Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Impresjonizm w malarstwie Leona Wyczółkowskiego

RL5d8BuwHmUZc1
Autoportret Leona Wyczółkowskiego
Źródło: Ablakok, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Leon Wyczółkowski urodził się
11 kwietnia 1852 r. w Hucie Miastowskiej koło Siedlec.

Edukację artystyczną rozpoczął w 1869 r. w warszawskiej Klasie Rysunkowej. Naukę kontynuował w Akademii Monachijskiej, a następnie w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Jana Matejki. W roku 1879 osiadł na rok we Lwowie, potem przeniósł się do Warszawy i mieszkał tam do 1883 r. W kolejnych latach przebywał na Ukrainie, gdzie tworzył realistyczne pejzaże. W 1895 r. artysta powrócił do Krakowa i podjął pracę w Szkole Sztuk Pięknych. Odbył liczne podróże do Francji, Hiszpanii, Anglii, Szkocji i Holandii. Okres I wojny światowej spędził w Warszawie i Krakowie. W latach 1918‑1929 mieszkał w Krakowie, skąd wyjeżdżał często do swego majątku w Gościeradzu k. Bydgoszczy. W 1929 przeniósł swą pracownię do Poznania. W 1934 r.  objął stanowisko profesora grafiki w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł 27 grudnia 1936 r.  w Warszawie.

Jako artysta wyróżniał się stosowaniem różnych technik malarskich i bogatą tematyką. Początkowo doskonalił się w zakresie malarstwa olejnego, następnie zainteresował się rysunkiem pastelami, uprawiał grafikę. Podejmował w swej twórczości tematy historyczne i religijne. Interesował się także najnowszymi prądami artystycznymi, utrzymywał kontakty ze środowiskiem malarzy symbolistów, m.in. Jackiem Malczewskim i Witoldem Pruszkowskim. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmują pejzaże tatrzańskie, które wykazują związki z impresjonizmemimpresjonizmimpresjonizmem. Pragnął oddawać wizualne wrażenia, uchwycić zmienność aury. Malował także krajobrazy włoskie i hiszpańskie, w tym widoki morza. Mistrzostwo osiągnął w sztuce portretowej. Jego dorobek obejmuje również piętnaście tek graficznych, w których znalazły się krajobrazy Tatr, Litwy, Ukrainy oraz pejzaże miejskie.

Wyznaczniki impresjonizmu malarskiego

R1AsabPTGWsze
Leon Wyczółkowski, Las w Zakopanem w słońcu, 1905
Źródło: Pinakoteka, domena publiczna.
RKL3guIqDvJQa1
Do zasadniczych wyznaczników impresjonizmu w malarstwie należą: – zainteresowanie artystów naturą, – przekazywanie subiektywnych wrażeń wzrokowych, wrażeniowość, – dążenie do ukazania zjawisk ulotnych (chwilowy układ barw, gra światła, mgły, opary) – nadanie ważnej rangi światłu intensyfikującemu kolory, wyostrzającemu lub rozmywającemu kontury, – stosowanie bogatej palety barw, operowanie barwną plamą, nadawanie barwy cieniom (kolory dopełniające), – posługiwanie się fragmentaryczną kompozycją (wpływ fotografii).
Wyznaczniki impresjonizmu

Elementy impresjonistyczne w poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera

RjR5VWNJdScih1
Portret Kazimierza Przerwy‑Termajera
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Kazimierz Przerwa‑Tetmajer urodził się w 1865 r. w Ludźmierzu, zmarł w 1940 r. w  Warszawie. Był jednym z najbardziej znanych młodopolskich poetów. Pierwsze wiersze zaczął pisać jeszcze jako student wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1894 r. wyjechał za granicę i przez kilka miesięcy pracował jako sekretarz ordynata Adama Krasińskiego w Heidelbergu. Od tego czasu często podróżował, co Stanisław Wyspiański uwiecznił w Weselu, portretując poetę jako „Pana, żurawca”. Między wyjazdami przebywał głównie w Krakowie i Zakopanem, a po I wojnie światowej zamieszkał w Warszawie, gdzie pozostał do końca życia.

