Przeczytaj
Świat hellenistyczny
Zwolennikiem jedności był Perdikkas. Został on jednak pokonany przez koalicję pozostałych diadochów. W efekcie doszło do kolejnego podziału państwa: Seleukos został satrapąsatrapą Babilonii. Po zwycięstwie nad Perdikkasem diadochowie poczuli się już tak pewnie, że mogli się poważyć na wymordowanie rodziny Aleksandra i przyjęcie tytułów królewskich, co nastąpiło w latach 306–305 p.n.e.
Wyjaśnij, dlaczego imperium Aleksandra Wielkiego rozpadło się po jego śmierci.
Dalsze walki między diadochami wynikały z rywalizacji o hegemonięhegemonię. W 301 r. p.n.e. bitwa pod Ipsos we Frygii, w której klęskę i śmierć poniósł Antygonos Monoftalmos, zadecydowała o utrzymaniu status quostatus quo i ostatecznym, jak się okazało, upadku idei jedności imperium macedońskiego. Diadochowie najczęściej bez przeszkód przekazywali władzę swoim synom, zakładając własne dynastiedynastie królewskie. Kolejne pokolenie władców hellenistycznych określa się mianem epigonówepigonów.
Bitwa pod Ipsos | ||
|---|---|---|
Strony konfliktu | Antygonidzi | Macedończycy, |
Dowódcy | Antygon, | Prepelaos, |
Siły | 70 000 piechoty, | 64 000 piechoty, |
Wskutek wojen między diadochami ukształtowały się dwa wielkie mocarstwa hellenistyczne: Syria i Babilonia pod rządami dynastii Seleukidów, ze stolicą w Antiochii, oraz Egipt, ze stolicą w Aleksandrii, rządzony przez potomków Ptolemeusza – Lagidów. Oprócz nich istniało sporo mniejszych państw hellenistycznych, zwłaszcza w najbardziej rozdrobnionej Azji Mniejszej. Najważniejsze z nich to Pergamon, Bitynia i Pont. Sama Macedonia po wyprawie Aleksandra przeżywała okres znacznego osłabienia w wyniku odpływu ludności na Wschód. Dało to o sobie znać w 279 r. p.n.e., kiedy podczas najazdu indoeuropejskich Celtów armia macedońska poniosła klęskę. Dopiero w cztery lata później Antygonos Gonatas, wnuk Monoftalmosa pokonanego pod Ipsos, epigon „bez ziemi”, odniósł zwycięstwo nad Celtami, został królem Macedonii i założył dynastię Antygonidów.
Po najeździe celtyckim odżyły niepodległościowe dążenia Greków. Walkę z Macedonią podjęli spartańscy królowie reformatorzy: Agis IV i później Kleomenes III. Ten drugi w trakcie wojny z Macedonią zdecydował się na rozpaczliwy krok: nadanie wolności helotomhelotom. Jednak w 222 r. p.n.e. Lacedemończycy zostali pokonani, a król macedoński Antygonos Doson zdobył Spartę – pierwszy raz w historii tej polis wróg zajął jej stolicę.
Od początku II w. p.n.e. państwa hellenistyczne stały się celem coraz skuteczniejszych ataków agresywnych sąsiadów: Rzymu od strony zachodniej i Partów od wschodu.
Kultura hellenistyczna
Podbój Persji, dokonany w latach 334–330 p.n.e. przez króla macedońskiego Aleksandra Wielkiego, historycy uznali za początek epoki hellenistycznej. Młody władca został starannie wykształcony pod kierunkiem Arystotelesa i czuł się Grekiem. Także elity macedońskie podkreślały związek z kulturą grecką. Ekspansja Macedonii oznaczała rozprzestrzenienie się cywilizacji starożytnych Hellenów, która wkraczając na obszary Wschodu, sama ulegała przemianom. Z tego powodu w dziejach Grecji odróżnia się okres hellenistyczny od klasycznego.
Wyprawa Aleksandra zapoczątkowała wzmożoną grecko‑macedońską kolonizację zajętych obszarów. Grecy osiedlali się głównie w miastach. Ludność miejscowa powszechnie ulegała wpływom kulturowym przybyszów, lecz także Grecy i Macedończycy przejmowali elementy obyczajów orientalnych. Już sama zmiana miejsca zamieszkania powodowała przemiany światopoglądowe. Hellenowie z obywateli polis (gr. politai), a więc członków małego społeczeństwa, stali się obywatelami świata (gr. kosmopolitai). Wśród emigrantów upowszechniła się ponadlokalna, literacka wersja języka greckiego zwana koinē (gr., wspólny; w domyśle: wspólny język). Ważnym zjawiskiem epoki hellenistycznej stał się patronat władców nad uczonymi i artystami. W 285 r. p.n.e. Ptolemeusz I, władca Egiptu, jeden z diadochów, czyli wodzów macedońskich, którzy podzielili między siebie imperium Aleksandra, założył w Aleksandrii egipskiej Muzejon (przybytek muz). Był to instytut wyposażony w bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i pracownie naukowe. Ptolemeusz wspierał też greckich badaczy i twórców. W tym samym czasie zaczęła powstawać Biblioteka Aleksandryjska – najsłynniejszy księgozbiór świata starożytnego.
W okresie hellenistycznym rozwinęła się również sztuka – malarstwo i przede wszystkim rzeźba. Postaci zaczęły być ukazywane w ruchu, który miał służyć uwydatnieniu emocji. Wyraźne są ekspresja, swoboda twórcza, rozmach i realizm. Artyści sięgają po nowe tematy: zwykli ludzie w codziennych sytuacjach i kobiece akty. Najważniejsi twórcy to Agesander z Rodos (Grupa Laokona), Myron z Teb (Pijana żebraczka), Doidalses, czy przedstawiciele szkoły rodyjskiej Appolonis i Trauriskos, bracia z Tralles.
Przeanalizuj zdjęcia i wskaż wspomniane wyżej elementy charakterystyczne dla rzeźby hellenistycznej.
Słownik
proces podporządkowywania władz lokalnych władzy centralnej w państwie
ród panujący w państwie monarchicznym, w którym władza przechodzi dziedzicznie z ojca na syna
(z gr. epigonos – później urodzony, potomek) mierny naśladowca, zajmujący się twórczością niewnoszącą niczego nowego, podejmującą jedynie przebrzmiałe i nieaktualne już w nowej epoce elementy dziedzictwa kulturalnego
przywództwo jakiegoś państwa, organizacji lub grupy społecznej lub ich przewaga nad innymi
w starożytnej Sparcie kategoria ludności o statusie pośrednim między ludnością wolną a niewolną
w starożytnej Persji: zarządca prowincji
(łac.) stan rzeczy istniejący obecnie
(łac.) stan rzeczy sprzed wybuchu wojny
Słowa kluczowe
Grecja, hellenizm, Macedonia, Sparta, Seleukos, Babilonia, bitwa pod Ipsos, Syria, Seleukidzi, Egipt, Lagidzi, Pergamon, Bitynia, Pont, kultura starożytnej Grecji, starożytność, starożytna Grecja, antyk
Bibliografia
B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 1, Do końca wojen perskich, Warszawa 1988.
J. Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, cyt. za: B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 2010.