Wiersze Wiara, Nadzieja i Miłość Miłosza wchodzą w skład cyklu Świat. Poema naiwne napisanego w 1943 r. w okupowanej Warszawie i włączonego do zbioru Ocalenie jako jego część V. Tom Ocalenie został wydany w roku 1945. Był to trzeci z kolei tom wierszy tego autora.
RWQm13b3wK0cD
Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Mężczyzna stoi, trzyma w prawej dłoni fajkę. Jest ubrany w garnitur.
Czesław Miłosz
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Wiersz Różewicza Ocalony pochodzi z wydanego w roku 1947 tomu Niepokój, który był pierwszym ogłoszonym drukiem zbiorem poezji tego autora, należącego do pokolenia Kolumbówpokolenie Kolumbówpokolenia Kolumbów.
Wiara jest wtedy, kiedy ktoś zobaczy Listek na wodzie albo kroplę rosy I wie, że one są – bo są konieczne. Choćby się oczy zamknęło, marzyło, Na świecie będzie tylko to, co było, A liść uniosą dalej wody rzeczne.
Wiara jest także, jeżeli ktoś zrani Nogę kamieniem i wie, że kamienie Są po to, żeby nogi nam raniły. Patrzcie, jak drzewo rzuca długie cienie, I nasz, i kwiatów cień pada na ziemię: Co nie ma cienia, istnieć nie ma siły.
Nadzieja
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy, Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem, I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie. A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem, Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.
Wejść tam nie można. Ale jest na pewno. Gdybyśmy lepiej i mądrzej patrzyli, Jeszcze kwiat nowy i gwiazdę niejedną W ogrodzie świata byśmy zobaczyli. Niektórzy mówią, że nas oko łudzi I że nic nie ma, tylko się wydaje, Ale ci właśnie nie mają nadziei. Myślą, że kiedy człowiek się odwróci, Cały świat za nim zaraz być przestaje, Jakby porwały go ręce złodziei.
Miłość
Miłość to znaczy popatrzeć na siebie, Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy, Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu. A kto tak patrzy, choć sam o tym nie wie, Ze zmartwień różnych swoje serce leczy, Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu.
Wtedy i siebie, i rzeczy chce użyć, Żeby stanęły w wypełnienia łunie. To nic, że czasem nie wie, czemu służyć: Nie ten najlepiej służy, kto rozumie.
mił Źródło: Czesław Miłosz, Świat. Poema naiwne, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Kraków 1996, s. 32–33.
Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź.
To są nazwy puste i jednoznaczne: człowiek i zwierzę miłość i nienawiść wróg i przyjaciel ciemność i światło.
Człowieka tak się zabija jak zwierzę widziałem: furgony porąbanych ludzi którzy nie zostaną zbawieni.
Pojęcia są tylko wyrazami: cnota i występek prawda i kłamstwo piękno i brzydota męstwo i tchórzostwo.
Jednako waży cnota i występek widziałem: człowieka który był jeden występny i cnotliwy.
Szukam nauczyciela i mistrza niech przywróci mi wzrok słuch i mowę niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia niech oddzieli światło od ciemności.
Mam dwadzieścia cztery lata ocalałem prowadzony na rzeź.
roz Źródło: Tadeusz Różewicz, Ocalony, [w:] tegoż, Wybór wierszy, Warszawa 1953, s. 15.
Wymowa tytułów Ocalenie i Ocalony
Tytuł zbioru Miłosza z 1945 r. był manifestem koncepcji poezji, jaką wypracował on w latach okupacji. U jej podstaw leży przekonanie wyrażone w pytaniach: „Czym jest poezja, która nie ocala / Narodów ani ludzi?” z wiersza Przedmowa, otwierającego zbiór, oraz: „Czyż na to jestem stworzony, / By zostać płaczką żałobną?” z wiersza W Warszawie, który zamyka tom. W drugim pytaniu zdyskredytowany został powszechny w Polsce model poezji martyrologicznejmartyrologiamartyrologicznej. Pierwsze zaś odwołuje się do biblijnego w rodowodzie splotu poezji z moralnością i religią. Zadanie, jakie stawia Miłosz przed sobą i własną twórczością, jest szczególnym rodzajem odpowiedzialności poety współczesnego. To misja odbudowywania w człowieku poranionym wojną i totalitaryzmami wiary w ład świata.
R1CarTB33zFfN
Zdjęcie przedstawia spalone, zniszczone kamienice.
Krakowskie Przedmieście podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 (autor zdjęcia nieznany)
Źródło: Marian Marek Drozdowski, Alarm dla Warszawy.
Tytuł wiersza Różewicza Ocalony poprzez liczbę i rodzaj gramatyczny wskazuje na pojedynczego człowieka. Użyty tu imiesłów brzmi jak tytuł portretu malarskiego i wchodzi w pewną kolizję z wyznaniem lirycznym utrzymanym w 1. osobie liczby pojedynczej. W odróżnieniu od tytułu zbioru Miłosza wyrażonego rzeczownikiem odczasownikowym (Ocalenie) tutaj podkreślona została jednostkowa, osobista perspektywa kogoś, kto prezentuje swój duchowy autoportret. Jednocześnie jednak występujący samotnie ocalony staje się reprezentantem wszystkich, którzy mają za sobą podobne przeżycia. W tym sensie utwór został uznany za manifest młodego pokolenia obciążonego doświadczeniem II wojny światowej.
Słownik
aksjologia
aksjologia
(gr. áxios – godny, cenny; lógos – słowo, nauka) - nauka o wartościach, zajmująca się badaniem natury wartości, podstawami i kryteriami wartościowania; określona teoria wartoś
martyrologia
martyrologia
(łac. martyrologium – katalog, dzieje męczenników chrześcijańskich) - cierpienie i męczeństwo narodu lub wyznawców jakiejś religii
pokolenie Kolumbów
pokolenie Kolumbów
„pokolenie 1920” - pokolenie pisarzy polskich, urodzonych ok. 1920 roku. Ze względu na traumatyczne doświadczenia wojenne, nazywano ich również „pokoleniem straconym”
