Początkowo teatr narodowy działał w tzw. Operalni, gdzie w roku 1765 Józef Bielawski zainaugurował jego działalność, wystawiając komedię Natręci. W 1779 roku otwarto nową siedzibę Teatru NarodowegoTeatr NarodowyTeatru Narodowego na obecnym Placu Krasińskich, gdzie obecnie znajduje się budynek Sądu Najwyższego. To właśnie w tym miejscu Wojciech Bogusławski, autor Cudu mniemanego, wystawiał swoje najważniejsze dzieła.

Teatr czasów Poniatowskiego był otwarty dla każdego. Wystarczyło zapłacić za wejście lub wykupić specjalny abonament. Obserwując widownię, można było zdobyć wiele informacji na temat pozycji społecznej poszczególnych widzów. Miejsce w przeszklonej loży, znajdującej się blisko sceny, zajmował król, który był stałym bywalcem teatru na Placu Krasińskich. W lożach zasiadały damy wraz z towarzyszącymi im mężami lub znajomymi. Dla najuboższej widowni przeznaczono galerię i paradyz, czyli najwyżej położony punkt widowni teatralnej. Natomiast na parterze, najniżej położonym punkcie widowni, przebywali sami mężczyźni – mieszczanie oraz oficerowie warszawskiego garnizonu. Mimo tak widocznych podziałów społeczeństwa, jak w Krótkiej historii teatru polskiego relacjonuje wybitny historyk teatru profesor Zbigniew Raszewski:

Sytuacja polityczna

Na temat Cudu mniemanego powstało wiele ciekawych teorii interpretacyjnych, jednak współcześni badacze literatury nie znaleźli dowodów na potwierdzenie większości z nich. Natomiast niewątpliwym jest, że autor Krakowiaków i Górali był twórcą aktywnie angażującym się w życie polityczne i społeczne.

Kryzys ekonomiczny, liczne bankructwa, liczne nadużycia władz spowodowały, że w roku 1793 powstał spisek, który miał doprowadzić do zbrojnego powstania. Do spisku należał również sam Bogusławski. Na czele powstania miał stanąć Tadeusz Kościuszko. Jak pisze Z. Raszewski w jednym ze swoich opracowań dotyczących twórczości Bogusławskiego:

Istotną rolę w powstaniu mieli odegrać chłopi. Kościuszko uważał, że jeżeli uda się uwolnić chłopów z poddańczej roli, jaką do tej pory im przypisywano i obudzi się w nich chęć walki, to powstanie zyska charakter narodowy. Ich bronią miały być głównie kosy z ostrzem osadzonym pionowo na drzewcu. Temu rozbudzaniu powstańczych nastrojów towarzyszyły liczne działania o charakterze symbolicznym np. Przywdzianie przez Kościuszkę stroju, które powszechnie nosili chłopi, czy podkreślanie zasług w walkach chłopów, mieszczan oraz Żydów.

Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale

Wróćmy na chwilę do tego, dla kogo wystawiano sztuki w Teatrze Narodowym. Jak już wspomnieliśmy, na widowni mógł zasiąść każdy, od chłopów po króla. Tak dostosowana przestrzeń stanowiła więc idealne miejsce do głoszenia treści politycznych.

Największą przeszkodą w głoszeniu tez wyzwoleńczych na scenie była cenzura. Bogusławskiego czekało trudne zadanie. Musiał się zastanowić, jak napisać i wyreżyserować sztukę, aby przemycić w niej niewygodne dla zaborców treści.

Decyduje się na napisanie opery. Do tej pory reżyserował już inne sztuki należące do tego gatunku, ale na swój warsztat brał wyłącznie teksty włoskie. W tym przypadku postanowił jednak powrócić do rodzimej tradycji i stworzyć operę ludową.

Premiera Cudu mniemanego, czyli Krakowiaków i Górali odbyła się 1 marca 1794 roku, gdy społeczeństwo w gotowości czekało na wybuch powstania. Tematem utworu jest konflikt pomiędzy dwiema gromadami – Krakowiakami i Góralami.

Słownik