Zanim przystąpisz do zapoznania się z tym e‑materiałem, przypomnij sobie treści, które zostały poruszone w innych tematach powtórzeniowych w klasie II, zarówno w zakresie podstawowym, jak i rozszerzonym: „Konflikty zbrojne, terroryzmD1BfEkbMOKonflikty zbrojne, terroryzm)”, „Organizacje międzynarodowe, związki gospodarczo‑polityczneDGiOw2bDkOrganizacje międzynarodowe, związki gospodarczo‑polityczne”, „Rozmieszczenie ludności, zróżnicowanie narodowościowe, migracjeD7aolBCo3Rozmieszczenie ludności, zróżnicowanie narodowościowe, migracje”.

1. Najmłodsze państwa świata i ich problemy

Nowe państwa powstają w efekcie:

• dekolonizacji – odzyskiwanie niepodległości przez kolonie,

• secesji – oderwanie części terytorium od państwa już istniejącego,

• dezintegracji – rozpad państw istniejących (najczęściej wielonarodowościowych),

• integracji – zjednoczenie krajów dotychczas oddzielnych,

• odzyskania niepodległości – np. po wcześniejszej aneksji.

1.1. Najmłodsze państwa europejskie

W Europie do największych zmian na mapie politycznej świata doszło ostatnio po przemianach gospodarczych i ustrojowych z przełomu lat 80. i 90. XX w., które doprowadziły do integracji (zjednoczenia) lub dezintegracji (rozpadu) niektórych państw:

• zjednoczenia Niemiec (w 1990 r.),

• rozpadu Związku Radzieckiego (w 1991 r.) na 15 nowych państw położonych w Europie Wschodniej oraz Azji Północnej i Centralnej: Rosję, Litwę, Łotwę, Estonię, Ukrainę, Białoruś, Mołdawię, Gruzję, Armenię, Azerbejdżan, Kazachstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan i Kirgistan,

• rozpadu Czechosłowacji (w 1993 r.) na Czechy i Słowację,

• rozpadu Jugosławii na: Słowenię, Chorwację, Macedonię (w 1991 r.), Bośnię i Hercegowinę oraz Serbię i Czarnogórę (w 1992 r.), z której następnie wyodrębniła się Czarnogóra (w 2006 r. – od tego roku funkcjonuje również osobne państwo Serbia), a później Kosowa (w 2008 r.), które jest obecnie najmłodszym państwem w Europie, ale nieuznawanym przez wszystkie kraje.

Więcej o powyższych państwach znajdziesz w grafice interaktywnej na następnej stronie.

1.2. Najmłodsze państwa pozaeuropejskie

Nowe państwa pojawiły się także w innych regionach świata (poza azjatyckimi krajami utworzonymi w wyniku rozpadu ZSRR):

• Jemen (powstały w wyniku zjednoczenia Jemenu Północnego i Południowego w 1990 r.),

• Namibia (powstała w wyniku uniezależnienia się od RPA w 1990 r.),

• Mikronezja (będąca wcześniej terytorium powierniczymterytorium powierniczeterytorium powierniczym Stanów Zjednoczonych, w 1990 r.),

• Erytrea (powstała w wyniku secesji od Etiopii w 1993 r.),

• Palau (wcześniej funkcjonujące jako terytorium powiernicze Stanów Zjednoczonych, w 1994 r.),

• Timor Wschodni (powstał w wyniku secesji od Indonezji w 2002 r.),

• Sudan Południowy (powstał w wyniku secesji od Sudanu w 2011 r.).

Warto dodać, że zarówno Hongkong (kolonia Wielkiej Brytanii do 1997 r.), jak i Makau (własność Portugalii do 1999 r.) wróciły do Chin i mają status Specjalnych Regionów Administracyjnych. Wspomniano o nich, chociaż nie są państwami, jednak w wielu statystykach międzynarodowych są ujmowane osobno.

Najmłodsze państwa na świecie często odznaczają się bardzo niskimi wartościami PKB na mieszkańca, małą długością trwania życia i niewielkim stopniem dywersyfikacji gospodarki.

