzwierciedlenia świata znanego czytelnikowi z codzienności; realiści opisywali wydarzenia, bohaterów i ich egzystencję w sposób reprezentatywny dla przedstawianej w utworze grupy społecznej
symbolizm
symbolizm
(z gr. symbolon – znak) – kierunek w sztuce zapoczątkowany przez poetów francuskich w II połowie XIX wieku, zakładający rezygnację z bezpośredniego opisu emocji, opierał się na sugerowaniu wzruszeń i nastrojów, operował wieloznacznymi symbolami w celu wyrażenia treści, które nie mają jednoznacznego określenia w systemie językowym
