Od żeglarza do nomady

Jednymi z najczęstszych rysów analizowanej przez postmodernistycznychpostmodernizmpostmodernistycznych filozofów kondycji człowieka są: wykorzenienie, alienacjaalienacjaalienacja i niepewność poznawcza. Richard Rorty, komentując rewolucję zapoczątkowaną przez Freuda, pisał w tym kontekście o doświadczeniu przygodności.

Od konstrukcji do dekonstrukcji

Praktycznie cała dotychczasowa filozofia opierała się na modelu konstrukcji − filozofowie konstruowali pewne całości z różnych swoich doświadczeń i przemyśleń. Ucieleśnieniem tego modelu jest ideaideaidea książki. Książka stanowi pewną całość, która o czymś opowiada, która wskazuje na jakieś prawdy poza książką.

Filozofowie postmodernistyczni, w szczególności czynił to Jacques Derrida, dowodzą, że ta wiara w całości, które do czegoś odnoszą, jest iluzjąiluzjailuzją. Powołując się na strukturalistówstrukturalizmstrukturalistów, twierdzą, że język to dynamiczny proces, w którym sens jest konsekwencją wzajemnego odnoszenia się do siebie poszczególnych części znaczących. Zdania języka nabierają sensu poprzez wskazanie na inne zdania. Żyjemy w języku. Ale w taki sposób, że nie ma w nim, jak twierdzą filozofowie analityczni, jakichś ostatecznych sensów, jakiejś struktury, na którą rzetelna logiczna analiza mogłaby wskazać i ją rozjaśnić.

W eseju poświęconym Derridzie Richard Rorty wskazał, że w historii nowożytnej filozofii konkurują ze sobą dwie fundamentalne tradycje – jedną wywodził od Hegla, drugą – od Kanta. Pierwsza wskazuje na uwarunkowany, procesualny, historyczny charakter świadomości i rozumienia, druga – na reprezentacje, tj. że wypowiedzi odnoszą się do czegoś spoza wypowiedzi, do jakiejś rzeczywistości, a rolą filozofa jest ujawnić to odnoszenie się. Z tej perspektywy postmodernizm jest radykalną i ostateczną wersją tradycji Heglowskiej (zaliczają się do niej także Nietzsche i Heidegger).

Język jest żywiołem, wszystko staje się tekstem. W postmodernizmie filozoficznym zaciera się, a nawet znika granica między tekstem (pismem) a tym, co on oznacza. Uczestniczymy w różnych dynamikach pomiędzy tekstami, należy więc uwolnić pismo (pisanie, tekst) od książek, od zamkniętych całości, które mają coś znaczyć. Na tym polega Derridiańska dekonstrukcja: dekonstruuje się całości, zewnętrzne struktury, po to, by mogło żyć pismo intertekstualne, wewnętrzne (wewnątrz języka, pisma, mówienia) odniesienia.

Dekonstrukcja ma więc wydobyć żywioł języka i wyrazić go w piśmie, ale dzieje się to właśnie dzięki destrukcji tego, co obce temu żywiołowi – idei zewnętrznej reprezentacji i jakiegoś odnoszenia się pisma do idealnych całości poza nim.

Słownik