Przeczytaj
Informacje o Czesławie Miłoszu i Tadeuszu Różewiczu znajdziesz m.in. w lekcji:
Trudny stoicyzm Czesława Miłosza na podstawie tomu OcalenieTrudny stoicyzm Czesława Miłosza na podstawie tomu Ocalenie
„Moja poezja niczego nie tłumaczy…” – o poetyce wierszy Tadeusza Różewicza„Moja poezja niczego nie tłumaczy…” – o poetyce wierszy Tadeusza Różewicza
Czas powstania utworów
Wiersze Wiara, Nadzieja i Miłość Miłosza wchodzą w skład cyklu Świat. Poema naiwne napisanego w 1943 r. w okupowanej Warszawie i włączonego do zbioru Ocalenie jako jego część V. Tom Ocalenie został wydany w roku 1945. Był to trzeci z kolei tom wierszy tego autora.
Wiersz Różewicza Ocalony pochodzi z wydanego w roku 1947 tomu Niepokój, który był pierwszym ogłoszonym drukiem zbiorem poezji tego autora, należącego do pokolenia Kolumbówpokolenia Kolumbów.
Świat. Poema naiwneR155sJrtY3yLF Wiara
Wiara jest wtedy, kiedy ktoś zobaczy
Listek na wodzie albo kroplę rosy
I wie, że one są – bo są konieczne.
Choćby się oczy zamknęło, marzyło,
Na świecie będzie tylko to, co było,
A liść uniosą dalej wody rzeczne.Wiara jest także, jeżeli ktoś zrani
Nogę kamieniem i wie, że kamienie
Są po to, żeby nogi nam raniły.
Patrzcie, jak drzewo rzuca długie cienie,
I nasz, i kwiatów cień pada na ziemię:
Co nie ma cienia, istnieć nie ma siły.Nadzieja
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy,
Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem,
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie.
A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.Wejść tam nie można. Ale jest na pewno.
Gdybyśmy lepiej i mądrzej patrzyli,
Jeszcze kwiat nowy i gwiazdę niejedną
W ogrodzie świata byśmy zobaczyli.
Niektórzy mówią, że nas oko łudzi
I że nic nie ma, tylko się wydaje,
Ale ci właśnie nie mają nadziei.
Myślą, że kiedy człowiek się odwróci,
Cały świat za nim zaraz być przestaje,
Jakby porwały go ręce złodziei.Miłość
Miłość to znaczy popatrzeć na siebie,
Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy,
Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu.
A kto tak patrzy, choć sam o tym nie wie,
Ze zmartwień różnych swoje serce leczy,
Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu.Wtedy i siebie, i rzeczy chce użyć,
Żeby stanęły w wypełnienia łunie.
To nic, że czasem nie wie, czemu służyć:
Nie ten najlepiej służy, kto rozumie.
OcalonyR15B3k8BoiTaQ Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź.To są nazwy puste i jednoznaczne:
człowiek i zwierzę
miłość i nienawiść
wróg i przyjaciel
ciemność i światło.Człowieka tak się zabija jak zwierzę
widziałem:
furgony porąbanych ludzi
którzy nie zostaną zbawieni.Pojęcia są tylko wyrazami:
cnota i występek
prawda i kłamstwo
piękno i brzydota
męstwo i tchórzostwo.Jednako waży cnota i występek
widziałem:
człowieka który był
jeden występny i cnotliwy.Szukam nauczyciela i mistrza
niech przywróci mi wzrok słuch i mowę
niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia
niech oddzieli światło od ciemności.Mam dwadzieścia cztery lata
ocalałem
prowadzony na rzeź.
Wymowa tytułów Ocalenie i Ocalony
Tytuł zbioru Miłosza z 1945 r. był manifestem koncepcji poezji, jaką wypracował on
w latach okupacji. U jej podstaw leży przekonanie wyrażone w pytaniach: „Czym jest poezja, która nie ocala / Narodów ani ludzi?” z wiersza Przedmowa, otwierającego zbiór, oraz: „Czyż na to jestem stworzony, / By zostać płaczką żałobną?” z wiersza
W Warszawie, który zamyka tom. W drugim pytaniu zdyskredytowany został powszechny w Polsce model poezji martyrologicznejmartyrologicznej. Pierwsze zaś odwołuje się do biblijnego w rodowodzie splotu poezji z moralnością i religią. Zadanie, jakie stawia Miłosz przed sobą i własną twórczością, jest szczególnym rodzajem odpowiedzialności poety współczesnego. To misja odbudowywania w człowieku poranionym wojną i totalitaryzmami wiary w ład świata.
Tytuł wiersza Różewicza Ocalony poprzez liczbę i rodzaj gramatyczny wskazuje na pojedynczego człowieka. Użyty tu imiesłów brzmi jak tytuł portretu malarskiego i wchodzi w pewną kolizję z wyznaniem lirycznym utrzymanym w 1. osobie liczby pojedynczej. W odróżnieniu od tytułu zbioru Miłosza wyrażonego rzeczownikiem odczasownikowym (Ocalenie) tutaj podkreślona została jednostkowa, osobista perspektywa kogoś, kto prezentuje swój duchowy autoportret. Jednocześnie jednak występujący samotnie ocalony staje się reprezentantem wszystkich, którzy mają za sobą podobne przeżycia. W tym sensie utwór został uznany za manifest młodego pokolenia obciążonego doświadczeniem II wojny światowej.
Słownik
(gr. áxios – godny, cenny; lógos – słowo, nauka) - nauka o wartościach, zajmująca się badaniem natury wartości, podstawami i kryteriami wartościowania; określona teoria wartoś
(łac. martyrologium – katalog, dzieje męczenników chrześcijańskich) - cierpienie i męczeństwo narodu lub wyznawców jakiejś religii
„pokolenie 1920” - pokolenie pisarzy polskich, urodzonych ok. 1920 roku. Ze względu na traumatyczne doświadczenia wojenne, nazywano ich również „pokoleniem straconym”