1.3. Główne problemy najmłodszego państwa w Europie (Kosowa) i najmłodszego państwa na świecie (Sudanu Południowego)

Kosowo

Sudan Południowy

2. Unia Europejska

Unia Europejska istnieje dopiero od 1993 r. (na mocy podpisanego w 1992 r. traktatu z Maastricht). O wcześniejszych organizacjach powinno się mówić ,,wspólnoty europejskie”. Była to najpierw Europejska Wspólnota Węgla i Stali, a następnie Europejska Wspólnota Gospodarcza oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Jednakże proces integracji europejskiej rozpoczął się już w 1947 r. od planu Marshalla (nazwa pochodzi od nazwiska jego twórcy). Był to program mający na celu przyspieszenie rozwoju gospodarczego zniszczonej w czasie II wojny światowej Europy poprzez wsparcie finansowe USA. Wielkie zniszczenia ekonomiczne, które były wynikiem obu wojen światowych, stanowiły czynnik uświadamiający mieszkańcom Europy potrzebę odbudowy gospodarki na zasadach wzajemnego poszanowania i współpracy. Głównym celem integracji miało być porozumienie dwóch dawnych wrogów – Francji i Niemiec, jednak uzależnienie części krajów od ZSRR spowodowało podzielenie Europy na dwie części. Europa Zachodnia mogła dzięki temu wsparciu szybciej się rozwinąć, a kraje będące pod wpływem Związku Radzieckiego zmuszone były odmówić pomocy finansowej.

2.1. Etapy pogłębiania i rozszerzania integracji europejskiej

Pogłębianie integracji europejskiej

Rozszerzanie i zawężanie integracji europejskiej

Obecnie (według stanu na grudzień 2020 r.), po opuszczeniu Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię, czyli od 1 lutego 2020 r., organizacja ta liczy 27 członków. Istnieje jeszcze dziewięć regionów krajów Wspólnoty, które stanowią jej integralną część i w których prawo unijne zostało wdrożone niemal w całości z jedynie nikłymi wyjątkami. Do regionów tych należą: Azory i Madera (wyspy portugalskie), Wyspy Kanaryjskie (archipelag hiszpański), a także sześć francuskich departamentów zamorskich: Gujana Francuska, Gwadelupa, Majotta, Martynika, Reunion, Saint‑Martin.

Warto wspomnieć, że w 1990 r. doszło do zjednoczenia Niemiec, zatem do obszaru Wspólnoty dołączyła NRD.

2.2. Zakres kompetencji instytucji UE

Strukturę Unii Europejskiej określono w traktatach: Traktacie o Unii Europejskiej oraz Traktacie o funkcjonowaniu Unii EuropejskiejTraktat o funkcjonowaniu Unii EuropejskiejTraktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W ramach UE działają cztery główne instytucje:

• kierunki polityki UE ustala Rada Europejska (nie należy mylić z Radą Europy będącą odrębną organizacją międzynarodową), w skład której wchodzą przywódcy Unii i państw członkowskich;

• wybierani w bezpośrednich wyborach europosłowie reprezentują obywateli państw członkowskich na posiedzeniach Parlamentu Europejskiego;

• interesy całej UE chroni Komisja Europejska – jej członków wyznaczają rządy krajów członkowskich;

• rządy państw UE bronią interesów krajowych w Radzie Unii Europejskiej.

Ważną rolę w strukturach UE odgrywają jeszcze trzy pozostałe instytucje:

• Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu stoi na straży stosowania prawa europejskiego – jest organem sądowniczym; rozpatruje skargi, kontroluje zgodność unijnych aktów prawnych z traktatami, interpretuje prawo wspólnotowe czy wydaje opinie w sprawie umów międzynarodowych;

• Trybunał Obrachunkowy kontroluje finansowanie działań organizacji;

• Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę pieniężną.

3. Problemy funkcjonowania UE

3.1. „Europa dwóch prędkości” czy „Europa państw narodowych”?

W ostatnim czasie obserwuje się szczególnie napięcia między wschodnią i zachodnią częścią UE. W związku z tym pojawiły się dwie koncepcje, które opisano niżej.

