Przeczytaj
Cesarstwo Rzymskie - największa potęga świata starożytnego – istniało od 27 r. p.n.e. (30 r. p.n.e.) do 476 r. n.e. na zachodzie, a do 1456 r. n.e. na wschodzie (jako cesarstwo bizantyńskie). Upadek zachodniego cesarstwa rzymskiego jest najczęściej przyjmowaną umowną datą końca starożytności i początku wieków średnich (alternatywą jest rok 395 – śmierć Teodozjusza I i ostateczny podział cesarstwa na zachodnie i wschodnie, lub rok 529 – zamknięcie Akademii Platońskiej w Atenach na mocy Kodeksu Justyniana). Cesarstwo starożytne było monarchią, na czele państwa stał cesarz (Cezar, August), którego władzę wzmacniała jej sakralizacjasakralizacja. W dziejach cesarstwa rzymskiego spierały się dwie tendencje: wzrost władzy cesarza w kierunku absolutnym (choć dodać trzeba, że wzrost ten był głównie formalny, bowiem już pierwszy z cesarzy, Oktawian August, posiadał władzę absolutną) oraz zwiększanie się roli sakralnej władcy i znaczenia religii w umocowaniu jego pozycji.
Tło historyczne
0.0.-70
Około połowy I w. p.n.e. rozpoczął się kryzys republiki rzymskiej, który przyniósł jej upadek.
0.0.-60
W roku 60 p.n.e. Cezar, Pompejusz i Krassus zawiązali prywatne porozumienie, zwane pierwszym triumwiratem. Po czterech latach triumwirat został odnowiony, nabrał też charakteru publicznego.
0.0.-48
Po śmierci Krassusa wybuchła wojna domowa między Pompejuszem a Cezarem, który pokonał rywala w bitwie pod Farsalos (zbiegły Pompejusz próbował ukryć się w Egipcie, został jednak zamordowany na rozkaz Ptolemeusza XIII).
0.0.-45
Zwycięstwo pod Mundą (45 r. p.n.e.) przypieczętowało triumf Cezara (jednym z jego przeciwników był Marek Tulliusz Cycero). Został on wybrany (wybór nastąpił jeszcze przed ostatecznym triumfem) dyktatorem, co formalnie utrzymywało ustrój republikański, a w rzeczywistości było krokiem w kierunku jedynowładztwa.
0.0.-44
Po śmierci Cezara doszło do kolejnej wojny domowej. Po jednej stronie stanęli zabójcy Cezara (Decimus Juniusz Brutus, Marek Juniusz Brutus, Gajusz Kasjusz Longinus), po drugiej – drugi triumwirat (Marek Antoniusz, Gajusz Juliusz Cezar Oktawian, Marek Lepidus). Zwycięstwo triumwiratu nie zaprowadziło jednak pokoju. Rozpoczął się konflikt między Oktawianem a Antoniuszem, zakończony klęską Antoniusza i wspierającej go monarchini egipskiej Kleopatry pod Akcjum.
0.0.476
Egipt, ostatnie państwo hellenistyczne, stał się prowincją rzymską. Oktawian został jedynowładcą Rzymu w ramach formy rządów nazywanej pryncypatem. Forma pryncypatu przetrwała do końca II wieku n.e., od kiedy to następowało systematyczne wzmacnianie władzy cesarskiej aż do jej najpełniejszej postaci – dominatu – za panowania cesarza Dioklecjana (284‑305 n.e.). W tej formie przetrwało cesarstwo aż do swego upadku na zachodzie w 476 r. n.e.
Miejsce senatu w systemie pryncypatu
Historia rzymska(Cesarz August) oddał senatowisenatowi prowincje słabsze, uspokojone i niewojownicze, natomiast objął w swój zarząd prowincje silniejsze, niepewne i niebezpieczne lub sąsiadujące z nieprzyjacielskimi ludami, czy też same przez się zdolne do wywołania przewrotów. Uczynił to rzekomo dlatego, by senat spokojnie mógł wykonywać swą władzę, podczas gdy on sam miał ponosić trudy i niebezpieczeństwa, w istocie zaś dlatego, by pod tym pozorem tamci byli bezbronni i bezsilni, a tylko on mógł broń posiadać i utrzymywać żołnierzy.
Źródło: Kasjusz Dion, Historia rzymska, Kraków 1923.
Słownik
(łac. consul, od consulere – radzić, radzić się) w okresie rzymskiej republiki najwyższy rangą urzędnik o licznych uprawnieniach (m.in. dowodzenie armią, zwoływanie posiedzeń senatu); dwóch konsulów wybierano na roczną kadencję; po upadku republiki władza konsulów została znacznie ograniczona
(łac. sacrum – świętość, rzecz święta) nadanie charakteru religijnego przedmiotom, osobom czy instytucjom należących do sfery świeckiej
(łac. Senatus – rada starszych, od senex – starzec) w starożytnym Rzymie jedna z najważniejszych instytucji państwowych, pełniąca funkcję przede wszystkim organu doradczego; największe wpływy senatu przypadły na okres republiki
(gr. téttares – cztery, archḗ – władza) rządy czterech cesarzy, wprowadzone przez Dioklecjana pod koniec III w. n.e.; rządy obejmować miało dwóch cesarzy z tytułem „augusta” i dwóch cesarzy z tytułem „cezara”
(łac. trium viri – trzech mężów) kolegium złożone z trzech osób, powołane w określonym celu politycznym