Już w pierwszym zbiorze jego Poezji (1891) znalazły się utwory obrazujące uczuciowość modernistów. Bankructwo idei dekadentów stało się motywem przewodnim wielu wczesnych wierszy Tetmajera. Najsłynniejsze utwory poety znalazły się w kolejnych zbiorach tytułowanych Seriami.Serii II (1984) i w dwóch następnych (1898, 1900) znajdujemy utwory mówiące o sposobach ucieczki od pesymizmu końca wieku. Są wśród nich erotyki, wiersze poświęcone sztuce, cykl liryków tatrzańskich, liryki włoskie. W wierszach zdominowanych przez poetykę symbolistyczną pojawiały się także elementy poetyki impresjonistycznej oraz parnasistowskiej. Miłość, sztuka i góry to trzy motywy przewodnie twórczości Tetmajera. Fascynacja nimi była widoczna zarówno w jego twórczości poetyckiej, prozatorskiej, jak i publicystycznej. Zauroczenie Tatrami i życiem ich mieszkańców odbiło się w cyklu pisanych gwarą góralską opowiadań Na skalnym Podhalu. Sztuce i życiu artystów poświęcił Tetmajer kilka powieści. W jego dorobku twórczym są także dramaty, z których najbardziej znany w epoce był, napisany jako pierwszy, Zawisza Czarny (1901).

Indeks górny Oprac. na podst. Tetmajer Kazimierz, Przerwa, [hasło w:] J. Bajda, M. Łoboz, Młoda Polska, Wrocław 2004, s. 153‑155. Indeks górny koniec

Kazimierz Przerwa-Tetmajer W lesie

Wolno i sennie chodzą
po jasnym tle błękitu
złocisto‑białe chmurki
z połyskiem aksamitu.

Niekiedy się zasrebrzy
pod słońca blask z ukosa
jaskółka śmigła, czarna,
sunąca przez niebiosa.

Po łące cichej, jasnej,
w srebrne objętej ramy
przez opalowy strumień
złote się kładą plamy.

Szmaragdem słońce błyska
na ciemnej drzew zieleni
lub przez konary rzuca
ognistych pęk promieni.

Po niebie i po lesie,
po łąk zielonych łanie
przejrzyste, zwiewne idzie
błękitne zadumanie.

C1 Źródło: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, W lesie, [w:] J. Bajda, Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm - Młoda Polska). Antologia, red. J. Kolbuszewski, Wrocław 2007, s. 287.

Wyznaczniki impresjonizmu poetyckiego

RnxTgkCZq1u0g1
Do głównych wyznaczników poetyki impresjonistycznej należą: - zainteresowania naturą, - przekazywanie subiektywnych wrażeń wzrokowych, wrażeniowość, - dążenie do ukazania zjawisk ulotnych, zmienności, chwilowości, przemijalności, - podkreślanie rangi światła intensyfikującego kolory, wyostrzającego lub rozmywającego kontury, - stosowanie bogatej palety barw, - operowanie epitetami oddającymi wrażenia wzrokowe, - używanie różnych form gramatycznych do ukazania efektów plastycznych (światłocień i kolor), - podkreślanie ruchu, zwracanie uwagi na ulotne zjawiska w naturze (zwiewność mgieł, oparów), - posługiwanie się fragmentaryczną kompozycją (wpływ fotografii), - łączenie wrażeń odbieranych różnymi zmysłami (synestezja), - wyrażanie przeżyć za pomocą opisu krajobrazu (liryka pośrednia).
Główne wyznaczniki poetyki impresjonistycznej

Słownik

barwy chłodne (zimne)
barwy chłodne (zimne)

subiektywne określenie barw przesuniętych w widmie barwnym w stronę fioletu, tzn. barwy od średniej zieleni poprzez wszystkie odcienie niebieskiego,
aż do średniego fioletu

barwy dopełniające
barwy dopełniające

kontrastowe pary kolorów, które na kole barw leżą naprzeciw siebie: fioletowy i żółty, czerwony i zielony, niebieski i pomarańczowy

impresjonizm
impresjonizm

(łac. impressio – odbicie, wrażenie) – nurt w sztuce powstały w XIX wieku, w którym artyści starali się oddać swoje subiektywne, ulotne wrażenia i odczucia

korespondencja sztuk
korespondencja sztuk

(fr. correspondance des arts; łac. correspondentia – odpowiadać sobie) – oddziaływanie na siebie sztuk należących do różnych dziedzin, mogące przejawiać się np. w próbach uplastycznienia dzieła literackiego bądź narracyjności dzieła plastycznego

liryka pośrednia
liryka pośrednia

liryka, w której podmiot liryczny jest ukryty za konstrukcją świata przedstawionego lub za bezosobową refleksją. Jego przeżycia i uczucia wyrażane są pośrednio, za pomocą innych elementów wiersza, np. poprzez opis krajobrazu lub jakiejś sytuacji

oniryzm
oniryzm

(gr. oneiros – marzenie senne) – tendencja w literaturze, sztukach plastycznych i filmie polegająca na kreowaniu rzeczywistości na wzór snu i nawiązywaniu w budowie utworu do reguł rządzących marzeniem sennym

synestezja
synestezja

(gr. sýn = razem + aísthēsis = czucie) – środek stylistyczny polegający na przypisywaniu jakiemuś zmysłowi wrażeń odbieranych innym zmysłem