Przeczytaj
Źródła
Co prawda Arystoteles zdystansował się od Platona, ale jednocześnie przejął i w mniejszym lub większym stopniu zmodyfikował wiele poglądów swojego nauczyciela. Teoria idei zyskała kształt teorii materii i formy, pozostało przeświadczenie, że wiedza naukowa polega na poszukiwaniu przyczyn wyjaśniających rzeczy i zjawiska. Wpływ Platona jest wyraźny w poglądach psychologicznych i teologicznych Arystotelesa. Należy jednak pamiętać, że w swoich badaniach naukowych Arystoteles zawsze brał pod uwagę opinie poprzedników, analizował je, zgadzał się bądź polemizował z nimi, i dopiero wtedy formułował własne teorie.
Wpływ i recepcja
Arystoteles stał na czele założonej przez siebie szkoły prawie do końca swego życia, czyli przez 13 lat. Potem jego doktrynę filozoficzno‑naukową kontynuowali i rozwijali kolejni uczniowie, w ten sposób narodził się tzw. arystotelizm.
Autorytet filozoficzny i naukowy Arystotelesa był tak wielki, że aż do XVI w. paraliżował rozwój wielu dziedzin wiedzy. Stał się on możliwy dopiero po zanegowaniu pozycji Stagiryty. Jednakże do dzisiaj niektóre elementy filozofii Arystotelesa, szczególnie zagadnienia dotyczące logikilogiki, zachowują swoją aktualność.
Arystoteles w Polsce
Arystotelizm najwcześniej w ciągu XIV i XV w. zaczął przenikać do Polski zaszczepiony w filozofię scholastyczną. Najważniejszym ośrodkiem, w którym mógł się on krzewić, była Akademia Krakowska. Tutejsi profesorowie komentowali na wykładach dzieła Arystotelesa z zakresu przede wszystkim logiki, ale także psychologii, dialektyki, teorii wiedzy i metodologii nauk, etyki, wreszcie filozofii przyrody. W okresie renesansu największą popularnością cieszyły się rozprawy dotyczące etyki i polityki. Najwybitniejszym polskim arystotelikiem renesansowym był Sebastian Petrycy z Pilzna, tłumacz na język łaciński Polityki i Etyki nikomachejskiej oraz autor samodzielnych komentarzy do tych dzieł.
Filozofia scholastyczna w duchu arystotelizmu jako kierunek studiów uniwersyteckich utrzymywała się w Polsce do połowy XVIII wieku.
Arystoteles w literaturze i kulturze
Znaczenie Arystotelesa w kulturze europejskiej polega przede wszystkim na tym, że żaden inny filozof nie cieszył się takim poważaniem i autorytetem jak właśnie on w okresie średniowiecza. Dante umieszcza go podobnie jak pozostałych starożytnych pogańskich filozofów w przedpiekle, ale jednocześnie wyróżnia zaszczytnym w języku włoskim mianem – il Maestro di color che sanno
, czyli Mistrz tych, którzy wiedzą
. Włoski renesansowy malarz Rafael Santi przedstawia Arystotelesa przy boku Platona w centralnym miejscu słynnego fresku Szkoła Ateńska (1509‑1510). Platon palcem prawej dłoni wskazuje w górę, Arystoteles w stronę ziemi, co ma symbolizować w przypadku pierwszego naukę o ideach, a w przypadku drugiego – empiryczne i racjonalne ujęcie rzeczywistości. Dzieło Rafaela jest świadectwem marzeń renesansowych humanistów o stworzeniu syntezy platonizmu i arystotelizmu.
Postać Arystotelesa pojawia się w dziele Marcina Bielskiego Żywoty filozofów (1535), a potem w poemacie dydaktycznym Mikołaja Reja Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (1558). Utwór ten, wzorowany na dziele włoskiego autora P. A. Manzolego Zodiacus vitae, opowiada o młodzieńcu, który udał się w wędrówkę po świecie w poszukiwaniu mądrości. Polityka Arystotelesa wywarła pewien wpływ na rozprawę Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej.
Słownik
(łac. forma – kształt, model) aktywny czynnik kształtujący z materii daną rzecz
(łac. essentia – istota rzeczy; treść) to, co powoduje, że byt jest tym, czym jest; natura właściwa jakiejś rzeczy; istnieje tylko dzięki istnieniu
(z gr. logos – mowa; słowo; myśl) nauka o zasadach poprawnego myślenia, regułach rozumowania i uzasadniania twierdzeń
(łac. mater – matka) u jońskich filozofów przyrody: to, z czego zbudowany jest świat u Arystotelesa czysta potencjalność, składnik substancji kształtowany przez formę
(łac. potentia – możność, siła) to, co w bycie jest nieokreślone i podlega określeniu przez akt
(łac. substantia – istota) byt samodzielny; to, co istnieje samo przez się, a nie jest atrybutem innej rzeczy