Globalne organizacje gospodarcze – historia

W trakcie trwania II wojny światowej w Bretton Woods w USA odbyła się konferencja, podczas której powołano do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy, a w 1946 r. – Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju. Celem obydwu instytucji było udzielanie wsparcia finansowego i pożyczek krajom członkowskim w powojennej odbudowie. Do najstarszych globalnych organizacji gospodarczych zaliczamy już nieistniejącą Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), która w latach 1949–1991 łączyła gospodarczo państwa socjalistyczne pod kierownictwem Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich.

Była to odpowiedź bloku socjalistycznego na wcześniejszy plan odbudowy gospodarczej Europy zwany planem Marshalla. W 1958 r. została w Zachodniej Europie założona Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), która połączyła początkowo sześć państw, ale z czasem stała się podstawą obecnej Unii Europejskiej z jej wspólnym rynkiem i walutą euro. Nie można zapomnieć o Światowej Organizacji Handlu (WTO) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

Grupa G7/8

Pierwsze spotkanie najsilniejszych państw na świecie miało miejsce w 1975 r., kiedy przedstawiciele Francji, Japonii, Republiki Federalnej Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Włoch i Wielkiej Brytanii spotkali się na pierwszym szczycie G6. W 1976 r. do szczytu polityczno‑gospodarczego dołączyła Kanada, co dało początek grupie G7. Od 1997 r. do 2014 r. członkiem grupy zwanej G8 była Rosja, ale po aneksji Krymu i wojnie w Donbasie zostało zawieszone jej członkostwo. Tym samym w 2014 r. powrócono do formuły G7. W jej spotkaniach, obok przedstawicieli państw członkowskich, uczestniczy również przewodniczący Rady Europejskiej i przewodniczący Komisji Europejskiej jako przedstawiciele Unii Europejskiej.

G7 nie jest typową organizacją międzynarodową, ponieważ nie posiada żadnych stałych organów ani sformalizowanej struktury. Jest to grupa państw, których przywódcy spotykają się na corocznych szczytach polityczno‑ekonomicznych. Przeciwnicy tej inicjatywy, zwani antyglobalistami, zarzucają jej członkom, że podejmują decyzje wpływające na inne państwa, które na szczytach G7/G8 nie są reprezentowane. Zarzuca się im globalizację ekonomiczną oraz powiększającą się różnicę między bogatą Północą i ubogim Południem.

Celem spotkań G7 jest prowadzenie rozmów w celu ujednolicenia polityki gospodarczej na świecie i wspólnego reagowania na problemy, takie jak kryzys migracyjny, terroryzm, brexit, ocieplenie klimatu, epidemia koronawirusa. Od 2005 r. do G8 dołączyli przywódcy krajów wschodzących gospodarek – Brazylii, Chin, Indii, Meksyku i Republiki Południowej Afryki. Tym samym powstał nowy format G8+5.

Grupa G20

Jest to grupa, w skład której wchodzi 19 najbogatszych państw świata i Unia Europejska. Jej spotkania odbywają się raz w roku i uczestniczą w nich ministrowie finansów państw zrzeszonych. Celem G20 było ustalenie wspólnego stanowiska w kwestii mechanizmów finansowych i dalszego rozwoju gospodarki światowej. W tym celu państwa członkowskie miały przygotować i wdrożyć reformę instytucji ważnych dla światowej gospodarki – Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego. Grupa ma się także zajmować bieżącymi problemami światowej gospodarki.

Członkowie

Taki skład członkowski G20 powoduje, że organizacja ta jest reprezentatywna na tyle, by rozstrzygać problemy dotyczące współczesnej gospodarki światowej. G20 reprezentuje prawie 61% wszystkich ludzi na świecie, a kraje członkowskie odpowiadają za blisko 85% produktu światowego brutto.

Przez wiele państw oraz licznych polityków G20 jest uważane za podstawowy instrument w sterowaniu gospodarką światową. Dlatego podczas szczytów G20 dochodzi do częstych protestów oraz zamieszek.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

RdlLvh1puil3M1

Grafika przedstawia logo OECD. Na białym tle, od lewej strony, umieszczona jest kula ziemska, za nią dwie strzałki i napis OECD.

Geneza powstania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju sięga 14 grudnia 1960 r., kiedy w Paryżu została podpisana Konwencja o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Zastąpiła ona Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która powstała po II wojnie światowej w celu odbudowy gospodarek państw europejskich w ramach planu Marshalla. W skład OECD wchodziło 14 państw z Europy Zachodniej oraz Stany Zjednoczone, Kanada i Turcja. Celem organizacji było wzmocnienie gospodarek państw członkowskich i konsolidacja wspólnoty atlantyckiej oraz współpraca w celu rozwoju państw słabszych gospodarczo. W OECD obowiązuje zasada równości członków, bez względu na ich pozycję w światowej gospodarce. Decyzje są podejmowane na zasadzie konsensusu wypracowanego przy użyciu metody nacisku równych sobie, który polega na wzajemnym wywieraniu na siebie presji przez rządy poszczególnych państw. Dzięki temu w procesie podejmowania decyzji uwzględnione zostają stanowiska i interesy wszystkich członków OECD. Organizacja liczy obecnie 37 wysoko rozwiniętych i demokratycznych państw. Polska jest członkiem OECD od 22 listopada 1996 r.

Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA)

R1bgtmmHcdBni1

Grafika przedstawia logo CEFTA. Na białym tle, od lewej strony znajduje się granatowy prostokąt z czterema łukowatymi kreskami – trzy z nich są białe, jedna żółta. Za prostokątem napis CEFTA.

