Globalizacja jest jednym z najczęściej pojawiających się współcześnie pojęć w naukach ekonomicznych, politycznych, a nawet społecznych. Procesy globalizacji zachodzą w rozmaitych sferach życia społecznego, gospodarki, kultury i polityki, dlatego podejmowano wiele prób zdefiniowania tego pojęcia.

Jedną z bardziej znanych definicji zaproponował amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla – prof. Joseph Eugene Stiglitz. Przez globalizację rozumie on coraz ściślejszą integrację państw oraz ludzi na świecie, spowodowaną ogromną redukcją kosztów transportu i telekomunikacji, a także zniesieniem sztucznych barier w przepływach dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju do kraju.

Polski ekonomista, prof. Kazimierz Kuciński, globalizację postrzega z kolei jako ogólnoświatową integrację systemów ekonomicznych i znaczną unifikację zachowań ekonomicznych oraz społecznych, których przejawem jest występowanie coraz większej liczby zjawisk, których zasięg obejmuje całą kulę ziemską lub znaczną jej część.

Natomiast według Komisji Europejskiej globalizacją określamy proces, w którym rynki i produkcja w różnych krajach stają się coraz bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii. Globalizacja oznacza więc zmniejszenie barier między krajami i wzmocnienie ściślejszych powiązań ekonomicznych, politycznych i społecznych oraz „Globalizacja to grupa czynników prowadzących do  upodobnienia się różnych regionów na Ziemi pod względem gospodarczym, społecznymi i kulturowym”.

Niezależnie od przyjętej definicji, we wszystkich koncepcjach podkreśla się ogólnoświatowy zasięg i relacje międzynarodowe. Chociaż sam termin „globalizacja” w powszechnym użyciu znalazł się dopiero w drugiej połowie XX wieku, początki tych procesów można dostrzec już kilka stuleci wcześniej.

Za pierwsze przejawy globalizacji można uznać powstawanie w XVII wieku europejskich kompanii handlowych lokalizujących swoje filie na odległych kontynentach. Procesy globalizacji rynków i gospodarek oraz przepływów kapitału przyspieszyły od połowy XIX wieku, gwałtowny wzrost zasięgu i skali osiągnęły natomiast po zakończeniu II wojny światowej. Szczególne znaczenie odegrały wówczas postęp technologiczny oraz rewolucja informatyczna. Obecnie jesteśmy świadkami kolejnego etapu globalizacji, związanego z powstawaniem korporacji wirtualnych.

R157cVSLkG13z

Zdjęcie przedstawia symboliczny schemat kuli ziemskiej. Na kuli ziemskiej widać zarysy kontynentów. Na nich znajdują się punkty i liczne połączenia tych punktów symbolizujące połączenia powstałe wskutek procesu globalizacji. W tle widoczna jest przestrzeń kosmiczna.

Globalizacja jest procesem wieloetapowym, długofalowym oraz dynamicznym, który inicjują różnorodne uwarunkowania. Jest to proces złożony. W ten sposób następuje ujednolicenie świata (uniformizacja, homogenizacja).

Czynniki ekonomiczne

Jednym z głównych powodów globalizacji jest optymalizacja przez przedsiębiorstwa kosztów finansowych oraz nakładów pracy. Przyczyn należy upatrywać w stale rosnącej konkurencji między firmami oraz konieczności sprostania wymaganiom klientów.

Ze względu na zróżnicowanie państw pod względem wydajności i kosztów pracy oraz energii czy surowców, korzystnym dla przedsiębiorcy może być poszukiwanie kontrahentów, a nawet lokalizowanie zakładów w innych krajach. Zjawisko to określa się mianem offshoringuoffshoringoffshoringu. W efekcie relokacji produkcji czy usług następuje między krajami przepływ środków kapitałowych, technologicznych oraz wiedzy. Dodatkowym atutem przenoszenia zakładów czy usług może być zdobycie lub utrzymanie pozycji na rynkach krajowych i zagranicznych.

