Przeczytaj
HIV jako lentiwirus
![Ilustracja przedstawia kulistą formę - na jej powierzchni są liczne zielone nitki, żółte kuleczki, niebieskie bezkształtne twory.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RmsS5sS8AopBt/1645090666/1d1OfmKvdGotKgyOl3BEZknB2eWBbdtP.jpg)
Ludzki wirus nabytego niedoboru odporności (HIVHIV, ang. human immunodeficiency virus) należy do rodziny retrowirusówretrowirusów i rodzaju lentiwirusówlentiwirusów. Lentiwirusy przechodzą cykl lizogenicznycykl lizogeniczny, podczas którego integrują swoje RNA z DNA lub RNA komórki gospodarza. Powielanie informacji genetycznej wirusa polega na pobudzaniu zakażonych komórek do wzmożonego dzielenia się. Po pewnym czasie od zakażenia obserwuje się objawy kliniczne.
Wirusy z rodziny lentiwirusówlentiwirusów powodują przewlekłe i najczęściej śmiertelne choroby. Lentiwirusy cechuje wysoka zmienność genetyczna, którą warunkuje duża częstość mutacji w materiale genetycznym wirusa. Ta zmienność wirusa jest jednym z czynników sprawiających, że bardzo ciężko jest opracować skuteczny lek lub szczepionkę.
Wirion HIV ma kształt kolisty. Jego średnica wynosi około 100 nm. Cząsteczka HIV osłonięta jest podwójną otoczką lipoproteinową, w której zakotwiczone są glikoproteiny (gp41 i gp120) stabilizujące wirion oraz pochodzące od gospodarza białka błonowe i cząsteczki MHC. Wewnątrz cząsteczki wirusa znajdują się białka oraz materiał genetyczny osłonięty kapsydem. Materiałem genetycznym wirusa HIV są dwie identyczne nici RNA, w których znajdują się trzy geny typowe dla wszystkich retrowirusówretrowirusów: gag (koduje białka macierzy i nukleokapsydu), pol (koduje enzymy), env (koduje białka otoczki), a także geny regulatorowe (tat, rev, nef, vif, vpu, vpr) uczestniczące m.in. w procesie odwrotnej transkrypcji.
![Ilustracja przedstawia okrągłą strukturę z licznymi wypustkami i elementami znajdującymi się w jej środku. To wirus HIV. W otoczce wirusa znajdują się wypustki - w dolnej części zbudowane są z glikoproteiny przezbłonowej gp41 (części te są zakotwiczone w otoczce), a w górnej części z glikoproteiny dokującej gp120. Do otoczki zbliżają się białka MHC. Tuż pod otoczką i wokół niej od wewnętrznej strony leżą białka macierzy p17 (niebieskie kulki). W środku wirusa HIV jest okrągła struktura ze splątanym wewnętrz włóknem - to proteazy, peptydy, białka gospodarza. W samym centrum wirusa leżą dwie faliste struktury - to nukleokapsydy, na dole łączą się z integrazą (mała, żółta kulka), u góry znajduje się genom RNA. Nukleokapsyd leżący w wirusie po lewej stronie ma od wewnętrznej strony przyczepioną małą, czerwoną kulkę - to integraza. Wokół nukleokapsydów są kapsydy (małe, brązowe kulki).](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RUnLLOtZZTKvF/1645090666/2VgiIjWzIwNmA91AHpfaJLOqrQMgOfUA.png)
HIV zakaża komórki układu odpornościowego, a następnie się w nich namnaża. Atakuje przede wszystkim limfocyty Th (w szczególności CD4). Po kilku latach od zakażenia reprodukcja wirusa doprowadza do stanu immunosupresjiimmunosupresji, czyli spowalniania procesu wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych. Spowodowane jest to utratą limfocytów T, co w konsekwencji uniemożliwia odpowiedź immunologiczną. Organizm staje się wtedy podatny na różnego rodzaju zakażenia, choroby oportunistycznechoroby oportunistyczne i nowotwory.
