Przeczytaj
Zainteresowanie cielesnością poeci i pisarze przełomu wieków przejęli po naturalistach, którzy poprzestawali na biologicznym spojrzeniu na ciało człowieka. Redukowanie człowieka do roli maszyny złożonej z organów wciąż pozostawało sposobem literackiego obrazowania, lecz zaczęło współistnieć z odmienną perspektywą, wiążącą przeżycia zmysłowe z duchowymi.
Młodopolscy artyści łączyli w swoich dziełach erotyzm z opisem najgłębszych doświadczeń duszy. Pomieszanie cielesności z metafizykąmetafizyką można odnaleźć między innymi w utworach Stanisława Przybyszewskiego, na czele z jego słynnym twierdzeniem dotyczącym natury wszechświata: Na początku była chuć
(z poematu Requiem aeternam). Podobną tendencję można zauważyć także w poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.
EkstazaNie widzę, słucham cię oczyma, biała!
Nagości twojej linie i kolory
w hymn mi się jeden łączą różnowzory,
w muzykę kształtu, w pieśń twojego ciała…Melodią jesteś i harmonią cała!
Rzucona kędyś w dalekie przestwory,
jako przelotne świecisz meteory –
pieśń twej piękności promienieje, pała…Komu się zjawisz taka, pójdzie dalej
z twarzą od świata odwróconą, senną –
tak ci rzeźbiarze, co Wenus promiennąniegdyś w paryjskim marmurze kowali,
chodzili cisi, senni między ludem –
oni widzieli cud i żyli cudem…Źródło: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Ekstaza, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1968, s. 55–56.
W twórczości młodopolan przejawia się skłonność do idealizacji ludzkiego ciała, przypisywania mu wartości transcendentnychtranscendentnych. Takie podejście często łączy się jednak z uprzedmiotowieniemuprzedmiotowieniem obiektu pożądania, którym jest wyniesiona na piedestał kobieta. Płeć żeńska jest w tego typu poezji podziwiana tylko ze względu na aspekt zmysłowy. Najistotniejsze okazują się przeżycia i wyobrażenia, nie zaś rzeczywista istota ludzka.
Wizerunek kobiet w literaturze Młodej Polski można uznać za ambiwalentnyambiwalentny. Z jednej strony w literaturze pojawiały się kochanki idealne, którym oddawana była cześć godna bóstwa. Z drugiej strony dzieła tego okresu pełne są przykładów mizoginistycznegomizoginistycznego lęku przed niszczącą siłą kobiecą osłabiającą wolę mężczyzny. Choć piśmiennictwo epoki pozostawiło wiele przykładów silnych kobiecych sylwetek, większość z nich była przedstawiana jedynie w kontekście cielesnego, zmysłowego powabu.
Słownik
(łac. ambo - obaj + valens - znaczący, mający wartość) – dwuwartościowy, zawierający elementy przeciwstawne
(gr. allegoreo – mówić coś innego) – motyw, postać lub opowiadanie mające, poza sensem dosłownym, sens przenośny; w przeciwieństwie do symbolu alegoria jest jednoznaczna i opiera się na ścisłym związku przedstawienia z sugerowaną treścią
(gr.epsilonὐthetaalfanualfasigmaίalfa, euthanasia – dobra śmierć) – wieloznaczne pojęcie określające dobrą, bezbolesną śmierć, w starożytności oznaczające zgon naturalny pozbawiony cierpienia; w późniejszych wiekach termin zaczął być wiązany z uśmiercaniem osób chorych i rannych w celu ulżenia im w niemożliwym do usunięcia bólu
(gr. metá tá physiká - to, co następuje po fizyce) – dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest istota, pochodzenie i struktura bytu; to co nie poddaje się racjonalnemu poznaniu, nieodgadniona istota czegoś; pot. oderwanie od rzeczywistości, mętne, niezrozumiałe
(gr. mĩsos - nienawiść + gynḗ - kobieta) – odczuwanie przez mężczyzn niechęci, odrazy, wzgardy do kobiet
(gr. muomicronῖrhoalfaiota, Moirai) – w mitologii greckiej boginie losu ludzkiego zaplanowanego przez bogów, uznawane za córki Zeusa i Temidy o imionach Lachesis, Kloto i Atropos
(gr. sýmbolon – znak rozpoznawczy, wiązać razem) – motyw lub zespół motywów występujących w dziele, który jest znakiem treści głęboko ukrytych, niejasnych i niejednoznacznych; symbol ma za zadanie kierować ku tym treściom myśl czytelnika. Wyrażają go słowa, gesty, obrazy, przedmioty rozpoznawalne tylko dla członków danej kultury i stale się zmieniające. Symbol jest znakiem językowym o wielu znaczeniach. Na przykład kolor czerwony symbolizuje miłość, ale w zależności od kontekstu, w którym występuje – może też oznaczać wstyd, zagrożenie, ogień piekielny
(gr. Thánatos) – w mitologii greckiej bóg śmierci i jej uosobienie. Przedstawiany zazwyczaj z czarnymi skrzydłami i zgaszoną pochodnią
(łac. transcendens, transcendentis) – istniejący poza granicami bytu lub poza granicami ludzkiego poznania
sprowadzenie kogoś do roli przedmiotu, narzędzia; nadanie czemuś realnego kształtu