Józef Franciszek Fert Życie Cypriana Norwida. Pamiątka dwusetnej rocznicy urodzin Poety

W podróży do Włoch w 1844 roku towarzyszyła [...] [hrabinie] Maria Trębicka (1821–1896), której przypadła odtąd rola powiernicy [...] «bied» [Norwida], a także odbiorczyni wielu niezwykle ciekawych i ważnych listów poety. Mimo szczerej sympatii, jaką do niego żywiła ta «druga» Maria jego życia, nazywając go niekiedy „swoim bratem”, ostatecznie wyszła za Felicjana FaleńskiegofelicjanFelicjana Faleńskiego (1825–1910).

fert Źródło: Józef Franciszek Fert, Życie Cypriana Norwida. Pamiątka dwusetnej rocznicy urodzin Poety, Kielce 2020, s. 40.

Jerzy Jankowski Nieromantyczni romantycy

R1N1TdyS8O0KT1

Szkic przedstawia lewy profil kobiety. Jej włosy są zebrane na tyle głowy, wzdłuż twarzy zwisają pojedyncze kosmyki włosów.

Maria Kalergis należała do romantycznych widm kobiecych, które krążyły po całej Europie, od Paryża do Petersburga i od Londynu do Rzymu, zatrzymując się na dłużej w modnych kurortach. Towarzyszył im zwykle orszak wielbicieli składający się najczęściej z artystów i arystokratów. Artyści sławili wdzięki, arystokraci zaś płacili rachunki. […] Uważano ją, nie bez racji, za jedną z najpiękniejszych kobiet romantyzmu. […] Była wielką damą w każdym calu, o rysach bardzo regularnych, usta kształtne, oczy niebieskie i żywe, cera olśniewająco biała, wzrostu wysokiego, w miarę pulchna, łabędzia szyja z niezrównanym wdziękiem wychylała się między krągłymi ramionami o cudownej linii, głowę miała małą i kształtną.

maria Źródło: Jerzy Jankowski, Nieromantyczni romantycy, Wrocław 1997, s. 273.

Cyprian Norwid Klaskaniem mając obrzękłe prawice

Niewiast zaklętych w umarłe formuły
Spotkałem tysiąc i było mi smętno,
Że wdzięków tyle widziałem, nieczuły!
Źrenica patrząc na nie beznamiętną –
Tej, tamtej rękę tknąwszy marmurową,
Wzruszyłem fałdy ubrania kamienne,
A motyl noc wzleciał nad jej głową,
Zadrżał i upadł... i odeszły senne…

klaskanie Źródło: Cyprian Norwid, Klaskaniem mając obrzękłe prawice, [w:] tegoż, Pisma wybrane, Wiersze, t. 1, oprac. J. W. Gomulicki, wybór J. W. Gomulicki, Warszawa 1968, s. 192.

Jacek Lyszczyna Cyprian Norwid. Poeta wieku dziewiętnastego

W krajowych korzeniach twórczości Norwida doszukiwać się można także np. jego dwuznacznego w istocie stosunku do salonów i zapełniającego je towarzystwa. Ta mieszanina fascynacji z wyraźnym poczuciem wyższości i pogardą dla ludzi spędzających czas na salonowych konwersacjach i innych rozrywkach wyniesiona została niewątpliwie z młodzieńczych, warszawskich lat, gdy młodego poetę fetowano w tym towarzystwie. [...] Na te obrazy i wspomnienia nałożyć się miała zupełnie już inna emigracyjna rzeczywistość, w której Norwid nie był już pupilkiem salonów i ulubieńcem publiczności.

jacek Źródło: Jacek Lyszczyna, Cyprian Norwid. Poeta wieku dziewiętnastego, Katowice 2016, s. 38–39.

Cyprian Norwid Malarz z konieczności

JA
Pani – mam mówić z nią o rytmie sił,
Które sprawują planet korowody
Każże mi podać wina – abym pił,
Cukru i wody –
I siądź – na ramię zarzuciwszy szal,
Nieumiejętnie, jak nimfy szal kładą:
Błękitną niechaj on harmonią fal,
Jak z skały spada kaskadą! – –
Firankę – sługa niech odrzuci z szyb,
Księżyc potrzebny jest k’temu,
Naczynie szklanne, złotych pełne ryb
Podamy jemu.

ONA
 Owszem, lecz śpiesz się, właśnie bowiem czas,
Gdy Fryzier, Pinettim zwany,
Przyjdzie – a za nim służebnice wraz,
Mnogie przyniosą falbany.

JA
Pani – mam mówić z nią o głosce: A,
Ile przyniosła ludzkości!? –
Wspomnę co mądrość? a co znaczy łza?
Nadmienię też o miłości.
Siądźże – i włosy swe grzebieniem zbierz,
Gdy ja – przylegnę na progu;
I będę jak do feodalnych wież,
Śpiewał: nieznanej i Bogu.

ONA
– Owszem – lecz śpiesz się, oto bowiem kwiat,
Nie będąc na czas zrobiony,
Odmieniać muszę włosów tok i szat,
Wieczór mój! – prawie stracony!

JA
Pani – ołówek pozwól mi wziąść ostry
I ten mój album podręczny;
Z natury zrobię szkic dla mojej siostry,
Będę ci wdzięczny.

malarz Źródło: Cyprian Norwid, Malarz z konieczności, [w:] tegoż, Pisma wybrane, t. 1: Wiersze, oprac. J. W. Gomulicki, wybór J. W. Gomulicki, Warszawa 1968, s. 210–211.

Cyprian Norwid Po balu

Na posadzkę zapustnej sceny,
Gdzie tańcowało‑było tłumy mask,
Patrzyłem sam, jak wśród areny,
Podziwiając raz słońca pierwo‑brzask.

I na jasnej woskiem zwierzchni szyb
Kreślone obuwiem lekkiem kręgi –
Czarodziejskich jakoby pisań tryb
Z ziemi do mnie mówił, jak z księgi.

Kwiatu listek, upuszczony tam,
Papierową szepnął mi coś wargą,
Wśród salonu pustego sam i sam;
Rosa jemu i świt byłyż skargą?

Otworzyłem okna z drżeniem szkła,
Że aż gmachem moja wstrzęsła siła:
Z kandelabrów spadła jedna łza – –
……………………………………
Ale i ta jedna – z wosku była!

bal Źródło: Cyprian Norwid, Po balu, [w:] tegoż, Pisma wybrane, t. 1: Wiersze, oprac. J. W. Gomulicki, red. Cyprian Norwid, wybór J. W. Gomulicki, Warszawa 1968, s. 217–218.