W konsekwencji transformacji polityczno‑ustrojowo‑gospodarczej z lat 1989/1990 oraz rozwiązania Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) nastąpił spadek wymiany handlowej między Polską, Czechosłowacją i Węgrami. Podstawowym celem porozumienia była likwidacja ceł w handlu między państwami członkowskimi oraz naciski ze strony Unii Europejskiej, która dążyła do uniknięcia sytuacji dyskryminacji towarów państw CEFTA zgłaszających akces do struktur UE.

Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego HandluŚrodkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA)Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu zostało utworzone 21 grudnia 1992 r. w Krakowie przez przedstawicieli Polski, Czechosłowacji i Węgier. Od 1 stycznia 1993 r. Czechosłowacja została zastąpiona przez Czechy i Słowację. Do organizacji przystąpiły: Słowenia, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja. Wszystkie te państwa, stając się członkami Unii Europejskiej, wystąpiły z CEFTA. Obecnie do CEFTA należą: Macedonia Północna, Albania, Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra i Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK).

Organizacja nie posiada rozbudowanych struktur. Podstawowym organem jest Komitet Współpracy, który tworzą ministrowie odpowiadający w krajach członkowskich za handel zagraniczny. Szefowie państw z obszaru CEFTA spotykają się na corocznych sesjach.

Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową (OPEC)

R1SpLif9OLLIS1

Grafika przedstawia logo OPEC. Na białym tle znajdują się umieszczone w dwóch rzędach litery w błękitnym kolorze. Rząd pierwszy OP, rząd drugi EC.

W 1960 r. w Bagdadzie została utworzona Organizacja Państw Eksportujących Ropę NaftowąOrganizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC)Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową. Jej znaczenie wzrosło w konsekwencji kryzysu naftowego z lat 70. XX w. Zadaniem OPEC jest ujednolicenie polityki państw członkowskich w kwestii wydobycia i ceny ropy naftowej. Do OPEC należy obecnie 13 państw, które eksportują ropę naftową: Angola, Algieria, Arabia Saudyjska, Gabon, Gwinea Równikowa, Irak, Iran, Kongo, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Siedzibą organizacji jest Wiedeń. Państwa skupione w Organizacji Państw Eksportujących Ropę Naftową kontrolują blisko 40% światowego wydobycia ropy naftowej oraz ponad 70% wszystkich znanych rezerw ropy naftowej.

Wspólnota Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC)

R3pxqcSoBLC621

Grafika przedstawia logo APEC. To elipsa mająca wpisaną w siebie kulę ziemską. Pośrodku niej widnieje napis białymi literami APEC.

Twórcami Wspólnoty Gospodarczej Azji i PacyfikuWspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC)Wspólnoty Gospodarczej Azji i Pacyfiku w 1989 r. były państwa obszaru Azji i obrzeży Pacyfiku. W Canberze spotkali się członkowie Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo‑Wschodniej (ASEAN) – państwa takie jak: Brunei, Indonezja, Malezja, Filipiny, Singapur i Tajlandia oraz przedstawiciele Australii, Nowej Zelandii, Kanady, USA, Japonii i Korei Południowej. APEC nie jest typową organizacją międzynarodową i nie ubiega się o taki status. Jej podstawowym zadaniem jest współpraca gospodarcza opierająca się na deklaracjach państw członkowskich. Są one składane podczas odbywających się w każdym roku szczytów szefów państw i rządów członkowskich. Między państwami APEC nie są zawierane żadne umowy państwowe, a spory są rozwiązywane w drodze konsensusu. W kolejnych latach do APEC przystąpiły Chiny, Hongkong i Chińskie Tajpej (Tajwan) w 1991 r., Meksyk i Papua‑Nowa Gwinea w 1993 r., Chile w 1994 i Peru, Rosja, Wietnam w 1998 r.

Organizacja zajmuje się zwiększeniem wymiany towarowej między państwami członkowskimi oraz przepływem inwestycji i kapitału. Główne cele to: znoszenie barier celnych, dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej, współpraca technologiczna i popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju.  Zostały one określone w deklaracji politycznej z 15 listopada 1994 r. sporządzonej w Bogor w Indonezji podczas posiedzenia szefów państw członkowskich APEC. Równie ważne były decyzje z posiedzenia szefów państw i rządów z 19 listopada 2005 r. w Pusan w Korei Południowej. Zdecydowano tam o możliwości tworzenia odrębnych stref wolnego handlu między państwami członkowskimi. Główną siedzibą APEC jest Singapur, w którym znajduje się sekretariat organizacji.

Porozumienie USA–Meksyk–Kanada (USMCA)

Jest to platforma współpracy ekonomicznej trzech państw Ameryki Północnej. Początki inicjatywy sięgają 1988 r., kiedy został zawarty układ o wolnym handlu między Kanadą a Stanami Zjednoczonymi. Kilka lat później zastąpiło go Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA)Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA)Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA) – z udziałem USA, Kanady i Meksyku. Celem tego projektu było stworzenie w tej części świata strefy wolnego handlu. Państwa NAFTA zobowiązały się do redukcji ceł oraz innych barier we wzajemnym handlu. Z inicjatywy USA układ ten został jednak - 1 lipca 2020 r. – zastąpiony nowym traktatem – USMCA – nazywanym niekiedy w publicystyce NAFTA 2.0.

UMSCA nie ma ponadpaństwowych organów i instytucji, zaś państwa, które uczestniczą w porozumieniu, nie tworzą unii celnej. Mogą więc stosować własne stawki celne w handlu z państwami trzecimi.

Główne cele inicjatywy:

• wzrost gospodarczy krajów członkowskich;

• tworzenie sprzyjającego klimatu dla inwestycji;

• ochrona własności intelektualnej;

• rozwój handlu.

Słownik