Jeziorność

Liczbę jeziorjeziorojezior na danym obszarze można opisać za pomocą różnych wskaźników. Jednym z nich jest jeziorność, która stanowi stosunek powierzchni jezior do ogólnej powierzchni analizowanego obszaru. Jest to ich procentowy udział w tej powierzchni. W przypadku całego świata jeziorność wynosi 1,8%, dla Polski ten wskaźnik wynosi 0,9% (razem zajmują one powierzchnię 2800 kmIndeks górny 2²; spośród około 9 tys. jezior 7 tys. ma powierzchnię przekraczającą 1 ha).

R4DV6p865uvaE

Na mapie Polski przedstawiono jeziorność obszaru. Mapa jest w odcieniach niebieskiego - jasnobłękitny oznacza jeziorność od 0 do 0,1 %. Stopniowo kolory stają się coraz bardziej intensywne aż do granatowego, który oznacza jeziorność na poziomie 15%. Największą jeziornością charakteryzuje się Pojezierze Mazurskie (4,1%), Pojezierze Pomorskie (2,0%) i Pojezierze Wielkopolskie (1,5%).

Zlodowacenie Wisły

W celu zrozumienia wpływu lądolodu na jeziorność obszarów przeanalizuj zasięg ostatniego zlodowacenia w Polsce. Miało ono miejsce w plejstocenie i było to najmłodsze ze zlodowaceń. Trwało od 115 tys. do 11,7 tys. lat temu.

RhRNTXyPC14dL

Na mapie Polski obejmującej północną część wzdłuż Wisły zaznaczono deglacjację obszaru kraju 22 000 lat BP. Niemal cały obszar jest pokryty lodowcem. Na południu obszaru strzałką skierowaną w prawo, wzdłuż linii Wisły, zaznaczono odpływ wód polodowcowych.

R1eGS7VQ36twd

Na mapie Polski obejmującej północną część wzdłuż Wisły zaznaczono deglacjację obszaru kraju 18 000 lat BP). Lodowiec powoli się cofa. Na południu obszaru strzałkami skierowanymi w dół, w lewo i w prawo zaznaczono odpływ wód polodowcowych. Ciemnoniebieskim kolorem zaznaczono pas wzdłuż linii Wisły.

RzTO3yu91hHiU

Na mapie Polski obejmującej północną część wzdłuż Wisły zaznaczono deglacjację obszaru kraju 16 000 lat BP (before present). Lodowiec obejmuje już tylko wąski obszar północnej części kraju. Na południe od tego obszaru strzałkami skierowanymi w dół, w lewo i w prawo zaznaczono odpływ wód polodowcowych. Ciemnoniebieskim kolorem zaznaczono coraz dłuższy pas wzdłuż linii Wisły, a powyżej na linii Wisły dwa ciemnoniebieskie jeziora.

Deglacjacja, czyli ustąpienie lądolodu z obszaru Polski, rozpoczęła się około 22 tys. lat temu, a ostatecznie lądolód wycofał się poza współczesną linię wybrzeża Bałtyku około 15 tys. lat temu. Proces ten był bardzo złożony i powodował wiele zmian w morfologii przedpola lądolodu, który topiąc się, pozostawiał ogromne ilości materiału skalnego, np. w postaci moren lub sandrów. Część wody pochodzącej z roztopienia lądolodu tworzyła tymczasowe jeziora zastoiskowe, które z czasem spływały dzięki ustępowaniu barier. Jednocześnie znaczne części lądolodu na dużych powierzchniach rozpadały się i w postaci tzw. brył martwego lodu grzęzły w osadach polodowcowych lub osiadały w różnego rodzaju obniżeniach. Z czasem bryły lodu, wytapiając się, wypełniały obniżenia wodami, tworząc młode pojezierza. Tak powstała część jezior położonych w obrębie ostatniego zlodowacenia, w tym jeziora Pojezierza Pomorskiego (48% wszystkich jezior), Pojezierza Mazurskiego (29% wszystkich jezior) i Pojezierza Wielkopolskiego (19% wszystkich jezior).

RSwvDVqLmhWR1

Na mapie Polski zaznaczono granicę ostatniego zlodowacenia. Granica biegnie od okolic Gubina przez Zieloną Górę, Leszno, na północ od Konina w kierunku Płocka, a następnie na wschód od Wisły przez Nidzicę, Szczytno, Grajewo i Augustów w stronę Grodna. Najwięcej jezior jest na północ od granicy zlodowacenia.

Rodzaje jezior polodowcowych w Polsce

Zdecydowana większość jezior polskich jest pochodzenia polodowcowego, stanowiąc aż 80% wszystkich jezior. Wśród nich występują: jeziora rynnowe, jeziora sandrowe, eworsyjne (tzw. kotły), jeziora morenowe (moreny dennej i moreny czołowej), wytopiskowe. Jeziora polodowcowe znajdujące się w górach to jeziora karowe (cyrkowe, karowo‑morenowe, wytopiskowe), a nieliczne to jeziora krasowe, stawy rozlewiskowe, stawy w zagłębieniach rowów grzbietowych oraz jeziora antropogeniczne.

RBP0AF0Dj6rh0

Na ilustracji jest Jezioro Głuszyńskie. Kolorami zaznaczono głębokość. Jezioro jest wąskie, tworzy rozgałęzienia. Ma zróżnicowane dno z dużą liczbą zagłębień i rozległych płycizn. Maksymalna głębokość wynosi 36,5 metra.

RZ70hO23YdLrT

Na ilustracji jest Jezioro Trzechowskie (Czechowskie). Kolorami zaznaczono głębokość. Jezioro ma kształt zbliżony do owalu z wysuniętą częścią na jednym z krańców. Maksymalna głebokość wynosi 40 metrów.

REkz5aTOpZUcY

Na ilustracji jest Jezioro Mały Sasek. Kolorami zaznaczono głębokość. Jezioro ma kształt zbliżony do nierównej ósemki. Maksymalna głębokość to 3,7 metra.

RRiTvNUXxxdtJ

Na ilustracji jest Jezioro Kociołek. Kolorami zaznaczono głębokość. Jezioro ma nerkowaty kształt, jest najgłębsze na sporym obszarze centralnej części. Maksymalna głębokość wynosi 13,3 metra.

RCX3OHC7VboVk

Na ilustracji jest Jezioro Niegocin. Kolorami zaznaczono głębokość. Jezioro ma zróżnicowane dno z dużą liczbą zagłębień i rozległych płycizn. Maksymalna głębokość wynosi 39,7 metra.

RI8I2m40AFGte

Na ilustracji jest jezioro Czarny Staw. Ma kształt zbliżony do koła. Kolorami zaznaczono głębokość. Najgłębszy jest w centralnej części - 76,4 metra.

Słownik