Tkanki okrywające pierwotne powstają w wyniku działania tkanek merystematycznychtkanka merystematycznatkanek merystematycznych pierwotnych (merystemów pierwotnychmerystem pierwotnymerystemów pierwotnych): stożka wzrostu korzenia i stożka wzrostu łodygi. Pierwotną tkanką okrywającą jest skórka, która pokrywa organy roślinne o pierwotnej budowie anatomicznej. Skórka okrywająca nadziemne części rośliny to epiderma, a części podziemne – ryzoderma.

bg‑green

Budowa i funkcje epidermy

Typowo wykształcona epiderma składa się z żywych, ściśle do siebie przylegających komórek, tworzących jedną warstwę. Kształt komórek epidermy jest zazwyczaj wydłużony i prostokątny. W komórkach epidermy obecne są plastydyplastydyplastydy w postaci drobnych leukoplastów, natomiast brak jest chloroplastów.

R4zF4oVZyvVAW
Budowa epidermy.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie: Szweykowska A., Szweykowski J., Botanika. Systematyka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ściany komórkowe mają nierównomierne zgrubienia, tzn. ściana zewnętrza stykająca się ze środowiskiem jest znacznie grubsza od pozostałych ścian komórki. Dodatkowo powierzchnia ścian zewnętrznych jest adkrustowanaadkrustacjaadkrustowana kutynąkutynakutyną, w wyniku czego powstaje cienka, ale ciągła warstwa zwaną kutykuląkutykulakutykulą.

R1JiFS8OKZDW21
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
RbfRwjkQjoaOv1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
bg‑green

Budowa i funkcje ryzodermy

Typowo wykształcona ryzoderma składa się z żywych, ściśle do siebie przylegających komórek, tworzących jedną warstwę. Komórki ryzodermy mają zazwyczaj prostokątny, wydłużony kształt, a ich ściany komórkowe są równomiernie cienkie. Ściany zewnętrze, stykające się z glebą, nie są pokryte kutykulą. Ryzoderma nie posiada aparatów szparkowych. Protoplasty mają postać cienkich pasemek otaczających duże, centralnie położone wakuole. W cytoplazmie brak chloroplastów.

R1Tn8C2UcEWv8
Budowa ryzodermy.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o. na podstawie: Szweykowska A., Szweykowski J., Botanika t.2 Systematyka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ryzoderma wytwarza włośniki, których funkcje obejmują zwiększenie powierzchni chłonnej korzenia oraz pobieranie wody i soli mineralnych.

R1PAd7rOIwsNp
Siewka ostu zwisłego (Carduus nutans). Na korzeniu widoczne włośniki. Struktury te zwiększają powierzchnię kontaktu korzenia z glebą. Korzenie roślin wodnych nie wytwarzają włośników.
Źródło: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑green

Porównanie typowo wykształconej epidermy i ryzodermy

Cechy porównywane

Epiderma

Ryzoderma

Występowanie

nadziemne części rośliny

podziemne części rośliny

Liczba warstw komórek

jedna

jedna

Obecność chloroplastów

brak

brak

Obecność kutykuli

obecna

brak

Funkcja

ochronna

pobieranie wody i soli mineralnych

Wytwory

aparaty szparkowe, włoski, kolce

włośniki

Słownik

adkrustacja
adkrustacja

proces odkładania substancji na powierzchni ściany komórkowej komórek roślinnych; substancje adkrustujące to np. kutyna, woski, suberyna, gumy i śluzy

kutykula
kutykula

u roślin – cienka, ciągła warstwa pokrywająca ścianę zewnętrzną komórek epidermy; występuje na powierzchni niezdrewniałych łodyg, liści i owoców

kutyna
kutyna

substancja o złożonym składzie chemicznym, będąca polimerem różnych kwasów tłuszczowych; współtworzy kutykulę roślin

merystem pierwotny
merystem pierwotny

rodzaj tkanki twórczej obecnej w roślinie od stadium zarodkowego; przykłady to: merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia, merystemy interkalarne, niektóre merystemy archesporialne

plastydy
plastydy

półautonomiczne organelle charakterystyczne dla komórek roślinnych, otoczone podwójną błoną białkowo‑lipidową; główne rodzaje to: chloroplasty (przeprowadzają proces fotosyntezy), chromoplasty (nadają barwę kwiatom i owocom) i leukoplasty (magazynują substancje zapasowe)

protoplast
protoplast

żywa, aktywna metabolicznie część komórki bez ściany komórkowej; składa się z cytozolu, cytoszkieletu i organelli komórkowych

tkanka merystematyczna
tkanka merystematyczna

tkanka twórcza, której komórki mają zdolność do podziałów komórkowych; zalicza się tutaj merystemy pierwotne (odpowiedzialne między innymi za wzrost rośliny na długość) i merystemy wtórne (odpowiedzialne między innymi za przyrost korzenia i łodygi na grubość)