Przeczytaj
Niecodzienność pytań filozoficznych powoduje, że filozofowie skazani są na uzasadnianie własnej pracy. Arystoteles stworzył system wiedzy, w którym zawarł pewną teorię rzeczywistości, ale oprócz tego stworzył na jej podstawie oryginalne uzasadnienie istnienia i uprawiania filozofii. Pytania filozoficzne wywodzą się po pierwsze z postawy bezinteresownego zaciekawienia światem, po drugie są bardzo ogólne, po trzecie dotyczą kwestii najbardziej ważnych – kwestie te możemy nazwać istotą rzeczy. Można do tego dodać cechę racjonalności, czyli to, że sens tak pytania filozoficznego, jak i odpowiedzi odsłania się w trakcie rozumowej analizy.
Arystoteles mówił, że filozof zapytuje o wszystko, co można poznać. Nie wydaje się jednak, by przedmiotem pytań filozoficznych miało być dosłownie wszystko w sensie każdej poszczególnej rzeczy z niepowtarzalnością i bogactwem jej różnorodnych właściwości, i dlatego filozof dodaje:
MetafizykaCzłowiek mądry ma wiedzę o wszystkim, co można poznać, przy czym ta jego wiedza nie polega na poznaniu poszczególnych rzeczy z osobna (…) poznanie wszystkiego jest z konieczności udziałem tego, kto posiada wiedzę najbardziej ogólną, gdyż w pewien sposób poznaje on wszystko, co podpada pod ujęcie ogólne.
Przykładem mogą być pytania Arystotelesa o tak zwane pierwsze zasady, czyli pytania, dzięki którym wyjaśnić można kwestie fundamentalnekwestie fundamentalne – powstawanie, budowę i ruch wszystkich rzeczy. Takich pytań w filozofii jest wiele. W obrębie klasycznej filozofii greckiejklasycznej filozofii greckiej, zwłaszcza arystotelesowskiej, prowadzą one do ujęcia rzeczywistości jako systemu, który jest według tych zasad uporządkowany. W ramach systemu rzecz każda ma miejsce wynikające z zasad i każdą oczywiście można w oparciu o te zasady wyjaśnić.
W Zachęcie do filozofii znajdziemy wczesne odpowiedzi Arystotelesa na tego rodzaju pytania. Same pytania nie zawsze pojawiają się wprost, wówczas należy je dopiero na bazie tekstu zrekonstruować. Ważne w tekście jest fundamentalne pytanie o powstawanie rzeczy, a także zarysowany obraz rzeczywistości uporządkowanej zasadami celowości oraz przyczynowości, w którym to obrazie każda rzecz jest celem i jednocześnie środkiem do celu wyższego. Zachęta zawiera ważne i ciekawe przekonanie, że powstanie i rozwój rzeczy jest w istocie urzeczywistnieniem jej celu, czyli dobra. Dlatego obok rozważań dotyczących powstawania rzeczy i porządku świata pojawia się także refleksja etyczna, problem dobra i zła. Ten problem również jest naświetlony w sposób fundamentalny, bowiem Arystoteles pyta o ostateczne podstawy dobra i zła.
Należy pamiętać, że cele i przyczyny są w filozofii Arystotelesa interpretowane realistycznie, czyli jako coś faktycznie tkwiącego w rzeczach. W rzeczy istnieją wewnętrzne siły kierujące rzecz na realizację celu i sprawianie skutku.
Człowieka Arystoteles sytuuje również w porządku celowym i znajduje w jego rozumności możliwość realizacji najwyższego celu i dobra, czyli bezinteresownego poznania. O mądrości pisał Arystoteles, że:
Zachęta do filozofii (Protreptikos)[mądrość] jest z natury naszym celem, a ćwiczenie się w niej jest ostateczną czynnością, ze względu na którą powstaliśmy.
Uwidacznia to specyficzną różnicę między wiedzą praktyczną nakierowaną na jakiś cel zewnętrzny (zmianę w świecie) i wiedzą ściśle filozoficzną, która niczemu poza prawdą nie służy. Arystoteles nazwał takie poznanie teoretyczną kontemplacjąteoretyczną kontemplacją. W ten sposób filozofowanie uzyskało swój sens w ramach ogólnego porządku rzeczywistości, a pytania filozoficzne stały się wyrazem najwyższego celu i dobra.
Słownik
(gr. pirhoomicrontaurhoepsilonpitauiotakappaός – zachęcający) starożytny gatunek tekstu lub mowy o charakterze dydaktycznym zachęcający do uprawiania filozofii i życia moralnego. Zachęta Arystotelesa, to wczesny jego tekst znany jedynie we fragmentach.
dotyczące spraw podstawowych, pierwotnych, zasadniczych
filozofia tworzona przez Sokratesa, Platona i Arystotelesa (obejmuje okres II połowy V wieku p.n.e. i I połowy IV wieku p.n.e.)
rozumne poznanie teoretyczne, które Arystoteles nazywa boskim; używanego przez Arystotelesa słowa kontemplacja nie należy wiązać z tradycjami Wschodu, chodzi tutaj o podkreślenie bezinteresowności poznania teoretycznego, które nie wiąże się z uzyskaniem jakiegoś praktycznego skutku, jest samocelowe