Niecodzienność pytań filozoficznych powoduje, że filozofowie skazani są na uzasadnianie własnej pracy. Arystoteles stworzył system wiedzy, w którym zawarł pewną teorię rzeczywistości, ale oprócz tego stworzył na jej podstawie oryginalne uzasadnienie istnienia i uprawiania filozofii. Pytania filozoficzne wywodzą się po pierwsze z postawy bezinteresownego zaciekawienia światem, po drugie są bardzo ogólne, po trzecie dotyczą kwestii najbardziej ważnych – kwestie te możemy nazwać istotą rzeczy. Można do tego dodać cechę racjonalności, czyli to, że sens tak pytania filozoficznego, jak i odpowiedzi odsłania się w trakcie rozumowej analizy.

Arystoteles mówił, że filozof zapytuje o wszystko, co można poznać. Nie wydaje się jednak, by przedmiotem pytań filozoficznych miało być dosłownie wszystko w sensie każdej poszczególnej rzeczy z niepowtarzalnością i bogactwem jej różnorodnych właściwości, i dlatego filozof dodaje:

R1GvTmwLIXR2h

Zdjęcie przedstawia czarną tablicę, na której narysowana jest chmurka. W chmurce położona jest zwykła żarówka.

Przykładem mogą być pytania Arystotelesa o tak zwane pierwsze zasady, czyli pytania, dzięki którym wyjaśnić można kwestie fundamentalnepytanie fundamentalnekwestie fundamentalne – powstawanie, budowę i ruch wszystkich rzeczy. Takich pytań w filozofii jest wiele. W obrębie klasycznej filozofii greckiejgrecka filozofia klasycznaklasycznej filozofii greckiej, zwłaszcza arystotelesowskiej, prowadzą one do ujęcia rzeczywistości jako systemu, który jest według tych zasad uporządkowany. W ramach systemu rzecz każda ma miejsce wynikające z  zasad i każdą oczywiście można w oparciu o te zasady wyjaśnić.

W Zachęcie do filozofii znajdziemy wczesne odpowiedzi Arystotelesa na tego rodzaju pytania. Same pytania nie zawsze pojawiają się wprost, wówczas należy je dopiero na bazie tekstu zrekonstruować. Ważne w tekście jest fundamentalne pytanie o powstawanie rzeczy, a także zarysowany obraz rzeczywistości uporządkowanej zasadami celowości oraz przyczynowości, w którym to obrazie każda rzecz jest celem i jednocześnie środkiem do celu wyższego. Zachęta zawiera ważne i ciekawe przekonanie, że powstanie i rozwój rzeczy jest w istocie urzeczywistnieniem jej celu, czyli dobra. Dlatego obok rozważań dotyczących powstawania rzeczy i porządku świata pojawia się także refleksja etyczna, problem dobra i zła. Ten problem również jest naświetlony w sposób fundamentalny, bowiem Arystoteles pyta o ostateczne podstawy dobra i zła.

Należy pamiętać, że cele i przyczyny są w filozofii Arystotelesa interpretowane realistycznie, czyli jako coś faktycznie tkwiącego w rzeczach. W rzeczy istnieją wewnętrzne siły kierujące rzecz na realizację celu i sprawianie skutku. 

R6YIvvqGfKyjm

Zdjęcie przedstawia cztery antyczne rzeźby głów ustawione jedna obok drugiej. Są to głowy dojrzałych mężczyzn.

Człowieka Arystoteles sytuuje również w porządku celowym i znajduje w jego rozumności możliwość realizacji najwyższego celu i dobra, czyli bezinteresownego poznania. O mądrości pisał Arystoteles, że:

Uwidacznia to specyficzną różnicę między wiedzą praktyczną nakierowaną na jakiś cel zewnętrzny (zmianę w świecie) i wiedzą ściśle filozoficzną, która niczemu poza prawdą nie służy. Arystoteles nazwał takie poznanie teoretyczną kontemplacjąteoretyczna kontemplacjateoretyczną kontemplacją. W ten sposób filozofowanie uzyskało swój sens w ramach ogólnego porządku rzeczywistości, a pytania filozoficzne stały się wyrazem najwyższego celu i dobra.

Słownik