Obszary sejsmiczne, pensejsmiczne i asejsmiczne

Obszar sejsmiczny rozumiany jest jako miejsce występowania częstych i silnych trzęsień ziemitrzęsienie ziemitrzęsień ziemi. Najczęściej występują one na granicach płyt litosfery, znacznie rzadziej wewnątrz płyt tektonicznych. Dodatkowo wyróżnia się obszary pensejsmiczne, gdzie silne trzęsienia występują rzadko, a także asejsmiczne, gdzie trzęsienia ziemi nie zdarzają się nigdy lub bardzo rzadko.

Strefy sejsmiczne na Ziemi

R1A6pnjKJpsds1

Zdjęcie ukazuje trzęsienie ziemi na Tajwanie. Po lewej stronie zdjęcia pracownik służb ratowniczych stoi za taśmą ostrzegawczą. W tle pochylony w prawo duży, kilkupiętrowy budynek.

Obszary sejsmiczne na Ziemi koncentrują się wokół dwóch dużych stref.

Strefa okołopacyficzna („pierścień ognia”) obejmuje zachodnie wybrzeża obu Ameryk od Aleutów po Ziemię Ognistą, Kamczatkę, Japonię, całe Filipiny i znaczną część Indonezji, część Melanezji oraz Nową Zelandię. W tej strefie koncentruje się około 75% wszystkich trzęsień ziemi na świecie.

Strefa himalajsko‑alpejska obejmuje obszary fałdowań alpejskich od Azorów i Alp, przez Bałkany, półwysep Azji Mniejszej, Kaukaz, cały Iran, Hindukusz, kończąc na Tybecie i Himalajach.

Obszarami sejsmicznymi są również okolice grzbietów oceanicznych rozsiane po oceanach.

Obserwowane rozmieszczenie obszarów sejsmicznych jest powiązane z występowaniem na Ziemi stref subdukcji i stref ryftowych, a także obszarów młodych gór (orogeneza alpejska).

Rodzaje trzęsień ziemi

Wyróżnia się kilka typów trzęsień ziemi. Ze względu na ich przyczynę wyodrębnić można trzęsienia ziemi:

• tektoniczne – będące wynikiem przesunięć skał wzdłuż uskoku lub powierzchni subdukcji. Trzęsienia te mogą występować w dużej odległości od strefy granicznej płyt litosfery; stanowią 90% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi;

• wulkaniczne – związane z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych; stanowią ok. 7% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi;

• zapadliskowe – związane z obszarami krasowymi, na których dochodzi do zawalania się stropów jaskiń lub innych próżni w podłożu. Są to zjawiska lokalne, najczęściej słabo odczuwalne. Stanowią ok. 2% ogółu trzęsień ziemi;

• antropogeniczne – związane z działalnością człowieka w litosferze (np. tąpnięcia górnicze, naruszenie równowagi sił w skałach na skutek napełnienia zbiornika wodnego ograniczonego tamą); na obszarach gęsto zabudowanych mogą spowodować znaczne szkody materialne, jednak w większości przypadków okazują się niegroźne.

Trzęsienia ziemi możemy podzielić również ze względu na głębokość hipocentrumhipocentrumhipocentrum na:

• płytkie – do 70 km;

• średnie – 70‑350 km;

• głębokie – 350‑700 km.

Trzęsienia ziemi mierzymy w dwóch skalach:

• Mercallego – dwunastostopniowa skala oparta na stopniu zniszczeń wywołanych trzęsieniem ziemi;

• Richtera – skala otwarta, której wartości określane są na podstawie amplitudy drgań sejsmicznych.

Indeks dolny Źródło: Skale i skutki trzęsień ziemi, pgi.gov.pl (dostęp 3.09.2021). Indeks dolny koniec_{Źródło: Skale i skutki trzęsień ziemi, pgi.gov.pl (dostęp 3.09.2021).}

Skutki trzęsień ziemi

Trzęsienie ziemi to bardzo dynamiczne zjawisko, które potrafi dokonać spustoszenia w kilka sekund. Niestety skutki i konsekwencje tego zjawiska mogą być odczuwalne jeszcze przez wiele miesięcy czy lat. Więcej na ten temat znajdziesz w e‑materiale „Negatywne skutki trzęsień ziemi”.

W strefach sejsmicznych najczęściej położone są kraje rozwijające się, w których budownictwo jest zupełnie nieodporne nawet na umiarkowane wstrząsy sejsmiczne, a ukształtowanie terenu sprzyja katastrofom (np. położenie w pobliżu gór grozi wystąpieniem ruchów masowych).

Jednym z najgroźniejszych skutków trzęsienia ziemi są liczne pożary. Taki zespół pożarów objął np. San Francisco po trzęsieniu ziemi w regionie Zatoki San Francisco 18 kwietnia 1906 roku. Trzęsienie ziemi, które 12 stycznia 2010 roku nawiedziło Haiti, poczyniło olbrzymie zniszczenia w centrum stolicy kraju, Port‑au‑Prince. Równie groźne są następstwa trzęsienia ziemi w postaci fali tsunamitsunamitsunami.

RLy6a1JNqQsQv

Grafika przedstawia lawinę błotną w Salwadorze, która zeszła na skutek trzęsienia ziemi. Błoto spływa z porośniętego drzewami wzniesienia na liczne zabudowania, które stoją u podnóża wzniesienia. Niektóre zabudowania całkowicie przykryte błotem.

R4cAmcOX5itPX

Grafika przedstawia San Francisco po trzęsieniu ziemi 18 kwietnia 1906 roku. Na zdjęciu ulica z ludźmi, po dwóch stronach budynki. Na końcu ulicy kłęby pyłu i dymu.

R45v2uG3DPJ3I

Na zdjęciu fragment portu z przewróconymi, tonącymi kontenerami.

R1CCbXNm3VSPl

Zdjęcie przedstawia zniszczony port i miasto Port-au-Prince w Haiti, po trzęsieniu ziemi. Budynki leżą w gruzach.

RyQEdwgbQP4VV

Zdjęcie z helikoptera przedstawia trzęsienie ziemi i tsunami w Sendai w Japonii. Niemal całkowicie zalane wodą miasto. W oddali dym pożaru i budynki, które nie znalazły się pod wodą.

Słownik