3.2. Polycrisis i brak jedności w UE

W obliczu tzw. polycrisis, który od 2008 r. (od globalnego kryzysu finansowego) utrudnia funkcjonowanie UE, pojawił się wyraźny rozdźwięk między państwami członkowskimi m.in. w kwestii polityki migracyjnej, a więc zasad przyjmowania i integracji migrantów w społeczeństwie oraz wspólnej polityki pomocowej dla zadłużonych krajów.

Kryzys zadłużenia w strefie euro (2009–2015)

Był on następstwem: kryzysu finansowego (zapoczątkowanego w USA), niedoskonałości strukturalnej wspólnoty walutowej euro oraz polityki budżetowej, kredytowej i mieszkaniowej władz i obywateli niektórych państw członkowskich. Problemy finansowe dotknęły zwłaszcza państwa Morza Śródziemnego (Grecja, Hiszpania, Portugalia i Włochy). Krajom w tarapatach przekazano z budżetu UE wielomiliardowe pakiety pomocowe. Nie było jednak w tym względzie poparcia wszystkich państw wspólnoty.

Skutki zadłużenia:

• narodowe władze podwyższały lub ustalały nowe podatki,

• władze wprowadzały również oszczędności poprzez zamrażanie świadczeń socjalnych, cięcia w wynagrodzeniach w sektorze publicznym i emeryturach czy redukcje etatów,

• wiele osób straciło pracę,

• polaryzacja społeczna, czyli głębokie rozwarstwienie społeczeństwa wyrażające się powstawaniem przeciwstawnych biegunów społecznych,

• niezadowolenie obywatelskie.

Później polityka państw przyczyniła się do redukcji nierówności dochodowych, jednak nie wszędzie proces ten miał tę samą skuteczność.

Kryzys migracyjny – uchodźczy (od 2015)

Wzrosła wówczas znacząco liczba migrantów przybywających do Europy przez Morze Śródziemne i południowo‑wschodnią część kontynentu w celu uzyskania azylu, a więc przyznania statusu uchodźcy. Wówczas złożono rekordową liczbę 1,3 miliona wniosków azylowych. Powodem wygenerowania dużego strumienia cudzoziemców były m.in. konflikty zbrojne w Afryce Północnej i Azji Południowo‑Zachodniej (uchodźcy w Europie pochodzili głównie z Syrii, Afganistanu, Iraku czy Erytrei). W reakcji na to wyzwanie, Unia Europejska wprowadziła strategię dążącą do ograniczenia/zatrzymania napływu migrantów poprzez:

- zwiększenie finansowania na patrolowanie Morza Śródziemnego;

- opracowywanie planów walki z przemytem ludzi;

- zaproponowanie nowego systemu kwot w celu relokacjirelokacja uchodźcówrelokacji wśród krajów europejskich osób ubiegających się o azyl, jak i w celu przemieszczenia osób, które zostały oficjalnie uznane za uchodźców.

W 2015 r. najpopularniejszy dla migrantów i uchodźców w drodze do Europy był szlak zachodniobałkański, wiodący przez Turcję, Morze Egejskie, Grecję, Macedonię Północną i Serbię aż po Węgry. Po tym jak granica węgiersko‑serbska została zamknięta we wrześniu 2015 r., droga uległa zmianie, prowadząc z Serbii do Chorwacji. Organizacje pozarządowe uznały zamykanie granic za przejaw odradzania się nacjonalizmu i wieszczyły koniec „społeczeństwa otwartego” UE.

Skutki:

• straty ludnościowe (tylko w 2015 r. blisko 4 tys. migrantów zginęło na Morzu Śródziemnym),

• brak jednomyślności i solidarności UE oraz nieumiejętność radzenia sobie z sytuacją kryzysową,

• obniżenie bezpieczeństwa państw przyjmujących (wzrost ryzyka terroryzmu),

• nastroje antyimigracyjne,

• zwrócenie uwagi na skalę przyszłych migracji (wywołanych np. zmianami klimatu).