![Zdjęcie mikroskopowe przedstawia okrągłe struktury. W ich środku znajduje się albo czarna kropka, albo wewnętrzna struktura jest bezkształtna, rozmyta.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R14nMn2EV4zSu/1645090668/bIGqIVa08hEyqnHKgFVd6evGdyPhG8x5.jpg)
Zaburzenia pracy układu odpornościowego nazwano zespołem nabytego niedoboru odporności (AIDSAIDS, ang. acquired immunodeficiency syndrome). Szybkość zmniejszania się liczby limfocytów Th z białkiem CD4 jest ściśle związana z poziomem wiremiiwiremii, czyli liczbą kopii wirusa w mililitrze krwi. Po około trzech tygodniach od zakażenia produkowane są przeciwciała przeciwko białkom otoczki HIV, tzw. anty‑HIV. Jednak ich działanie jest niewystarczające, aby zneutralizować zakażenie.
Limfocyty Th (CD4) są rodzajem krwinek białych. Biorą udział w obronie organizmu przed wirusami. Podczas zakażeń wirusowych następuje ich wzmożona produkcja. W przypadku zakażenia HIV ulegają jednak zniszczeniu na skutek działania tego wirusa.
HIV należy do tej samej rodziny co małpi wirus niedoboru odporności (SIV, ang. simian immunodeficiency virus) i koci wirus niedoboru odporności (FIV, ang. feline immunodeficiency virus) oraz lentiwirus małych przeżuwaczy (SRLV, ang. small ruminant lentivirus). Wszystkie te wirusy powodują upośledzenie czynności układu odpornościowego.
Indeks górny Źródło: Daria Reczyńska, Magdalena Zalewska, Michał Czopowicz, Jarosław Kaba, Lech Zwierzchowski, Emilia Bagnicka, Small ruminant lentivirus infection influences expression of acute phase proteins and cathelicidin genes in milk somatic cells and peripheral blood leukocytes of dairy goats, Veterinary Research, 2018, 49, 113 Indeks górny koniecŹródło: Daria Reczyńska, Magdalena Zalewska, Michał Czopowicz, Jarosław Kaba, Lech Zwierzchowski, Emilia Bagnicka, Small ruminant lentivirus infection influences expression of acute phase proteins and cathelicidin genes in milk somatic cells and peripheral blood leukocytes of dairy goats, Veterinary Research, 2018, 49, 113
Drogi zakażenia HIV
![Ilustracja przedstawia drogi transmisji zakażenia HIV. Należą do nich: stosunek seksualny z osobą zarażoną HIV (na ilustracji są czarne sylwetki całujących się osób - kobiety i mężczyzny); Transmisja wertykalnie (z matki na dziecko): podczas ciąży, w okresie podoru, poprzez karmienie piersią (na ilustracji jest sylwetka kobiety w ciąży); Używanie narkotyków dożylnych - zanieczyszczony narkotyk, zanieczyszczone igły i strzykawki (na ilustracji jest strzykawka wypełniona niewielką ilością czerwonego płynu).](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RBU1IvzPawHtP/1645090668/4GLeCiHmFUcGoH1CBQf0Ny7V5Aj9UpQS.png)
AIDS
![Ilustracja przedstawia czerwoną kulę z licznymi wypustkami. Wypustki mają kształt kolców.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RuNLkuVnuvAhM/1645090669/1rdU3lPwnW5CUohknICZAdfkwHcR3PR4.png)
Zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) rozwija się po długim czasie od zakażenia HIV. Początkowo u osoby zakażonej obserwuje się immunosupresjęimmunosupresję. W jej wyniku dochodzi do rozwoju różnych schorzeń oportunistycznychschorzeń oportunistycznych, nowotworów złośliwych oraz zespołów chorobowych, których osłabiony organizm nie może zwalczyć.
Pierwszy przypadek AIDS został opisany w literaturze medycznej w 1981 roku.
Indeks górny Źródło: Robert Bor, Riva Miller, Eleonor Goldman, HIV/AIDS and family: a review of research in the first decade, Journal of Family Therapy, 1993, 15, 187–204 Indeks górny koniecŹródło: Robert Bor, Riva Miller, Eleonor Goldman, HIV/AIDS and family: a review of research in the first decade, Journal of Family Therapy, 1993, 15, 187–204
Zakażenia HIV w Polsce
![Ilustracja przedstawia znak. To ośmiokąt z białą obwódką. Środek jest czerwony, na nim znajduje się biały napis STOP. Na pierwszym planie znaku jest napis AIDS, a pod nim jest krążek - to prezerwatywa.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RHkd7UEGakxVz/1645090670/1b1UYeQj649ApT6E5rUGZu3YZW1NJGqo.jpg)
Na podstawie danych z końca 2018 r. stwierdzono, że około 23 000 osób może być zakażonych HIV. Nowe zakażenia dotyczą przede wszystkim osób w wieku od 20 do 40 lat. Najczęstszą ich przyczyną jest przenoszenie wirusa przez nieświadomych nosicieli. Wczesne wykrycie zakażenia i szybkie podjęcie terapii umożliwia życie w zdrowiu bez AIDS.
