Podsumowanie analizy części IV misterium

Tematyka

Część IV wprowadza główne tematy misteriummisteriummisterium. Są nimi:

• walka dobra ze złem,

• tryumf Chrystusa nad śmiercią i szatanem,

• odkupienie grzechów i otwarcie drogi do zbawienia ludzkości.

Symboliczny sens zdarzeń został zilustrowany środkami teatralnymi i ukazany jako:

• otwarcie przez Jezusa bram piekieł,

• sprzeczka i „bójka” z diabłami,

• wyprowadzenie patriarchów z piekła.

Postacie

R18hR3OwnGVRV1

Ilustracja przedstawia jaskinię z wejściem o łukowatym sklepieniu, do którego wchodzi ubrana w białą, powłóczystą togę, postać, trzymającą w lewym ręku długą laskę zakończoną niewielkim krzyżykiem. Obok wejścia po lewej stronie, stoi nagi mężczyzna trzymający wielki, drewniany krzyż. Po prawej stronie od wejścia stoją dwie nagie kobiety oraz nagi mężczyzna, który zakrywa uszy rękoma. Nad nagą trójką unosi się skrzydlaty stwór z ogonem, który dmie w podłużną trąbę. Drugi taki latający stwór unosi się nad wejściem, trzeci po prawej stronie obrazu.

W części IV pojawiają się postacie fantastyczne o rodowodzie ludowym: diabły, które pełnią ważną rolę dramaturgiczną. Ich spór z Chrystusem ilustruje konflikt dobra i zła. Diabły zostały ukazane w sposób komiczny.

Drugą grupę bohaterów stanowią postacie biblijne: Adam, patriarchowie i prorocy, którzy symbolizująsymbolsymbolizują ludzkość wyzwoloną spod panowania zła. Centralną postacią jest Chrystus. Został on scharakteryzowany za pomocą następujących elementów:

a) symboliczny kostium (strój liturgiczny):

• alba – czystość i niewinność,

• stuła – łaska uświęcająca,

• kapa – miłość chrześcijańska i nieskazitelność,

b) rekwizyt o charakterze symbolicznym, którym jest chorągiew oznaczająca tryumf nad piekłem i śmiercią.

Warstwa językowa

Dialogi w części IV:

• pełnią funkcję dramatyczną (posuwają akcję do przodu),

• ilustrują prawdy wiary,

• oddają przede wszystkim nastrój sceny, stąd też często styl wypowiedzi kontrastuje z charakterem postaci, np. Jezusa.

W tej części misterium dominują dialogi dyskusyjne i sytuacyjne. Oscylacja stylistyczna – w obrębie jednej wypowiedzi obok języka podniosłego pojawia się język kolokwialny, styl może zmieniać się zależnie od intencji wypowiedzi, rozmówcy, charakteru i nastroju sceny. Dodatkowy kontrapunkt stylistyczny tworzą psalmy i pieśni liturgiczne, które kontrastują z kolokwialnym stylem wypowiedzi postaci.

Czas

Kolejność wydarzeń została zmieniona – zstąpienie do piekieł ma miejsce już po zmartwychwstaniu Jezusa, a nie przed nim.

Czas wydarzeń – mimo że mają one charakter apokryficzny – wiąże się z płaszczyzną czasową przedstawionych w innych częściach zdarzeń ewangelicznych. Można więc przyjąć, że mają one miejsce w niedzielę (dzień zmartwychwstania Chrystusa). Dodatkowe płaszczyzny czasowe tworzy XVI‑wieczna współczesność – święto, o którym mówi diabeł (Wielka Niedziela), czy satyrycznie ukazane realia obyczajowe („pany z ministrami”), a także przeszłość biblijna, sięgająca czasów Adama (przywoływana przez postacie patriarchów wyzwalanych przez Jezusa z piekła). Za czasową ramę wszystkich wydarzeń należy uznać czas boskiego planu zbawienia, perspektywę wieczności.

Przestrzeń

Ma charakter fantastyczny – miejscem akcji jest piekło. Została podzielona na dwie części, których granicę wyznaczają bramy piekielne. W realizacji scenicznej piekło (zazwyczaj dość rozbudowane) prawdopodobnie miało formę dwukondygnacyjnej wieży.

Część IV misterium ma charakter fantastyczny i symboliczny – ujawnia się w niej metafizyczna motywacja zdarzeń.

R1Xpd7UjF6AM0

Ilustracja przedstawia mężczyznę z długimi włosami i brodą, ubranego w czerwono‑czarna powłóczystą szatę, trzymającego w lewej dłoni długą laskę zakończoną krzyżem i proporcem (na czerwonym tle, biały krzyż). Mężczyzna ma głowę otoczoną aureolą. Mężczyzna stoi stopami na skrzydlatym stworze z diabelskim pyskiem. Wyciąga prawa rękę w stronę klęczących przed nim starca i kobiety. Mężczyzna ma długą, siwą brodę, długie włosy, kobieta ma chustę zarzuconą na głowę. Za tą parą stoją zgromadzeni mężczyźni, jeden z nich ma koronę na głowę i księgę w ręku. Reszta też w większości ma długie, siwe brody i długie włosy. Wszyscy ubrani są w powłóczyste szaty i płaszcze.

RC5WoHkOBwc57

Ilustracja przedstawia grupę czterech nagich mężczyzn i jednej kobiety, stojących u wejścia do jaskini. Po lewej stronie trzech mężczyzn przyodzianych jedynie w zwoje tkaniny, które mają przerzucone przez ramię i owinięte wokół pasa. Po prawej stronie jeden wychudzony, nagi mężczyzna z długimi siwymi włosami i siwą długą brodą pochyla się nad wejściem do jaskini. Przy samy wejściu stoi, widoczny od tyłu, mężczyzna ubrany w czerwono‑czarny powłóczysty strój, w lewym ręku trzyma długą laskę. W jaskini, nieco poniżej poziomu wejścia, widać nagiego, brodatego mężczyznę, który unosi ręce do góry w kierunku zebranych osób.

Słownik