RQAVIduXEL8Y0

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi znajdującą się na niewielkiej łódce. Większość osób ma założone kapoki, trzyma napompowane dętki z opon. Część osób znajduje się w wodzie, niektórzy przymierzają się do skoku do wody.

W związku z przyspieszonym napływem uchodźców oraz imigrantów nieudokumentowanych, rządy krajów UE zaczęły budować tzw. „fortecę Europy” poprzez:

• nakładanie sankcji na przewoźników transportujących osoby bez wymaganych dokumentów (to dlatego wiele osób decyduje się na niebezpieczną podróż przez Morze Śródziemne);

• wdrażanie „polityki odsyłania” i sporządzenie listy tak zwanych „krajów bezpiecznych” (takie działanie nie dawało gwarancji uchodźcom, czy ich aplikacja zostanie w tym kraju faktycznie rozpatrzona);

• zaostrzanie interpretacji zapisów Konwencji genewskiej i Protokołu nowojorskiego (rzadziej przyznaje się status uchodźcy, a częściej inny rodzaj ochrony międzynarodowej, gwarantujący zazwyczaj mniej praw);

• ograniczanie praw przysługujących osobom posiadającym już status uchodźcy lub inną formę ochrony międzynarodowej (skutkuje to utrudnieniami w dostępie do rynku pracy i poboru świadczeń socjalnych).

Europa nie jest już przychylna imigracji spoza Europy, jednocześnie silnie promuje mobilność wewnątrz Unii Europejskiej.

Koronakryzys (od 2020)

W 2020 r. państwa Unii Europejskiej dotknęła epidemia SARS‑CoV‑2, która wywołała największą od czasów II wojny światowej recesję gospodarczą w regionie. Jednym z najbardziej dotkniętych krajów były Włochy i Hiszpania. Aby przeciwdziałać skutkom „koronakryzysu”, UE utworzyła ogromny fundusz odbudowy. Nie było jednak jednomyślności na temat kształtu tego funduszu. Kraje członkowskie nie były w tej sprawie jednomyślne. Te z najwyższym PKB per capita chciały obniżenia początkowej kwoty kapitałowej (500 mld EUR). Nie zgadzały się również na „uspołecznienie” długu; optowały za funduszem w formie tanich pożyczek, a nie bezzwrotnej pomocy. Obawiały się, że spadnie na nie ciężar wyciągania z kryzysu państw, które gorzej poradziły sobie z epidemią.

3.2. Brexit

Brexit to proces opuszczania przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej. W dniu 23 czerwca 2016 r. odbyło się w tym kraju referendum, w którym głosowało 72,2% uprawnionych, spośród których 51,89% opowiedziało się za wyjściem kraju z UE. Było to pierwsze w historii cofnięcie integracji europejskiej (do tej pory następowało systematyczne przyjmowanie nowych członków).

Główne przyczyny Brexitu:

• sprzeciw wobec dalszej integracji europejskiej,

• chęć przeprowadzenia reformy funkcjonowania UE,

• niezadowolenie z reakcji Brukseli na kryzys migracyjny,

• niewielkie przywiązanie do wspólnoty europejskiej.

Należy jednak pamiętać, że pomimo tego Wielka Brytania wniosła duży wkład w integrację europejską (m.in. przyczyniła się do stworzenia wspólnego rynku i liberalizacji handlu).

Przebieg Brexitu

Brexit okazał się niełatwy w realizacji – datę ostatecznego wyjścia z UE przesuwano kilkakrotnie na wniosek Brytyjczyków. W grę wchodził twardy brexit, czyli wystąpienie ze wszystkich aspektów Unii Europejskiej albo miękki brexit – wyjście z UE nieoznaczające opuszczenia wspólnego rynku i unii celnej. Ostatecznie Wielka Brytania opuściła Unię Europejską 31 stycznia 2020 r. Do końca 2020 r. przewidziano okres przejściowy, w czasie którego ustalano zasady przyszłej wymiany handlowej. Okres ten może zostać przedłużony o rok lub dwa. Na jego zakończenie możliwe są trzy rozwiązania: zawarcie porozumienia, brak porozumienia i przedłużenie negocjacji.

