Do wnioskowań uprawdopodobniających zaliczamy: wnioskowanie indukcyjne (indukcja niezupełna), redukcyjne oraz przez analogię.

Wnioskowanie indukcyjne

Najważniejszym rodzajem wnioskowania uprawdopodobniającego jest wnioskowanie indukcyjne. Zgodnie z nim na podstawie wielu prawdziwych zdań szczegółowych (przesłanek szczegółowych)przesłanka szczegółowa (zdanie szczegółowe)zdań szczegółowych (przesłanek szczegółowych) wnioskujemy o prawdziwości zdania (twierdzenia) ogólnegoprzesłanka ogólna (zdanie ogólne)zdania (twierdzenia) ogólnego. Indukcja nie zapewnia nam w sposób niezawodny prawdziwości wnioskówwniosekwniosków, ponieważ ma zwykle postać indukcji niezupełnej, czyli nie obejmuje wszystkich możliwych przesłanek szczegółowych, tj. dotyczących wszystkich przedmiotów zbioru, którego dotyczy wniosek.

Np.:

A1 jest x, A2 jest x, A3 jest x, zatem każdy A jest x.

Przedmiot 1 wykonany z miedzi jest metalowy (posiada cechy metalu), przedmiot 2 wykonany z miedzi jest metalowy, przedmiot 3 wykonany z miedzi jest metalowy; wszystkie miedziane przedmioty posiadają cechy metalu (w wersji skróconej: miedź jest metalem).

p1 → q, p2→q, p3→q, zatem p→ q.

Jeżeli ogrzewamy przedmiot metalowy 1, to zwiększa on swoją objętość i

jeżeli ogrzewamy przedmiot metalowy 2, to zwiększa on swoją objętość i

jeżeli ogrzewamy przedmiot metalowy 3, to zwiększa on swoją objętość, zatem:

każdy przedmiot metalowy zwiększa swą objętość, jeżeli się go ogrzewa (w skrócie: metale zwiększają objętość pod wpływem ogrzewania).

Ponieważ indukcja zwykle służy nam do wyciągania wniosków z bardzo wielu zdań szczegółowych, logicy opracowali sposoby selekcjonowania tych zdań w taki sposób, by wykluczyć możliwość błędu uznania jakiejś przesłankiprzesłankaprzesłanki za prawdziwą lub pominięcia prawdziwej przesłanki. We wnioskowaniu indukcyjnym wszystkie przesłanki muszą być prawdziwe, a prawdopodobieństwo prawdziwości wniosku zwiększa ich liczba. Sposoby te nazywane są kanonami indukcji eliminacyjnej, czyli takiej, która posługuje się eliminacją zdań obserwacyjnych w celu zapewnienia prawomocności wnioskowania. Służą one wykryciu zależności pomiędzy obserwowanymi zjawiskami w celu wychwycenia prawidłowości ogólnych.

Kanony indukcji to przede wszystkim:

• kanon zgodności (np. element jadłospisu, który występował u wszystkich osób, które uległy zatruciu pokarmowemu; przy różnicach w innych elementach ten właśnie element jest prawdopodobnie źródłem zatrucia);

• kanon jedynej różnicy (np. element jadłospisu, który nie występował u osób zdrowych przy poszukiwaniu źródła zatrucia pokarmowego w określonej grupie osób; przy występowaniu pozostałych elementów prawdopodobnie ten właśnie element  jest przyczyną zatrucia),

• kanon zmian towarzyszących (np. jeżeli jakiś element jadłospisu zjedzony w większej ilości dawał silniejsze objawy zatrucia, a w mniejszej – słabsze, to on prawdopodobnie jest przyczyną zatrucia).

RUZuotNz07K1S

Zdjęcie przedstawia kobietę w białym kitlu i rękawiczkach, która trzyma probówkę. Stoi przy stole, na którym znajduje się pojemnik z probówkami.

Wnioskowanie redukcyjne

Wnioskowane redukcyjne jest takim rodzajem wnioskowania, w którym z następnika implikacji, stanowiącej zdanie ogólne (prawo ogólne) w sylogizmiesylogizm konstrukcyjnysylogizmie wnioskujemy o jego poprzedniku (przesłanka jest następnikiem w prawie ogólnym sylogizmu konstrukcyjnego; wniosek jest poprzednikiem w tym prawie).

Np.: Jeżeli ulica jest śliska (przesłanka), to padał śnieg (wniosek). [Ale: może być śliska z powodu wylania na nią śliskiej cieczy].

Prawo ogólne w sylogizmie: Zawsze kiedy pada śnieg (poprzednik), ulica jest śliska (następnik).

Np.: Kwiat w doniczce usechł (przesłanka), więc nie był podlewany (wniosek). [Ale: mógł uschnąć z powodu choroby].

Prawo ogólne w sylogizmie: Zawsze kiedy nie podlewa się kwiatów doniczce, to usychają.

Wnioskowanie przez analogię

Wnioskowanie przez analogię dokonuje się na podstawie przesłanek, że jakiś zbiór przedmiotów określonego rodzaju ma pewną własność. Z tych przesłanek wyprowadzamy wniosek, iż inny, ale podobny zbiór przedmiotów ma tę własność. Np.: Jeśli kilku szesnastolatków z pewnej dzielnicy lubi słuchać muzyki określonego rodzaju, to inni szesnastolatkowie podobnej dzielnicy też prawdopodobnie będą słuchać muzyki tego rodzaju. Jeśli każdy A jest x, to każdy B (podobny do A) jest x.

RtKFSZYuldgW1

Ilustracja przedstawia jabłko oraz plaster cytryny.

Słownik