W Polsce wykonywanych jest najmniej badań przesiewowych w kierunku zakażenia HIV spośród wszystkich krajów UE.
W 1985 r. wdrożono w Polsce nadzór epidemiologiczny nad HIV/AIDS. Bazuje on na zgłoszeniach nowo wykrytych zakażeń HIV. Niestety, nie jest możliwe stwierdzenie, czy wszystkie zakażone osoby korzystają z opieki specjalistycznej.
Indeks górny Źródło: Magdalena Rosińska, Anna Grzeszczuk, Magdalena Ankiersztejn‑Bartczak, Justyna D. Kowalska, Nadzór epidemiologiczny nad HIV/AIDS, Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV, Zalecenia PTN AIDS, 2019, 7–463 Indeks górny koniecŹródło: Magdalena Rosińska, Anna Grzeszczuk, Magdalena Ankiersztejn‑Bartczak, Justyna D. Kowalska, Nadzór epidemiologiczny nad HIV/AIDS, Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV, Zalecenia PTN AIDS, 2019, 7–463
Metody terapii HIV
![Ilustracja przedstawia owalną strukturę, w środku której jest okrągły, niebieski element, otoczony liniami przerywanymi. W samym środku tego elementu jest mała, niebieska kropka. Do owalnej struktury wnika zielona kulka. Styka się z niebieską kulką i z jednej zielonej kulki powstają cztery, które wydostają się poza owal otoczone jego błoną.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1GUO46EOkGVr/1645090672/2OGw6EPk2ENMo1T6Beq8QtZMgdTzxZXf.gif)
Identyfikacja czynnika wywołującego AIDS zapoczątkowała badania nad opracowaniem leków oraz szczepionki przeciwko HIV – dotąd niestety bezskuteczne. Istnieje jednak możliwość znacznego spowolnienia postępu choroby przez zastosowanie kompleksowej terapii. Wykorzystuje się do niej leki hamujące replikację wirusa oraz środki immunomodulująceśrodki immunomodulujące. Leczenie antyretrowirusowe ocenia się jako skuteczne, gdy po czasie od 4 do 12 tygodni od jej rozpoczęcia poziom wiremii się obniża.
Słownik
zespół nabytego niedoboru odporności (ang. acquired immunodeficiency syndrome)
namnażanie się wirusa w wyniku integracji materiału genetycznego wirusa z RNA lub DNA komórek gospodarza
uszkodzenie mózgowia spowodowane działaniem toksyn bądź prionów; powoduje zaburzenia w zachowaniu
enzymy proteolityczne (katalizują rozpad wiązań peptydowych); uczestniczą w apoptozie komórek, podczas której indukują fragmentację DNA
ludzki wirus nabytego niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus)
spowalnianie procesu wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych
glikoproteina zaliczana do grupy cytokin, produkowana przez komórki zwierzęce w odpowiedzi na obecność patogenów (wirusów, bakterii) oraz komórek nowotworowych
choroba grzybicza wywołana przez drożdżaki
rodzaj wirusa z rodziny Retroviridae; objawy kliniczne pojawiają się po długim czasie od zakażenia (okres latencji); przykładami są wirusy ludzkiego nabytego niedoboru odporności (HIV) i kociego nabytego niedoboru odporności (FIV)
białka wydzielane przez limfocyty i komórki cytotoksyczne; wbudowują się w błonę komórkową, tworząc białkowy kanał, przez który wnikają jony sodowe i woda do wnętrza komórki, powodując jej lizę (rozpad)
wirus należący do rodziny Retroviridae, którego materiałem genetycznym jest RNA; przeprowadza proces odwrotnej transkrypcji; retrowirusy wywołują wiele chorób, np. AIDS, nowotwory
schorzenia wywołane przez drobnoustroje, które dla zdrowych osób nie są patogenne
środki (leki, suplementy) wykazujące działanie pobudzające układ odpornościowy
choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii
ilość wirusa w 1 mililitrze krwi
pojedyncza kompletna cząstka wirusowa, zdolna do zakażenia komórki i przetrwania poza nią