Skutki Brexitu

Na chwilę obecną skutki te są trudne do oceny, gdyż nie wiadomo do końca, jak będzie wyglądało porozumienie w tej sprawie. Stał się on „pożywką” dla partii eurosceptycznych, które zagroziły na forum organów unijnych exitem (wyjściem) innych państw (np. Grexit, Polexit), jeśli ich interesy nie będą respektowane.

3.3. Kryzys wartości demokratycznych

Od 2008 r. systematycznie spada jakość demokracji w UE, zwłaszcza wśród członków tzw. nowej Unii (UE10+2+1); wyjątkiem są tylko kraje bałtyckie. Tworzone tam od 1989 r. – od czasu upadku komunizmu – niezależne instytucje demokratyczne, takie jak sądy i media, przeżywają regres. Niemniej masowe protesty – takie jak na Węgrzech w 2018 r. – świadczą o tym, że duża część społeczeństwa obywatelskiego nie zaakceptuje powrotu do autorytaryzmu.

3.4. Eurosceptycyzm

Eurosceptyk to człowiek krytycznie zapatrujący się na funkcjonowanie Wspólnoty Europejskiej. Przykładowo nie chce on większej integracji krajów w ramach tej instytucji czy powiększenia jej o nowe państwa. Taka osoba prawdopodobnie neguje działania niektórych organów unijnych (na przykład Komisji Europejskiej). Może też wyrażać sprzeciw wobec wybranych aspektów polityki Wspólnoty, takich jak choćby głęboka integracja polityczna. Eurosceptyk może też kontestować pewne mechanizmy i programy, takie jak Wspólna Polityka Rolna. Eurosceptyczne są zazwyczaj skrajne partie polityczne (zarówno lewicowe, jak i prawicowe). Polski polityk‑eurosceptyk wypowiedziałby się tak: „Polska jest bezpieczna dzięki przynależności do wspólnoty europejskiej, jednak członkostwo w Unii Europejskiej nie równa się zgadzaniu na każdy jej warunek”. Do nasilenia się tych postaw przyczyniają się m.in. wyżej omówione kryzysy i problemy z nich wynikające.

3.5. Starzenie się społeczeństwa europejskiego

Starzenie się społeczeństwa to proces demograficzny obejmujący wzrost udziału osób starszych w społeczeństwie. Przez osoby starsze należy rozumieć osoby w wieku poprodukcyjnym, czyli kobiety w wieku 60 lat i więcej oraz mężczyzn w wieku przynajmniej 65 lat (taki przedział wiekowy można wyróżnić w Polsce).

W 2019 r. w ludzie w wieku 65 lat i więcej stanowili ok. 20% populacji. Największymi wartościami tego wskaźnika odznaczają się niektóre państwa Europy Południowej (np. Portugalia, Włochy, Grecja), ale również Finlandia. Natomiast najniższymi wartościami odznaczają się kraje Europy Wschodniej (np. Ukraina i Rosja) o dużych wartościach współczynnika zgonów oraz kraje Europy Zachodniej i Północnej (np. Irlandia, Islandia, Norwegia) o dużym współczynniku urodzeń i dodatnim saldzie migracji.

Odsetek ten z roku na rok wzrasta. Demografowie przewidują, że będzie on wzrastać na całym świecie, lecz najmniejsze tempo będzie odnotowywane w Afryce.

Przyczyny

Bezpośrednią konsekwencją starzenia się społeczeństwa jest zmiana struktury wieku ludności i w przyszłości wzrost wskaźnika obciążenia demograficznegowspółczynnik obciążenia demograficznegoobciążenia demograficznego (kiedy mało liczna grupa osób w wieku przedprodukcyjnym przejdzie do grupy ludności w wieku produkcyjnym). Wówczas mało liczna grupa osób w wieku produkcyjnym będzie musiała utrzymać osoby w wieku nieprodukcyjnym (osoby w wieku przed- i poprodukcyjnym łącznie). Jednym z rozwiązań tego problemu jest przesunięcie wieku emerytalnego, tak aby uprawnienia emerytalne nabywane były w wieku późniejszym. W ten sposób więcej osób zaliczonych zostaje do grupy w wieku produkcyjnym.

