Charakterystyka epoki

RChjALG39nhsw1

Ilustracja przedstawia szkice szkieletów ludzkich oraz nieczytelne notatki zrobione pismem lustrzanym. Ukazane są żebra i kręgosłup oraz kości kończyn górnych. Inny rysunek przedstawia kości miednicy i kończyn górnych. Ukazane są z różnych perspektyw.

W 1550 r. ukazała się ważna dla kultury europejskiej książka – Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów włoskiego malarza Giorgio Vasariego. Użył on, w kontekście malarstwa Giotta, terminu rinascità (odrodzenie), mając na myśli powrót do tradycji antyku. Francuskie słowo renesans, do dziś opisujące epokę obejmującą drugą połowę XV i XVI w., zostało natomiast zastosowane w połowie XIX w. przez francuskiego teoretyka Micheleta, a spopularyzowane w książce szwajcarskiego historyka sztuki Jakuba Burckhardta, Kultura Odrodzenia we Włoszech (Die Kultur der Renaissance in Italien, 1860). Obaj uczeni przeciwstawiali nową epokę średniowieczu, za jej cechy charakterystyczne uznając powrót do wzorów i wartości starożytnych, co wiązali z duchowym odrodzeniem ludzkości, autonomią jednostki i rozumu. Badacze XX‑wieczni zakwestionowali to proste przeciwstawienie, z jednej strony pokazując złożoność i niejednoznaczność kultury średniowiecza, z drugiej zaś – zależność wielu najwybitniejszych twórców renesansu oraz kultury epoki jako całości od idei i wyobrażeń wypracowanych w poprzednich wiekach. Wciąż żywy był np. uniwersalizm, czyli dążenie do jedności europejskiej poprzez jedność językową, religijną, także polityczną. Idea ta w praktyce jednak napotykała coraz większe problemy, związane z postępującą emancypacją języków narodowych i ostatecznie z ruchem reformacji, który doprowadził do radykalnych podziałów w Kościele. W kontekście renesansu mówi się często o tolerancji religijnej, która jednak często pozostawała w sferze teorii. Nie sposób też utrzymać tezy o świeckim charakterze epoki: ujawnił się w niej, co prawda, silny nurt laicki, pragnący uniezależnić naukę i sztukę od religii, ale występuje w tym czasie również podobna jak w średniowieczu żarliwość religijna, przejawiająca się także w życiu i działalności wielkich mistyków, których dzieła nadal bywają inspirujące (św. Jan od Krzyża czy św. Teresa z Ávila).

Niewątpliwą zdobyczą i wyróżnikiem epoki jest nurt zwany humanizmemhumanizmhumanizmem, zakładający powrót do starożytnej koncepcji człowieka oraz antycznego ideału ludzkiego życia, opartego na harmonii, rozumie i umiarze (łatwo zauważyć, że ze spuścizny myśli starożytności wybrano przede wszystkim nurt stoicki i epikurejski). W celu ponownego odkrycia i zbadania tego ideału postulowano rozwój filozofii i filologii (studia humanitatis, humaniora), która miała wnikliwie analizować teksty antyczne, ale przyczyniła się również do postępu badań nad Biblią. Ten kierunek myślenia nazywany był z języka łacińskiego ad fontes.

R1M82bzlCjAtl

Ilustracja ukazuje szkic portalu. Jest on bogato zdobiony. Podparty jest o kolumny. Nad drzwiami znajduje się zdobiona, okrągła wnęka.

Filozofia

Uniwersytety zakładane w średniowieczu, oparte na metodzie scholastycznej, wykształciły jednak uczonych myślących niezależnie, czasem wbrew autorytetom. Coraz odważniej rozwijały się nauki empiryczne. Podstawy do zmian w myśleniu i do rozkwitu humanizmu renesansowego dały takie wydarzenia, jak: wielkie odkrycia geograficzne (odkrycie Ameryki, opłynięcie świata dookoła), wystąpienie Lutra i ruch reformacji, będący konsekwencją upadku moralnego hierarchii kościelnej i utraty autorytetu przez Kościół (drążony wewnętrznymi konfliktami, czego apogeum była schizma awiniońska) oraz teorie Kopernika, podważające dotychczasowy geocentryzm (przekonanie, że centrum świata stanowi Ziemia). W renesansowej Florencji rozwijał się nurt zwany neoplatonizmem, pielęgnowany w tzw. Akademii Platońskiej, której wybitnym członkiem był Giovanni Picó della Mirandola (1463–1494), autor Mowy o godności człowieka (1486), uznanej za manifest renesansowego humanizmu. Neoplatonizm interpretował filozofię starożytną w duchu chrześcijańskim. Na myśli Platona opierał swoją koncepcję człowieka, według której jest on (podobnie jak cały świat) jednością ducha i materii (ciała). Charakteryzował się wielką wiarą w godność, wolność, rozum i możliwości twórcze człowieka. Podstawowymi cechami wszystkich ludzkich działań powinny być: pokój, zgoda i jedność.

Swoje piętno na epoce wywarli przede wszystkim:

Słownik