Realizm XIX wieku – charakterystyka

Realizm (łac. realis – rzeczywisty) jest terminem wieloznacznym, odnoszącym się do takich dziedzin, jak filozofia i sztuka. W literaturze to prąd literacki, którego główną cechą jest dążenie do obiektywizacji świata przedstawionego, a więc adekwatnego do rzeczywistości sposobu opisu społeczeństwa i człowieka. Dlatego też treścią dzieł nurtu realizmu była codzienność, a jej fabularyzacja miała służyć wyjaśnianiu współczesnych dla pisarza realiów. Należy przy tym pamiętać, że realiści posługiwali się fikcją literacką, za pomocą której kreowali sytuacje typowe i reprezentatywne dla danej społeczności bohaterów.

Rq7kbf3IRk1lr

Ilustracja przedstawia kobietę i mężczyznę. Mężczyzna siedzi na studni i przechyla wiadro z wodą w stronę naczynia, które trzyma kobieta. Obydwie postacie są ubrane w jasne, codzienne odzienie, są na boso. W tle są drzewa i gospodarstwo.

Gatunki literackie realizmu

Ten prąd literacki najlepiej realizował się w prozie – w powieściach i nowelach. Proza bowiem umożliwiała szczegółowe ukazanie:

• charakteru postaci,

• związków jednostki ze światem w tym relacji międzyludzkich i społecznych,

• obyczajów, ubioru, norm zachowań,

• sytuacji historycznej i społecznej (np. warunki pracy, podziały klasowe).

W prozie realizmu najważniejszą zasadą był obiektywizm w opisie rzeczywistości, natomiast nie dokonywano nazbyt daleko posuniętego wartościowania. Realiści dokonywali pewnych rozpoznań i diagnoz, ale w ramach idei obiektywności. Oto jak w 1888 roku definiował realizm jeden z jego najważniejszych przedstawicieli:

Realizm jako postawa

Realizm był nie tylko prądem literackim, ale także jedną z ludzkich postaw wobec świata:

Realizm – iluzja doskonała

Realizm tworzyl fikcję artystyczną na bazie bardzo szczegółowych i dosłownych obserwacji rzeczywistości i to tej najbliższej – dnia codziennego. Realiści tworzyli zatem doskonałą iluzję, dlatego jest to nurt, który nadaje się zarówno do sztuk plastycznych jak i literackich.

R13ndm2gZuW4p

Zdjęcie przedstawia postaci odlane z brązu umieszczone w miejskiej przestrzeni. Osoba na pierwszym planie to starsza kobieta. Ma opuszczoną głowę, na głowie chustkę. Ubrana jest w naciągnięty sweter. Za nią jest kobieta w kapeluszu z torbą trzymaną w prawej dłoni. Po jej prawej stronie jest mężczyzna. Za kobietą kolejna postać — kobieta z rozłożoną parasolką i następna osoba ukazana tylko do połowy. Osoby im bardziej zbliżają się do krawędzi jezdni, tym głębiej zapadają się w chodnikowych płytach. W tle jest ulica miasta z samochodami i budynki.

Realizm – dialog z tradycją

Utarło się przekonanie, że realizm zainicjowany został w epoce pozytywizmupozytywizmpozytywizmu. Zanim jednak stał się jednym z najważniejszych nurtów tego okresu literackiego, kształtował się przez wieki, a jego początki sięgają do greckiej kategorii mimesismimesismimesis. Natomiast późniejsze epoki i prądy w sztuce odwoływały się do realizmu XIX‑wiecznego jako: kontynuacja, polemika, nowatorskie nawiązanie. Nurty, takie jak naturalizmnaturalizmnaturalizm i idealizmidealizm ontologiczny (metafizyczny)idealizm nawiązywały do realizmu w sposób oczywisty, natomiast naturalizm był w literaturze bezpośrednią jego kontynuacją. W sztuce współczesnej ciekawym zjawiskiem jest nurt hiperrealizmuhiperrealizmhiperrealizmu, który wykształcił się w latach 60. XX wieku głównie w sztukach plastycznych korzystających z technik fotograficznych. Hiperrealizm w sposób radykalny i dosłowny przedstawia rzeczywistość i podobnie jak realizm XIX‑wieczny nie dokonuje przy tym jej oceny.

R15SUNt1Bcak0

Obraz przedstawia cztery budki telefoniczne. Są metalowe, posiadają podłużne okienka oraz tabliczki z napisem Telephone. W budkach znajdują się ludzie. Za budkami stoją miejskie budynki, po lewej jest fragment ulicy z samochodem.

Słownik