W konsekwencji pogłębiający się proces starzenia się społeczeństwa skutkuje spadkiem liczby ludności.

Przeciwdziałanie negatywnym konsekwencjom

Do głównych sposobów przeciwdziałania negatywnym skutkom starzenia się społeczeństwa zalicza się:

• politykę pronatalistyczną (prorodzinną), mającą na celu zwiększenie odsetka osób młodych, a w konsekwencji zmniejszenia się odsetka osób starszych, która prowadzona jest m.in. w takich krajach jak Polska, Francja, Szwecja, Niemcy, Norwegia, Dania:

  • zasiłek po urodzeniu dziecka,

  • pomoc finansowa na każde drugie i kolejne dziecko, a także na pierwsze (po spełnieniu wymogów dochodowych),

  • ulgi podatkowe,

  • zniżki w instytucjach kultury,

  • ochrona miejsca pracy kobiety w ciąży i po jej powrocie do pracy,

  • dzielony urlop rodzicielski,

  • dostęp do żłobków i przedszkoli,

  • opłacanie staży dla młodych chcących uczyć się i pracować w danym państwie.

• podwyższanie wieku emerytalnego, mające na celu zwiększenie odsetka osób w wieku produkcyjnym (z uwagi na większą długość życia osoby starsze w wieku 60–65 lat są często jeszcze bardzo sprawne),

• dostosowywanie sfery społecznej, gospodarki i przestrzeni np. tworzenie uniwersytetów trzeciego wieku, kształcenie lekarzy geriatrów, tworzenie nowych miejsc w domach opieki itp.

3.6. Cywilizacja zachodnia a cywilizacja islamu – relacje

Na świecie istnieją różne kręgi kulturowe. W kontekście Europy, która należy do kręgukrąg kulturowykręgu zachodniego (cywilizacji zachodniej), istotne są jej relacje z kręgiem islamskim (cywilizacją islamu).

Do głównych czynników w kształtowaniu relacji między tymi cywilizacjami należy zaliczyć:

• przekonanie Europejczyków o niezdolności cywilizacji islamskiej do zmiany i jej braku tolerancji względem zachodniego świata judeochrześcijańskiego,

• postrzeganie przez świat islamu obecnych konfliktów poprzez odwołanie do średniowiecza, podczas którego chrześcijańska Europa walczyła z muzułmanami,

• przeszłość kolonialna – polityczne podporządkowanie i uzależnienie kulturowe świata islamu przez Europejczyków.

Istotnymi problemami w relacji obu tych cywilizacji są:

• brak asymilacji imigrantów muzułmańskich w krajach europejskich,

• wzrost roli islamu w krajach o dużym ich odsetku – muzułmanie ściśle przestrzegają swoich zasad religijnych, a niektórzy Europejczycy coraz częściej przejmują od nich praktyki związane z tą religią, uważając, że muzułmanie traktują poważniej swoje zasady religijne niż chrześcijanie,

• terroryzm ze strony fundamentalistów muzułmańskich.

Profesor Samuel Huntington ogłosił teorię o „zderzeniu cywilizacji”. Określił ją jako konflikt między cywilizacją zachodnią i fundamentalizmem cywilizacji islamskiej. Znane są również teorie, według których skutkiem zróżnicowania kulturowego nie musi być konflikt, lecz wzajemne ubogacenie, pod warunkiem poznania i zrozumienia różnych kultur, akceptacji różnic i prowadzenia dialogu.

