Osiągnięcie dojrzałości płciowej (związane z pierwszą miesiączką u dziewcząt i rozpoczęciem produkcji nasienia u chłopców) ma najczęściej miejsce między 11 a 16 rokiem życia. Oznacza to, że pod względem fizjologicznym organizmy dziewcząt i chłopców są już zdolne do rozmnażania. Zazwyczaj jednak wiek, w którym podejmowane jest współżycie płciowe, jest wyższy i wynosi średnio 17–18 lat. Rozpoczęcie kontaktów seksualnych wiąże się możliwością zapłodnienia i w konsekwencji poczęciem dziecka. Decyzja o posiadaniu potomstwa powinna być zawsze w pełni świadoma, uwarunkowana dojrzałością społeczną, emocjonalną i, co dla wielu osób jest również istotne, ekonomiczną.

Wszelkiego rodzaju działania mające na celu kontrolowanie płodności przez zapobieganie niezaplanowanej ciąży określa się mianem antykoncepcjiantykoncepcjaantykoncepcji. Skuteczność różnych metod antykoncepcyjnych opisuje się najczęściej tzw. wskaźnikiem Pearla. Określa on, jaki procent badanych kobiet zachodzi w ciążę w ciągu roku, mimo prawidłowego stosowania danej metody antykoncepcyjnej. Wskaźnik ten dla osób podejmujących współżycie seksualne bez stosowania żadnego zabezpieczenia wynosi 85, natomiast wartość 0 przyjmuje on jedynie przy pełnej abstynencji seksualnej.

Naturalne metody regulacji poczęć opierają się na znajomości cyklu miesiączkowego, obserwacji zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas jego przebiegu oraz podejmowaniu współżycia płciowego jedynie podczas tzw. dni niepłodnych.

Cykl miesiączkowy związany jest z równolegle zachodzącymi i ściśle ze sobą powiązanymi zmianami w jajnikachjajnikijajnikach, błonie śluzowej macicymacicamacicy oraz poziomie hormonów płciowych. Z punktu widzenia naturalnej kontroli urodzin najistotniejsze są zjawiska zachodzące w jajnikach. Pierwszą częścią cyklu płciowego jest stadium pęcherzykowe, podczas którego w jajniku następuje rozwój i dojrzewanie pojedynczego pęcherzyka jajnikowego. W stadium tym, trwającym od 1. do ok. 13. dnia cyklu, dochodzi do wykształcenia się pęcherzyka Graffa (dojrzałego pęcherzyka jajnikowego). Kolejnym etapem jest owulacja, w przypadku 28‑dniowego cyklu zachodząca w jego 14. dniu. Podczas owulacji dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graffa i uwolnienia oocytu II rzędu do jajowodu. Jedynie w tym momencie oocyt jest biologicznie zdolny do zapłodnienia. Jeśli do niego nie dojdzie w ciągu ok. 6–18 godzin, oocyt II rzęduoocyt II rzęduoocyt II rzędu ulega degradacji. Od 15. do 28. dnia cyklu miesiączkowego mamy do czynienia ze stadium lutealnym, podczas którego pęcherzyk Graffa przekształca się w ciałko żółte wydzielające progesteronprogesteronprogesteron, warunkujący utrzymanie ewentualnej ciąży. Jeśli doszło wcześniej do zapłodnienia, ciałko żółte przekształci się w tzw. ciałko żółte ciążowe, natomiast w sytuacji, gdy nie dochodzi do zapłodnienia, zmienia się ono w tzw. ciałko białawe.

Więcej informacji o przebiegu cyklu miesiączkowego znajdziesz tutajPtfMggvfjtutaj.

R17MxUjYQT4wJ

Na ilustracji jest cykl miesiączkowy 28‑dniowy. Pomiędzy pierwszym a piątym dniem zaznaczono miesiączkę, pomiędzy trzynastym a siedemnastym dniem owulację - to dni płodne, wysoka szansa na zapłodnienie. Dni płodne zaznaczono od ósmego do końca osiemnastego dnia. Pozostałe dni są niepłodne, czyli od pierwszego do początku ósmego dnia oraz od końca osiemnastego dnia do dwudziestego ósmego dnia.

Aby określić dni płodne (te, w trakcie których może dojść do zapłodnienia) oraz niepłodne, należy znać dokładnie dzień, w którym dochodzi do owulacji. Podczas cyklu płciowego kobieta jest płodna tylko przez jeden dzień – uwolniony do jajowodu oocyt II rzędu obumiera po kilkunastu godzinach od owulacji, o ile nie dojdzie do zapłodnienia. Należy jednak pamiętać, że plemniki mogą przeżyć w drogach rodnych od 3 do nawet 7 dni. Dlatego przyjmuje się, że faza płodna rozpoczyna się 7 dni przed owulacją, a kończy się ok. 2 dni po owulacji.

