Ciąża jest następstwem zapłodnienia komórki jajowej. Powstała zygotazygotazygota ulega podziałom komórkowym (bruzdkowaniu), aż do osiągnięcia stadium blastocystyblastocystablastocysty. Wydzielane przez zygotę enzymy umożliwiają jej zagnieżdżenie się w endometriumendometriumendometrium. W procesie tym konieczny jest również progesteron, hormon produkowany podczas cyklu miesiączkowego przez ciałko żółteciałko żółteciałko żółte.

Zewnętrzna warstwa blastocysty (trofoblast) przekształca się w tworzącą łożysko kosmówkękosmówkakosmówkę, natomiast z komórek znajdujących się w jej wnętrzu rozwijają się zarodek i błony embrionalne: owodniaowodniaowodnia, omoczniaomoczniaomocznia i pęcherzyk żółtkowypęcherzyk żółtkowypęcherzyk żółtkowy.

Ciałko żółte zanika po ok. 12 dniach od owulacji, o ile nie dojdzie do zapłodnienia. W przypadku zapłodnienia zanika dopiero ok. 10 tygodnia ciąży – jego funkcje przejmuje wówczas łożysko. Powstaje ono w wyniku zagnieżdżenia się blastocysty w endometrium. Rola łożyska polega na wymianie gazowej (pobieraniu tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla), dostarczaniu płodowi substancji odżywczych, usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii oraz produkcji hormonów utrzymujących ciążę. Oprócz progesteronu w łożysku wytwarzane są estrogeny, gonadotropina kosmówkowa i ludzki laktogen łożyskowy.

Zadaniem progesteronu jest przygotowanie macicy do zagnieżdżenia się komórki jajowej, a następnie do utrzymania ciąży. Hormon ten, poprzez blokowanie receptorów oksytocynyoksytocynaoksytocyny (tzw. blok progesteronowy), hamuje skurcze macicy oraz umożliwia prawidłowe krążenie maciczno‑łożyskowe. Stymuluje także łożysko do zwiększenia produkcji hormonów.

Z kolei estrogeny (estradiol, estriol i estron) to grupa steroidowych hormonów płciowych produkowanych głównie w jajnikach, łożysku i macicy. Powodują rozrost mięśni gładkich macicy i jajowodu, a także powiększanie się i ukrwienie błony śluzowej macicy, przygotowując ją do utrzymania zarodka. W fazie folikularnej estrogeny umożliwiają zapłodnienie. Zwiększają także odkładanie się wapnia w kościach.

Zarówno progesteron, jak i estrogen stymulują wydzielanie śluzu szyjkowego tworzącego barierę ochronną przeciw patogenom, które mogłyby stwarzać ryzyko dla płodu.

RYIo8kY8SHwTi

Grafika przedstawia wykres obrazujący zależność względnego stężenia hormonów od tygodnia ciąży. W początkowych tygodniach zarówno poziom progesteronu jak i estrogenu jest niski, jednak stopniowo rośnie on aż do ostatniego tygodnia ciąży. Natomiast poziom ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej od czwartego do dwunastego tygodnia ciąży gwałtownie rośnie, a następnie około dwunastego tygodnia zaczyna spadać, stabilizując się na stałym poziomie w okolicach dwudziestego czwartego tygodnia ciąży.

Podczas cyklu menstruacyjnego stężenie progesteronu i estrogenów zmienia się. W fazie folikularnejfaza folikularnafazie folikularnej estrogeny są wytwarzane przez pęcherzyki jajnikowe. W fazie lutealnejfaza lutealnafazie lutealnej oraz we wczesnej ciąży (do 10 tygodnia) progesteron i niewielkie ilości estrogenu wytwarzane są przez ciałko żółte. W późniejszym etapie ciąży funkcję produkcji hormonów stopniowo przejmuje łożysko. Przez cały okres ciąży ich stężenie wzrasta i obniża się dopiero po porodzie. Produkcja progesteronu zależna jest od poziomu frakcji LDL cholesterolu, z którego powstaje.

We wczesnej ciąży ciałko żółte produkuje również hormon zwany relaksyną. Wytwarzana jest ona w późniejszym czasie także przez jajniki i łożysko. Relaksyna pomaga w utrzymaniu ciąży poprzez hamowanie skurczów mieśni macicy. Poczas porodu rozluźnia spojenie łonowe.

Ludzka gonadotropina kosmówkowa (ang. human chorionic gonadotropin, hCG) jest hormonem glikoproteinowym, produkowanym podczas ciąży przez trofoblast. Ze względu na wzrost stężenia hCG we krwi we wczesnej fazie rozwoju zarodka (wykrywalna jest już od szóstego dnia po zapłodnieniu) oznaczanie tego hormonu jest wykorzystywane w celu potwierdzenia ciąży. Podwyższone stężenie hCG u kobiet niebędących w ciąży oraz u mężczyzn może świadczyć o obecności guzów nowotworowych – zwłaszcza jądra lub jajnika.

Rola hCG polega na utrzymywaniu aktywności ciałka żółtego, a tym samym na kontroli produkcji progesteronu i estrogenu. Ponadto hormon ten stymuluje angiogenezę (wytwarzanie naczyń krwionośnych) i rozwój kosmówkikosmówkakosmówki oraz wpływa na układ immunologiczny kobiety ciężarnej.

RY8Tx4vjs7EpQ

Zdjęcie przedstawia test ciążowy. Jest to przedmiot wielkości długopisu, w którego okienku informującego o wyniku testu widoczne są dwie, bladoróżowe kreski.

Somatomammotropina kosmówkowa (ang. human chorionic somatomammotropin, hCS), znana również jako ludzki laktogen łożyskowy (ang. human placental lactogen, hPL), jest hormonem peptydowym produkowanym przez łożysko. Jego najważniejszą funkcją jest dostarczanie płodowi składników odżywczych, szczególnie glukozy. Jest to możliwe dzięki działaniu antyinsulinowym tego hormonu, a także nasileniu procesu lipolizy w organizmie matki. W ten sposób hCS wpływa na prawidłowy rozwój płodu. Reguluje również gospodarkę jonowo‑mineralną poprzez ograniczanie wydalania wapnia, potasu i azotu. Ponadto hormon ten jest niezbędny do rozwoju gruczołów mlekowych i produkcji mleka.

Słownik