3.7. Terroryzm

Pojęcie

Terroryzm to działanie o charakterze przestępczym, skierowane przeciwko całym państwom, w celu wzbudzenia stanu strachu, lęku w społeczeństwie i w konsekwencji osiągnięcia określonego celu politycznego, społecznego czy religijnego. Józef Fiszer definiuje go jako „uciekanie się przez różne organizacje polityczno‑społeczne, religijne i międzynarodowe do stosowania przemocy, wywoływania strachu i nienawiści”. Sam termin „terroryzm” pochodzi od łacińskiego terror, terroris, co oznacza przerażenie i strach. Działania o charakterze terrorystycznym znane są od wieków, jednak to w XX wieku przybrały na sile i intensywności. Przyczyniła się do tego przede wszystkim zmieniająca się sytuacja geopolityczna, wzrost przepływu informacji oraz dostęp do coraz nowszych technologii.

Głównymi metodami działania terrorystów są:

• zamachy bombowe (również samobójcze),

• porwania samolotów,

• przetrzymywanie zakładników,

• morderstwa ważnych osób.

W historii odnotowano wiele przykładów terroryzmu. Miały one różne przyczyny, podłoże oraz cel. Akty terroryzmu mogą być związane z chęcią narzucenia innym danej religii albo być związane z ruchami niepodległościowymi czy wyzwoleńczymi. Poniżej przedstawiono wybrane ataki o charakterze terrorystycznym mające miejsce w XX i XXI wieku.

Wspólna definicja prawna Unii Europejskiej dotycząca przestępstw terrorystycznych została określona w Decyzji ramowej Rady 2002/475/WSiSW. Są to akty popełniane w celu:

• poważnego zastraszenia ludności,

• bezprawnego zmuszenia rządu lub organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonego działania,

• poważnej destabilizacji lub zniszczenia podstawowych politycznych, konstytucyjnych, gospodarczych lub społecznych struktur kraju lub organizacji międzynarodowej.

Zgodnie z Global Terrorism Database, w 2019 r. najwięcej spośród 8,5 tys. aktów terrorystycznych na świecie dokonano w Afganistanie (1,8 tys.). Od 2014 r. skala globalnego terroryzmu zmniejszyła się o połowę, uwzględniając zarówno liczbę zamachów, jak i liczbę ofiar. Pozytywne zmiany w stosunku do lat poprzednich zaobserwowano m.in. w państwach Europy Zachodniej i w Iraku. Pomimo tych korzystnych przemian, jest to ciągle jeden z najważniejszych problemów zagrażających bezpieczeństwu świata. Niepokoi zwłaszcza natężenie ataków terrorystycznych w wielu krajach Afryki Subsaharyjskiej (Kamerun, Czad, Niger). Największy zasięg oddziaływania wciąż ma Państwo Islamskie, które bezpośrednio bądź za pomocą grup powiązanych i „samotnych wilków” przeprowadziło blisko 500 zamachów w 31 państwach.

RUZTJMCf4Aifb

Zdjęcie przedstawia metropolię z wieżowcami. Z górnej części dwóch drapaczy chmur wydobywa się gęsty, czarny dym.

Rodzaje terroryzmu

Przyczyny terroryzmu

Organizacje terrorystyczne mogą mieć podłoże faszystowskie, komunistyczne, separatystyczne, mogą stanowić związki fundamentalistów religijnych czy mniejszości etnicznych.

Ataki terrorystyczne w Europie Zachodniej

Al‑Kaida i Państwo Islamskie zrodziły się na gruncie fundamentu islamskiego, który uznaje wyższość zasad islamu nad innymi religiami. Celem ataków tych organizacji są państwa zachodnie (Europa i USA), uznawane za główne źródło wszelkiego zła. Zamachy terrorystyczne mają miejsce głównie w rejonach, gdzie przebywa dużo osób, np. w zatłoczonych miastach czy kurortach. Ich ofiarami są najczęściej przypadkowi ludzie.

W ostatnich latach ataki terrorystyczne wywołane w wyniku świętej wojny islamu z państwami zachodnimi miały miejsce m.in.:

• w Madrycie (2004 r.)

• w Londynie (2005 r.)

• w Paryżu i Saint‑Denis (2015 r.)

• w Brukseli (2016 r.)

• w Nicei (2016 r.)

• w Barcelonie (2017 r.)

• w Londynie (2017 r.)

Skutki terroryzmu

Słownik