Przeczytaj
Siarka jest pierwiastkiem chemicznym (), zajmującym miejsce pod względem rozpowszechnienia w skorupie ziemskiej. Jej całkowita zawartość w niej wynosi masowych. Siarka to również niemetal, który znajduje się w okresie i grupie układu okresowego pierwiastków (tlenowce).
Geneza złóż siarki i miejsca występowania na świecie
Siarka powstaje w wyniku utleniania siarkowodoru lub redukcji siarczanów() (głównie gipsu i anhydrytu) przy współudziale bakterii i węglowodorów. Niewielkie ilości siarki powstają w wyniku ekshalacji wulkanicznych.
Miejsca występowania złóż siarki to:
Włochy (Sycylia);
USA (Luizjana, Teksas);
Meksyk;
Chile;
Turkmenistan;
Uzbekistan;
Rosja
Ukraina;
Polska (okolice Tarnobrzega, Staszowa oraz Lubaczowa).
Polskie złoża siarki rodzimej są związane z występowaniem gipsów i wapieni (siarka powstała w nich w wyniku biologicznej redukcji siarczanu() wapnia przez mikroorganizmy). Złoża zalegają na głębokości od do metrów, tworząc pokładypokłady o miąższościmiąższości dochodzącej do metrów. Zawartość siarki w skaleskale maksymalnie dochodzić może do , a średnio wynosi -. Występują w północnej części zapadliska przedkarpackiego, w rejonie Tarnobrzega (złoża Osiek, Baranów, Machów, Jeziórko), Staszowa (złoża: Solec i Grzybów) oraz Lubaczowa (złoże Basznia).
Kopalnie siarki w Polsce
OdkrywkoweOdkrywkowe:
KS „Piaseczno” (-);
KS „Machów” (-).
Otworowe:
KS „Grzybów” (-);
KS „Jeziórko” (-);
KS „Basznia” (-);
KS „Machów ” (-);
KS „Osiek” (-nadal);
KS „Basznia ”(-).
Siarka posiada kilka odmian alotropowych, z których trzy najważniejsze to:
siarka rombowa (w tej odmianie występuje siarka rodzima);
jednoskośna;
amorficzna.
Siarka w formie minerałów
Siarka występuje zarówno w stanie rodzimym, jak i w postaci wielu minerałówminerałów. Są to zarówno siarczki, jak i siarczany().
Chociaż piryt i markasyt mają jednakowy wzór chemiczny, to są różnymi minerałami, ponieważ krystalizują w różnych układach – piryt w układzie izometrycznym, podczas gdy markasyt jest rombowy.
Siarczki | Wzór | Zdjęcie |
---|---|---|
Piryt | ||
Chalkopiryt | ||
Markasyt | ||
Galena | ||
Cynober |
Siarczany () | Wzór | Zdjęcie |
---|---|---|
Gips | ||
Anhydryt | ||
Baryt | ||
Celestyn | ||
Kizeryt |
Związki siarki obecne w paliwach kopalnych, szczególnie w węglu kamiennym i ropie naftowej, traktowane są jako zanieczyszczenie. Najczęściej spotykanymi minerałami występującymi w węglu są m.in siarczki (piryt i markasyt), ale także siarka organiczna (organiczne związki siarki) i siarczanowa (związki zawierające jony siarczanowe, np. gips). Siarka jest częściowo usuwana przy wydobyciu (np. w procesie odsiarczania), ale pewna jej ilość pozostaje w węglu kamiennym i w hałdach. Podczas magazynowania węgla może dochodzić do utleniania siarczków żelaza na hałdach, a to z kolei prowadzić do zakwaszania wód powierzchniowych i gruntowych (np. w wyniku migracji związków siarki z wodami opadowymi).
Siarka w białkach zwierzęcych
Siarka jest też ważnym składnikiem białek roślinnych i zwierzęcych. Cysteina wraz z metioniną tworzy grupę aminokwasów siarkowych.
Cysteina występuje głównie w białkach zbóż oraz kukurydzy.