Można zatem powiedzieć, że dni niepłodne występują przez większą część stadium lutealnego (po degradacji oocytu II rzędu) oraz w pierwszych 6 dniach fazy pęcherzykowej.

Rozpoznawanie dni płodnych polega na znajomości cyklu miesiączkowego i dokładnym wyznaczeniu dnia, w którym dochodzi do owulacji. Objawy, które świadczą o wystąpieniu fazy owulacyjnej, to przede wszystkim zmiana temperatury ciała, zmiana charakteru śluzu szyjki macicy, ból owulacyjny oraz zmiany wrażliwości gruczołów sutkowych. Tuż po owulacji można zaobserwować wzrost temperatury ciała o ok. 0,2Indeks górny o^oC, a w pochwiepochwapochwie pojawia się charakterystyczny przezroczysty, gęsty i rozciągliwy śluz. Dodatkowo część kobiet obserwuje w tym okresie nadwrażliwość piersi na dotyk, która związana jest z podwyższonym poziomem estrogenówestrogenyestrogenów. Niektóre kobiety skarżą się również na wyraźny, często silny ból w okolicach jajników, towarzyszący owulacji.

Naturalna antykoncepcja polega na rozpoznawaniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie opisanych powyżej symptomów i powstrzymywaniu się od współżycia płciowego podczas fazy płodnej cyklu. W celu wyznaczenia dni płodnych można zastosować metodę Billingsów, która bierze pod uwagę wyłącznie zmiany wyglądu śluzu szyjkowego. Wynikają one ze zmian hormonalnych zachodzących w trakcie cyklu menstruancyjnego. Tuż po miesiączce śluz nie występuje lub jest skąpy i gęsty, co oznacza brak płodności. U części kobiet, które mają bardzo krótkie stadium pęcherzykowe i wczesną owulację, ten etap może nie występować. Początek dni płodnych określa się na podstawie pojawienia śluzu i wyraźnego odczucia mokrości w okolicach intymnych, lub zmiany konsystencji śluzu na rzadszą, przezroczystą, przypominającą konsystencję białka jaja kurzego (tzw. śluz estrogenny). Owulacja, a więc szczyt płodności następuje w momencie zmiany charakteru śluzu na bardziej gęsty, lepki i mętny, a okres płodności kończy się 2–3 dni później. Podczas dni niepłodnych po owulacji, śluz również nie występuje lub jest skąpy i gęsty (tzw. śluz gestagenny). Aby zmaksymalizować skuteczność tego sposobu antykoncepcji należy dobrze poznać reakcje swojego organizmu i przestrzegać systematyczności w obserwacji, a najlepiej zapisywać zmiany w występowaniu i charakterze śluzu w tabeli. Rozszerzeniem metody Billingsów jest metoda Creightona, uwzględniająca takie parametry jak ocena śluzu szyjkowego, wydzieliny z pochwy, intensywności krwawień miesiączkowych oraz występowania ewentualnych plamień śródcyklicznych. Występowanie dni płodnych można również określać na podstawie regularnych pomiarów temperatury ciała, która również zmienia się w zależności od dnia cyklu. Metoda termiczna opiera się na obserwacji, że po owulacji temperatura ciała wzrasta o około 0,2–0,5°C i utrzymuje się na tym poziomie do momentu wystąpienia menstruacji, co oznacza, że około trzeciego dnia podwyższonej temperatury rozpoczyna się okres niepłodny. Metoda objawowo‑termiczna łączy obserwację zmian śluzu oraz pomiary zmian temperatury ciała, przez co może być dokładniejsza w szacowaniu występowania dni płodnych. Istnieją również aplikacje, które ułatwiają monitorowanie przebiegu cyklu. Trzeba jednak pamiętać, że długość poszczególnych faz cyklu miesiączkowego może być zmienna, w zależności od stanu zdrowia kobiety, poziomu hormonów, występowania silnego stresu itp., stąd tego typu antykoncepcja nie zawsze jest w pełni skuteczna. Wskaźnik Pearla dla naturalnych metod sterowania płodnością waha się w granicach od 5 do 20. Jedną z metod stosowanych w celu kontroli poczęć jest również tzw. stosunek przerywany, polegający na usunięciu prącia z pochwy przed ejakulacjąejakulacjaejakulacją. Należy zwrócić uwagę, że tego typu metoda nie jest uważana przez większość lekarzy za środek zapobiegający zapłodnieniu, a jej odsetek „nieskuteczności” jest bardzo wysoki – wskaźnik Pearla to ok. 30. Wynika to z obecności niewielkiej ilości plemników w preejakulacie, czyli bezbarwnej wydzielinie wydobywającej się z prącia mężczyzny jeszcze przez właściwą ejakulacją.

Słownik