Przeczytaj
Podsumowanie analizy części IV misterium
Tematyka
Część IV wprowadza główne tematy misteriummisterium. Są nimi:
walka dobra ze złem,
tryumf Chrystusa nad śmiercią i szatanem,
odkupienie grzechów i otwarcie drogi do zbawienia ludzkości.
Symboliczny sens zdarzeń został zilustrowany środkami teatralnymi i ukazany jako:
otwarcie przez Jezusa bram piekieł,
sprzeczka i „bójka” z diabłami,
wyprowadzenie patriarchów z piekła.
Postacie
W części IV pojawiają się postacie fantastyczne o rodowodzie ludowym: diabły, które pełnią ważną rolę dramaturgiczną. Ich spór z Chrystusem ilustruje konflikt dobra i zła. Diabły zostały ukazane w sposób komiczny.
Drugą grupę bohaterów stanowią postacie biblijne: Adam, patriarchowie i prorocy, którzy symbolizująsymbolizują ludzkość wyzwoloną spod panowania zła. Centralną postacią jest Chrystus. Został on scharakteryzowany za pomocą następujących elementów:
a) symboliczny kostium (strój liturgiczny):
alba – czystość i niewinność,
stuła – łaska uświęcająca,
kapa – miłość chrześcijańska i nieskazitelność,
b) rekwizyt o charakterze symbolicznym, którym jest chorągiew oznaczająca tryumf nad piekłem i śmiercią.
Warstwa językowa
Dialogi w części IV:
pełnią funkcję dramatyczną (posuwają akcję do przodu),
ilustrują prawdy wiary,
oddają przede wszystkim nastrój sceny, stąd też często styl wypowiedzi kontrastuje z charakterem postaci, np. Jezusa.
W tej części misterium dominują dialogi dyskusyjne i sytuacyjne. Oscylacja stylistyczna – w obrębie jednej wypowiedzi obok języka podniosłego pojawia się język kolokwialny, styl może zmieniać się zależnie od intencji wypowiedzi, rozmówcy, charakteru i nastroju sceny. Dodatkowy kontrapunkt stylistyczny tworzą psalmy i pieśni liturgiczne, które kontrastują z kolokwialnym stylem wypowiedzi postaci.
Czas
Kolejność wydarzeń została zmieniona – zstąpienie do piekieł ma miejsce już po zmartwychwstaniu Jezusa, a nie przed nim.
Czas wydarzeń – mimo że mają one charakter apokryficzny – wiąże się z płaszczyzną czasową przedstawionych w innych częściach zdarzeń ewangelicznych. Można więc przyjąć, że mają one miejsce w niedzielę (dzień zmartwychwstania Chrystusa). Dodatkowe płaszczyzny czasowe tworzy XVI‑wieczna współczesność – święto, o którym mówi diabeł (Wielka Niedziela), czy satyrycznie ukazane realia obyczajowe („pany z ministrami”), a także przeszłość biblijna, sięgająca czasów Adama (przywoływana przez postacie patriarchów wyzwalanych przez Jezusa z piekła). Za czasową ramę wszystkich wydarzeń należy uznać czas boskiego planu zbawienia, perspektywę wieczności.
Przestrzeń
Ma charakter fantastyczny – miejscem akcji jest piekło. Została podzielona na dwie części, których granicę wyznaczają bramy piekielne. W realizacji scenicznej piekło (zazwyczaj dość rozbudowane) prawdopodobnie miało formę dwukondygnacyjnej wieży.
Część IV misterium ma charakter fantastyczny i symboliczny – ujawnia się w niej metafizyczna motywacja zdarzeń.
Słownik
średniowieczny dramat religijny o tematyce zaczerpniętej z Biblii lub z życia świętych i męczenników
(gr. sýmbolon – znak rozpoznawczy, wiązać razem) – motyw lub zespół motywów występujących w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych, niejasnych i niejednoznacznych; symbol ma za zadanie kierować ku tym treściom myśl czytelnika; wyrażają go słowa, gesty, obrazy, przedmioty rozpoznawalne tylko dla członków danej kultury i stale się zmieniające; symbol jest znakiem językowym o wielu znaczeniach; na przykład kolor czerwony symbolizuje miłość, ale w zależności od kontekstu, w którym występuje – może też oznaczać wstyd, zagrożenie, ogień piekielny