Metioninę można znaleźć w produktach białkowych: mięsie, rybach, jajkach, serach. Obecna jest również w: nasionach lnu, pestkach dyni i słonecznika, orzechach brazylijskich, ziarnach sezamu, w produktach zbożowych oraz warzywach (brukselka, brokuły, szpinak, groch czy fasola).
Z cysteiny i metioniny zbudowane są białka, np. keratyna, która jest podstawowym budulcem włosa. Jest to białko o wyjątkowej wytrzymałości na uszkodzenia mechaniczne, którą zawdzięcza wysokiej zawartości siarki, a dokładniej, tzw. mostkom siarczkowym.
Słownik
górna granica warstwy geologicznej
dolna powierzchnia warstwy skalnej
jest skupiskiem jednorodnych lub różnorodnych minerałów, które powstało w przyrodzie na skutek naturalnego procesu
pierwiastek lub związek chemiczny będący normalnie ciałem krystalicznym, którego struktura ukształtowała się w toku procesów geologicznych
skała lub minerał, z której uzyskuje się jeden lub więcej składników. Ruda w sensie przemysłowym to minerał zawierający związki metali. W rudach występują też inne związki chemiczne, mniej przydatne bądź stanowiące odpady, np. tlenki, które tworzą skałę płonną
proces wnikania jednej substancji (cząsteczek, atomów lub jonów) do innej substancji
w geologii jest to złoże mające formę warstwy, zalegające na dużej przestrzeni i ograniczone dwiema mniej więcej równoległymi warstwami (górna to strop, dolna to spąg)
w naukach przyrodniczych to ogół cech morfologicznych, opisujących wygląd organizmów żywych (wielkość, kształt, barwę), lub minerałów i kryształów
(z ang. float „wypływać”) – metoda rozdziału rozdrobnionych ciał stałych, wykorzystująca różnice w zwilżalności składników
jest to zakład górniczy, w którym eksploatacja złoża polega na usunięciu warstw skalnych zalegających nad kopaliną użyteczną oraz na wybieraniu odsłoniętego w ten sposób złoża w otwartym wyrobisku „odkrytym”
całość skał przeznaczonych do usunięcia lub też usuniętych w odkrywce, w celu umożliwienia wydobycia kopaliny użytecznej
czynności związane z obniżeniem poziomu zwierciadła wód podziemnych. Jest ono niezbędnym elementem procesu technologicznego, umożliwiającym eksploatację złoża
(łac. exhalatio „wydychanie”) wyziewy gazów i par z krateru i szczelin wulkanu przed, w trakcie oraz po erupcji wulkanu oraz ze stygnących pokryw wulkanicznych
Bibliografia
Baliński P., Siarka. Wydobycie i przetwórstwo w Polsce, Kraków, online: https://www.studocu.com/en/document/akademia-gorniczo-hutnicza/rudiments-of-mining/summaries/siarka/3766237/view, dostęp: 13.01.2022.
Bereda T., Siarka, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy 2010., online: http://geoportal.pgi.gov.pl/css/surowce/images/2009/pdf/09_19_siarka.pdf, dostęp: 13.01.2022.
Bokwa P.,Kasztelewicz Z., Sulphur mining using frash method by the example of „Basznia‑I” Deposit”, Górnictwo Odkrywkowe2018, nr 6.
Encyklopedia PWN
Globalne Cykle Biogeochemiczne. Obieg siarki, online: http://kfs.ftj.agh.edu.pl/~wachniew/GBC_8_Siarka.pdf, dostęp: 13.01.2022.
Michno W., Dziedzic W., Czajkowski R., Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym na przykładzie KiZPS „SIARKOPOL”, Tarnobrzeg 2009, s. 197‑212., online: https://docplayer.pl/23657471-Witold-michno-witold-dziedzic-ryszard-czajkowski-kopalnie-i-zaklady-przetworcze-siarki-siarkopol-w-likwidacji-tarnobrzeg.html, dostęp: 13.01.2022.
Podstawy górnictwa odkrywkowego i otworowego. Technologia odkrywkowej eksploatacji złóż, online: http://zasoby.open.agh.edu.pl/~09ksimkiewicz/232.html, dostęp: 13.01.2022.