Tadeusz Różewicz Drewno

Drewniany Chrystus
z średniowiecznego misterium
idzie na czworakach

cały w czerwonych drzazgach

w cierniowej obroży
z opuszczoną głową
zbitego psa

jak to drewno łaknie

roz Źródło: Tadeusz Różewicz, Drewno, [w:] tegoż, Poezja, t. 2, red. J. Stolarczyk, Wrocław 2006, s. 32.

Umberto Eco Męka, śmierć, męczeństwo

Sztuka wczesnochrześcijańska ograniczała się do wyidealizowanych portretów Chrystusa jako dobrego Pasterza. W ikonografii tego okresu ukrzyżowanie było motywem niedopuszczalnym i można się było odwołać najwyżej do abstrakcyjnego symbolu krzyża. Pojawiła się teza, że unikanie wizerunków umęczonego Chrystusa wynikało z teologicznych kontrowersji i miało być odpowiedzią na heretycki pogląd negujący boską naturę Chrystusa i uznający tylko jego człowieczeństwo.

eco Źródło: Umberto Eco, Męka, śmierć, męczeństwo, [w:] tegoż, Historia brzydoty, tłum. A. Gołębiewska, Poznań 2007, s. 49.

Umberto Eco Męka, śmierć, męczeństwo

Biczowanego, krwawiącego i sponiewieranego, oszpeconego bólem, ukrzyżowanego Chrystusa zacznie uważać się za prawdziwego człowieka dopiero w dojrzałym średniowieczu. W dodatku przedstawienia przybicia do krzyża oraz różnych etapów męki Pańskiej nabiorą głęboko realistycznego charakteru, a cierpienie Chrystusa zacznie być uważane za potwierdzenie jego ludzkiej natury. Na fresku Opłakiwanie Chrystusa Giotta [...] wszystkie postaci, nie włączając aniołów, płaczą i budzą współczucie u każdego z wiernych, który chciałby się z nimi identyfikować. Tym torem obraz cierpiącego Chrystusa przeniknie również do kultury renesansu i baroku, wyrażając się w coraz szerzej obecnej idei zmysłowości bólu, w świetle której pokazywanie udręczonego oblicza i skatowanego ciała będzie z jednej strony budzić aprobatę, a z drugiej wywoła reakcję ambiwalentną, w którą mieliśmy do czynienia w filmie Pasja Mela Gibsona, który mękę Chrystusa pokazał daleko bardziej brutalnie niż zazwyczaj.

eco2 Źródło: Umberto Eco, Męka, śmierć, męczeństwo, [w:] tegoż, Historia brzydoty, Poznań 2007, s. 49.

Lament świętokrzyski

Posłuchajcie, bracia miłabracia miłabracia miła,
Kcęć wam skorżyć krwawą głowęKcęć wam skorżyć krwawą głowęKcęć wam skorżyć krwawą głowę;
Usłyszycie moj zamętek,
Jen mi się zstał w Wielki PiątekJen mi się zstał w Wielki PiątekJen mi się zstał w Wielki Piątek.

Pożałuj mię, stary, młody,
Boć mi przyszły krwawe godykrwawe godykrwawe gody;
Jednegociem Syna miała
I tegociem ożalałaI tegociem ożalałaI tegociem ożalała.

Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenieZamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenieZamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie,
Widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie,
Ciężka moja chwila, krwawa godzina,
Widzęć niewiernego Żydowina,
Iż on bije, męczy mego miłego Syna.

Synku miły i wybranywybranywybrany,
RozdzielrozdzielRozdziel z matką swoją rany!
A wszakomwszakomwszakom cię, Synku miły, w swem sercu nosiła,
A takież tobie wiernie służyła,
Przemow k matce, bych się ucieszyłabych się ucieszyłabych się ucieszyła,
Bo już jidziesz ode mnie, moja nadzieja miłamoja nadzieja miłamoja nadzieja miła.

Synku, bych cię nisko miała,
Niecoć bych ci wspomagałaNiecoć bych ci wspomagałaNiecoć bych ci wspomagała;
Twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła,
Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła,
Picia wołasz, piciać bych ci dała,
Ale nie lza dosiącnie lza dosiącnie lza dosiąc twego świętego ciała.

O anjele Gabryjele,
Gdzie jest ono twe wesele,
Cożeś mi go obiecował tako barzo wiele,
A rzekęcyrzekęcyrzekęcy: Panno, pełna jeś miłości,
A ja pełna smutku i żałości,
SprochniałosprochniałoSprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości.

Proścież Boga, wy miłe i żądne maciorymiłe i żądnie maciorymiłe i żądne maciory,
By wam nad dziatkami nie były takie to pozoryBy wam nad dziatkami nie były takie to pozory, Jele ja nieboga ninie dziś zeźrzałaBy wam nad dziatkami nie były takie to pozory,
Jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała
Nad swym, nad miłym Synem krasnymkrasnymkrasnym,
Iż on cirpi męki nie będąc w żadnej winienie będąc w żadnej winienie będąc w żadnej winie.

Nie mam ani będę mieć jinego,
Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitegona krzyżu rozbitegona krzyżu rozbitego.

lament Źródło: Lament świętokrzyski, [w:] Jerzy Starnawski, Średniowieczna poezja religijna, Warszawa 1952, s. 81–82.