Ideał człowieka wrażliwego

RxZgzHiNywumT1

Obraz przedstawia scenę rodzajową. Na świeżym powietrzu, na polanie, pośród drzew widać grupę ludzi. Są w wiejskich strojach. Grupa składa się z siedmiu osób. W centralnej częsci obrazu widoczna jest tańcząca para młodych ludzi. Stoją naprzeciw siebie i trzymają się prawymi rękami. Mężczyzna lekko unosi lewą nogę ku górze. Obok tańczącej kobiety stoi karzeł. Wyciąga w stronę kobiety rękę. Z kolei za męzczyzną znajduje się siedząca, młoda dziewczyna. Gra na tamburynie. Z tyłu, za nią, na drugim planie widzimy trzech chłopców grających na różnych instrumentach.

Sentymentalizm to jeden z głównych – obok klasycyzmuklasycyzmklasycyzmu – prądów umysłowych i literackich epoki oświecenia. Jego prekursorem był Jan Jakub Rousseau - autor powieści w listach Julia, czyli Nowa Helioza (1760), w której podkreślił rolę natury w życiu człowieka. Rousseau przeciwstawił naturę cywilizacji oraz uczucia rozumowi. Stworzył ideał człowieka wrażliwego (fr. sensible). Nazwa nurtu wywodzi się od tytułu powieści Laurence’a Sterne’a Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy (1768).

Sentymentalizm w Polsce

R1CQnSbSX6B3q1

Obraz przedstawia barokowy pałac. Widoczny jest jego front. Składa się ona z piętrowej części, przed którą znajduje się główne pałacowe wejście oraz dwóch budynków na jego skrzydłach. Przed pałacem widać duży plac i prowadzącą do niego szeroką aleję. Po placu i alei przechadzają się grupkami ludzie. W pobliżu pałacu rosną liczne drzewa.

Twórczość sentymentalna rozwijała się również w Polsce, głównie za sprawą poezji Franciszka Karpińskiego oraz Franciszka Dionizego Kniaźnina. Byli oni twórcami tzw. czułej sielankisielankasielanki, czyli gatunku literackiego realizującego założenia typowe dla sentymentalizmu. Nurt ten zyskał na popularności dzięki mecenatowi księżnej Izabeli Czartoryskiej, która w 1783 roku wraz ze swoim mężem Adamem przeniosła się z Warszawy do Puław i tam stworzyła ośrodek spotkań literatów oraz ludzi związanych z szeroko rozumianą sztuką.

RApCby5TgsDxl1

Obraz przedstawia ogród. Jest on zaprojektowany w stylu angielskim. Nawiązuje do naturalnych ogrodów krajobrazowych. Widoczne są dwie zbiegające się ze sobą ścieżki. Wzdłuż nich są liczne nasadzenia złożone z drzew i krzewów. Ścieżkami podążają spacerujący ludzie. W tle, w oddali widać fragment zabudowań pałacowych.

Puławy słynęły z pięknego ogrodu wykonanego w stylu angielskim – zrywającym ze sztucznością i barokowym przepychem, a wyróżniającym się naturalnością i swobodą. Miejsce umożliwiało więc kontemplowanie przyrody z dala od cywilizacyjnego zgiełku. Sprzyjało kreowaniu w literaturze człowieka sentymentalnego, który chętnie przebywał na łonie natury, a jednocześnie patrzył na świat przez pryzmat miłości, analizował własne przeżycia i łatwo się wzruszał.

O autorze

Franciszek Karpiński (1741‒1825) był autorem popularnych sielanek pt.

Rirho3qPB7TFK1

Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Ma on lekko falujące, zaczesane na twarz włosy. Jego twarz jest owalna. Ma wyraziste brwi i duże oczy. Jego nos jest prosty. Mężczyzna ma koszulę ze stójką. Pod szyją ma zawiązany fontaź. Nosi surdut.

Poeta urodził się w Hołoskowie na Pokuciu, krainie sąsiadującej z Huculszczyzną. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Po ukończeniu kolegium jezuickiego w Stanisławowie rozpoczął studia w Akademii we Lwowie, które ukończył, uzyskując stopień doktora nauk wyzwolonych i filozofii, a także bakałarza teologii. Po studiach pracował jednak jako nauczyciel na dworach magnackich. W 1782 roku ukazał się traktat Franciszka Karpińskiego O wymowie w prozie albo wierszu, w którym poeta po raz pierwszy zdefiniował nowy typ sentymentalnej wrażliwości:

W 1791 roku poeta przeniósł się do wsi dzierżawionej na skraju Puszczy Białowieskiej. W 1818 roku spełniło się jego marzenie – został właścicielem Chorowszczyzny, wioski w powiecie wołkowyskim. Tu blisko natury przebywał aż do śmierci.  

Laura i Filon to jedna z najpopularniejszych polskich sielanek. Stała się inspiracją dla kultury ludowej (folklor) – do dziś śpiewa się ją w czterech wersjach melodycznych. Jedna z melodii ludowych została wykorzystana przez Fryderyka Chopina w Fantazji na tematy polskie. Współcześnie utwór ten wykonują między innymi Zespół Pieśni i Tańca Mazowsze oraz wokalistki jazzowe – Wanda Warska i Anna Maria Jopek.

Słownik