Przeczytaj
Ruch społeczno‑polityczny, wywodzący się z ruchu robotniczego, zmierzający do pokojowego przekształcenia kapitalizmu poprzez ingerencję państwa w mechanizm rynkowy. Ruch socjaldemokratyczny powstał w drodze krytyki myśli Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, zwanej reformizmemreformizmem lub rewizjonizmemrewizjonizmem. Początkowo opowiadał się za silnym interwencjonizmem państwowym i zdecydowanym ograniczeniem roli rynku. Nazwa „socjaldemokracja” wywodzi się od powstałej w Niemczech, w roku 1869 Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej (niem. Sozialdemokratische Arbeiterpartei, SDAP) założonej przez Wilhelma Liebknechta i Augusta Bebela, pozostających pod wpływem marksizmu. Trudno jednoznacznie scharakteryzować idee socjaldemokracji, powstało bowiem wiele partii socjaldemokratycznych o różnych odcieniach ideologicznych, bardziej lub mniej radykalnych, ale wszystkie odwoływały się do kolektywizmukolektywizmu i egalitaryzmuegalitaryzmu. Partie socjaldemokratyczne stopniowo zaakceptowały mechanizm rynkowy, własność prywatną i wartości społeczeństwa demokratycznego. Pełne ukształtowanie się doktryny ruchu socjaldemokratycznego przypadło na okres międzywojenny.
Współczesne partie socjaldemokratyczne opowiadają się za równowagą między rynkiem a państwem oraz między jednostką a społeczeństwem. Postulują maksymalne rozszerzenie sfery publicznej kosztem sfery prywatnej oraz silny mechanizm redystrybucji dochodów, powołując się na sprawiedliwość społeczną. Ponadto wśród celów programowych można wymienić: równouprawnienie wszystkich warstw społecznych, ochronę praw pracowniczych, wzmocnienie samorządności pracowniczej.
Wymiernym efektem powstania partii socjaldemokratycznych jest współcześnie funkcjonujący paradygmatparadygmat ekonomii J.M. Keynes'a w większości gospodarek państw wysokorozwiniętych o stabilnej demokracji. Socjaldemokracja opowiada się za teorią państwa opiekuńczego (welfare state), modelem społecznej gospodarki rynkowej, mającym swoje źródła w niemieckim ordoliberalizmieordoliberalizmie lat 30. i 40. Szczególnym wyrazem pełnej akceptacji idei socjaldemokratycznych jest model gospodarki nordyckich państw opiekuńczych.
Doktryna
Czym się różni wolność liberalna od wolności w rozumieniu socjaldemokratycznym?
Socjaldemokracja na świecie
Myśl socjaldemokratyczna jest obecna w programach politycznych wszystkich partii o tym profilu ideologicznym, w takich krajach jak Niemcy, Francja, Austria, Szwecja, Anglia. Socjaldemokrację określa się jako koncepcję „trzeciej drogi” między kapitalizmem a komunizmem.
W ostatnich latach wiele partii socjaldemokratycznych przyjęło bardziej centrowe stanowiska gospodarcze, postulując ograniczenia regulacji rynku i prywatyzacji spółek państwowych. Rozwój „trzeciej drogi” spowodował wyłonienie się z ruchu demokratycznego odrębnej ideologii socjalizmu. Zwolennicy tej idei są przekonani, że jest to jedyna możliwość zastosowania socjaldemokracji do realiów współczesnego świata.
Oponenci idei socjaldemokratycznej
W momencie powstania socjaldemokracji jej pierwszymi przeciwnikami byli przedstawiciele klasycznie pojmowanego marksizmu. Esej Róży Luksemburg Reforma socjalna czy rewolucja? (1900) jest przykładem polemiki z socjaldemokratyczną koncepcją. Naturalnym przeciwnikiem każdego przejawu myśli socjalistycznej jest od zawsze Kościół Katolicki. W 1870 powstała katolicka partia Centrum, która z czasem została jedną z najsilniejszych partii politycznych w protestanckich Niemczech, rywalizując o poparcie robotników z socjalistami. Przeciwnikami socjaldemokratów byli też liberałowie i neoliberałowie.
Jakie nurty myśli politycznej są opozycyjne do socjaldemokracji i z jakich powodów?
Słownik
(fr. égalitaire – dążący do równości) pogląd społeczno‑polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasady całkowitej równości między ludźmi pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym (przeciwieństwo elitaryzmu)
(łac. collectivus – zbiorowy, wspólny) pogląd przeciwstawny indywidualizmowi, traktujący wspólnoty, grupy i zbiorowości jako elementarne jednostki społeczne
(łac. ordo – porządek) nurt zbliżony do liberalizmu, wykształcony w Niemczech w latach 30. i 40. XX wieku; zakłada, że państwo powinno aktywnie przyczyniać się do kształtowania i gwarantowania porządku ekonomicznego, lecz nie powinno ingerować w sam proces gospodarczy; główne cechy to: zasada prywatnej własności, wolność jednostki, stabilny pieniądz, wolność umów, przejrzyste ramy instytucjonalno‑prawne dla kontroli i koordynacji wolnego rynku
(gr. parádeigma – wzór, model; łac. paradigma – wzór, przykład) przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie itp.
(łac. reformare – przekształcać) nurt myśli socjalistycznej postulujący stopniowe „wrastanie” socjalizmu w kapitalizm drogą reform społecznych
(łac. revisio – ponowne zobaczenie) nurt ideologiczny powstały w ruchu robotniczym w XIX wieku; postulował zmianę podejścia do zasad marksizmu, kwestionując jego główne idee: rewolucję społeczną oraz dyktaturę proletariatu