W tym materiale zaprezentujemy, w jaki sposób można wykorzystać wzory na funkcje trygonometryczne podwojonego kąta do rozwiązywania nierówności trygonometrycznych. Przedstawimy typowe nierówności, które będziemy starali się sprowadzić do postaci prostych nierówności trygonometrycznych np. typu sinx>a.

Przykład 1

Rozwiążemy nierówność: sin2x>4sinx.

Rozwiązanie

Korzystamy ze wzoru na sinus podwojonego kątasinus podwojonego kątasinus podwojonego kąta:

2sinxcosx>4sinx.

Przenosimy wszystkie wyrażenia na lewą stronę i wyłączamy przed nawias wspólny czynnik:

2sinxcosx-2>0.

Ponieważ dla każdej liczby x zachodzi nierówność cosx-2<0, to nierówność z zadania jest równoważna nierówności sinx<0, a stąd otrzymujemy:

x-π+2kπ,2kπ, gdzie k.

Przykład 2

Rozwiążemy nierówność: cos2x+cosx>0.

Rozwiązanie

Korzystamy ze wzoru na cosinus podwojonego kątacosinus podwojonego kątacosinus podwojonego kąta i przekształcamy nierówność do postaci:

2cos2x-1+cosx>0.

Wprowadźmy podstawienie: t=cosx.

Nierówność ma wówczas postać nierówności kwadratowej:

2t2+t-1>0.

Rozwiązujemy nierówność kwadratową ze zmienną t:

Δ=1-4·-1·2=9.

t=-1-32·2=-1 lub t=-1+32·2=12.

Rozwiązaniem nierówności 2t2+t-1>0 jest każda liczba ze zbioru:

-,-112,+.

Wracamy do zmiennej x:

cosx<-1 lub cosx>12.

Pierwszej nierówności nie spełnia żadna liczba rzeczywista, natomiast rozwiązaniem drugiej nierówności jest każda liczba ze zbioru:

-π3+2kπ,π3+2kπ, gdzie k.

I jest to także rozwiązanie nierówności z zadania.

Przykład 3

Rozwiążemy nierówność: cos4x-sin4x-32.

Rozwiązanie

Skorzystamy ze wzoru na różnicę kwadratów:

cos2x+sin2xcos2x-sin2x-32.

Korzystamy z jedynki trygonometrycznej:

cos2x-sin2x-32.

Zapisujemy nierówność korzystając ze wzoru na cosinus podwojonego kątacosinus podwojonego kątacosinus podwojonego kąta:

cos2x-32.

Rozwiązaniem nierówności cost-32 jest każda liczba t ze zbioru: -5π6+2kπ,5π6+2kπ, gdzie k; zatem x-5π12+kπ,5π12+kπ, gdzie k.

Przykład 4

Rozwiążemy nierówność: 2tg2x3tgx.

Rozwiązanie

Zapiszmy założenia: cos2x0, cosx0.

Zatem xπ2+kπxπ4+kπ2, gdzie k.

Korzystamy ze wzoru na tangens podwojonego kątatangens podwojonego kątatangens podwojonego kąta i zapisujemy nierówność z zadania w postaci:

2·2tgx1-tg2x3tgx.

Przenosimy wszystkie wyrażenia na jedną stronę:

4tgx1-tg2x-3tgx0.

Sprowadzamy wyrażenia z lewej strony do wspólnego mianownika:

4tgx-3tgx1-tg2x1-tg2x0,

tgx+3tg3x1-tg2x0.

Dla t-1;1 jest ona równoważna nierówności:

tgx1+3tg2x1-tg2x0

Podstawiamy: t=tgx.

Otrzymujemy nierówność wielomianową:

t1+3t21-t20.

Pierwiastkami wielomianu Wt=t1+3t21-t2 są: 0, -1, 1.

Zauważmy, że dla każdego t: 1+3t2>0.

Szkicujemy wykres wielomianu Wt.

R1csL6v0HVwR2

Z wykresu odczytujemy rozwiązanie nierówności wielomianowej:

-1<t0 lub t>1.

Powracając do zmiennej x otrzymujemy: -1<tgx0 wtedy i tylko wtedy, gdy x-π4+kπ,kπ, gdzie k.

tgx>1 wtedy i tylko wtedy, gdy xπ4+kπ; π2+, gdzie k.

Rozwiązaniem nierówności jest każda liczba ze zbioru: -π4+kπ,kππ4+kπ; π2+, gdzie k.

Słownik

sinus podwojonego kąta
sinus podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: sin2x=2sinxcosx prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej x

cosinus podwojonego kąta
cosinus podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: cos2x=cos2x-sin2x prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej x

tangens podwojonego kąta
tangens podwojonego kąta

tożsamość trygonometryczna: tg2x=2tgx1-tg2x prawdziwa dla każdej liczby rzeczywistej xπ4+π2kxπ2+kπ, gdzie k