Dążenie do osiągnięcia korzyści technicznych, organizacyjnych i ekonomicznych odpowiada również za proces konsolidacji firm i tworzenia ponadnarodowych korporacji, tak charakterystycznych dla globalnej gospodarkiglobalna gospodarkaglobalnej gospodarki.

Czynniki naukowo‑techniczne

Utrzymywanie kontaktów handlowych nie mogłoby się odbywać bez równoczesnego rozwoju środków transportu. Międzynarodowe przewozy pasażerskie obsługuje transport lotniczy, dzięki któremu wzrasta mobilność ludzi, również pracowników. Globalne przewozy towarowe realizuje natomiast transport morski oraz przesyłowy. Główne szlaki transportowe łączą producentów z miejscami docelowymi, skracając czas i obniżając koszty wymiany handlowej. Możliwość sprowadzania surowców i towarów z dowolnego miejsca na świecie sprzyja specjalizacji gospodarczej państw.

Szczególna rola w procesach globalizacji przypadła technologiom informatycznym i telekomunikacyjnym, które otworzyły nowe możliwości przesyłania dźwięku i obrazu. Każdy z kolejnych wynalazków – telegraf, telefon, radio czy telewizja – powodował wzrost wiedzy o świecie. Ważnym osiągnięciem było stworzenie bezprzewodowych sieci telekomunikacyjnych, umożliwiających łączenie się nadawców i odbiorców w dowolnych miejscach na Ziemi. Najbardziej rewolucyjne okazało się jednak powstanie internetu – ogólnoświatowej sieci komputerowej pozwalającej firmom i poszczególnym osobom nie tylko na odbiór danych, ale również na ich tworzenie i przesyłanie innym.

Rozwój technologiczny przyczynił się do zasadniczych zmian w organizacji zatrudnienia. W wielu zawodach pojawiła się możliwość pracy zdalnej, a to otworzyło dla pracowników globalny rynek pracy. Popularne stało się w przedsiębiorstwach przekazywanie zadań, funkcji, projektów i procesów do realizacji firmom zewnętrznym, nawet znajdującym się na odległych kontynentach. Zjawisko to znane jest jako outsourcingoutsourcingoutsourcing.

Czynniki społeczne

W procesach globalizacji dużą rolę odegrały migracje ludności, których konsekwencją było rozprzestrzenianie się kultur, koncepcji czy idei. Czynnikiem sprzyjającym było upowszechnianie się znajomości międzynarodowych języków – angielskiego, francuskiego czy hiszpańskiego. Powstające na płaszczyźnie osobistej kontakty przenoszone były również na relacje biznesowe, otwierając możliwości międzynarodowej współpracy w rozmaitych dziedzinach.

Czynniki polityczne

Istotną rolę w procesach globalizacji odgrywają działania integracyjne, których następstwem jest podpisywanie międzynarodowych umów i powstawanie stowarzyszeń. Przykładem może być Światowa Organizacja Handlu, której celem jest eliminacja ograniczeń w wymianie towarowej poprzez stopniowe obniżanie ceł i barier pozataryfowych oraz usuwanie technicznych utrudnień w handlu. Podobne idee przyświecały założycielom Unii Europejskiej oraz innych organizacji, takich jak NAFTA, APEC czy MERCOSUR.

Procesem sprzyjającym globalizacji jest malejąca rola rządów jako producentów i konsumentów, która jeszcze kilkadziesiąt lat temu charakteryzowała państwa bloku socjalistycznego. W wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw oraz otwarcia na zagranicznych inwestorów gospodarki tych państw włączyły się w globalną wymianę handlową.

Procesy globalizacji mogą obejmować różnorodne sfery życia oraz działalności człowieka. Niektóre z przejawów globalizacji zachodzą samoistnie – upowszechniając się wśród ludności lub firm, inne z kolei są inicjowane lub koordynowane przez instytucje czy państwa. O przejawach globalizacji na poszczególnych płaszczyznach dowiesz się więcej, zapoznając się z grafiką interaktywnąDm4ZxznTHgrafiką interaktywną.

Słownik