O autorze

RG7QRNSIcbCwL1

Czarno‑biała fotografia przedstawia twarz młodego mężczyzny. Głowa mężczyzny zwrócona jest lekko w lewą stronę. Włosy mężczyzny są ciemne, zaczesane do tyłu i bujne. Oczy mężczyzny są jasne, nos prosty. Twarz mężczyzny jest spokojna, niewyrażająca emocji. Mężczyzna ubrany jest w ciemną marynarkę, ciemny krawat i jasną koszulę.

Tadeusz Gajcy urodził się w 1922 roku w Warszawie, w rodzinie pochodzącej z Węgier. Jego ojciec Stefan pracował jako ślusarz w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego na Pradze, matka Irena ze Zmarzlików była akuszerkąakuszerkaakuszerką. Pomimo robotniczego pochodzenia, rodzice Tadeusza mieli aspiracje intelektualne, interesowali się literaturą, ojciec podobno pisywał wiersze. Brat matki Gajcego, Stanisław Zmarzlik, był tancerzem w Teatrze Wielkim i w Paryżu, gdzie zrobił karierę jako Stanley Barry. Tadeusz w dzieciństwie lubił czytać, interesował się również muzyką.

Ukończył gimnazjum i liceum ojców marianów na Bielanach. W 1939 roku zgłosił się do wojska. Ze względu na młody wiek został skierowany do jednostki Przysposobienia Wojskowego, w której szeregach walczył pod Włodawą. Maturę zdał w 1941 roku na tajnych kompletach, następnie uczęszczał na konspiracyjne wykłady polonistyczne organizowane przez podziemny Uniwersytet Warszawski. Podczas okupacji zbliżył się do prawicowej Konfederacji Narodu, która później została włączona do AK. W 1942 roku za wiersz Wczorajszemu Gajcy zdobył trzecią nagrodę jednego z najbardziej znanych podziemnych czasopism okresu okupacji - „Sztuka i Naród”. Redakcja pisma, do której należeli m.in. młodzi poloniści Wacław Bojarski i Andrzej Trzebiński, zaprosiła go do współpracy. Dzięki tej działalności Gajcy zaprzyjaźnił się z poetą Zdzisławem Stroińskim, późniejszym towarzyszem w działaniach i walkach konspiracyjnych. W 1942 roku Tadeusz był również reporterem pisma „Nowa Polska - Wiadomości Codzienne”.

Debiut i najważniejsze utwory

Okres najbardziej intesywnej pracy twórczej Gajcego obejmuje lata 1942- 1944. W 1942 roku poeta zadebiutował na łamach „Sztuki i Narodu” wierszem Wczorajszemu. W tym samym roku opublikował swój poemat Z dna oraz cykl Wiersze niewymierne. Rok później ukazał się słynny utwór Widma, a w czasopiśmie „Sztuka i Naród” Gajcy ogłosił swoje trzy opowiadania. Kolejno powstawały: dramat Homer i Orchidea oraz Misterium niedzielne. Na trzy miesiące przed śmiercią autora ukazał się tomik wierszy Grom powszedni. W ostatnich dniach przed powstaniem warszawskim Gajcy napisał swój ostatni utwór – poemat Do potomnego.

Realia wojenne

W maju 1943 roku poeta uczestniczył w tajnej akcji złożenia kwiatów pod pomnikiem Mikołaja Kopernika w 400. rocznicę śmierci uczonego. Został wtedy zastrzelony Wacław Bojarski, jeden z jego redakcyjnych kolegów. Sam Tadeusz Gajcy natomiast zginął nieco później, podczas powstania warszawskiego. Według jednej z wersji miało to miejsce 16 sierpnia 1944 roku w kamienicy przy ul. Przejazd, według innej - 21 lub 22 sierpnia na terenie Arsenału. Poeta został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Walecznych.

Cechy szczególne twórczości

Właściwy poetom pokolenia przedwojennego i wojennego katastrofizmkatastrofizmkatastrofizm przyjął u Gajcego wymiar patriotyczny, mobilizujący do walki, przy jednoczesnej zgodzie na tragiczny los i zagładę. Rolą artysty jest według Gajcego odkrywanie tajemnicy bytu i wychowywanie narodu. W tym właśnie jest on bliski tradycji romantycznej, zresztą niemal powszechnie obecnej w dziełach wojennych literatów.

Jego twórczość uchodzi za trudniejszą od poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. W istocie, wiersze Tadeusza Gajcego są bogatsze w nierzadko oniryczneonirycznyoniryczne, symboliczno‑wizyjnesymboliczno‑wizyjnysymboliczno‑wizyjne obrazy. Cechą charakterystyczną jego twórczości jest obecność elementów groteskowychgroteskowygroteskowych i humorystycznych jako przeciwwagi dla katastrofizmu i patosupatospatosu. Doskonałym tego przykładem jest korzystająca z folkloru miejskiego śpiewogra Misterium niedzielne, będąca naiwnym spojrzeniem na wojnę. Gajcy jest też autorem kilku erotyków, z których najwyżej ceniony jest wiersz Miłość bez jutra.

Słownik