W różnych miejscach na świecie wyodrębniono ponad 2 tysiące wiatrów lokalnych. Są to najczęściej wiatry o takiej samej genezie, przebiegu, różniące się jedynie miejscem występowania.

Bryza

Bryzę wywołuje różnica temperatur pomiędzy lądem a wodą. W Polsce głównie występuje nad Bałtykiem (można ją obserwować również nad większymi jeziorami, np. nad Śniardwami). W dzień ląd nagrzewa się szybko, woda powoli – nad lądem tworzy się niż baryczny, a nad wodą wyż. Bryza dzienna wieje od morza (z wyżu barycznego) w kierunku lądu. W nocy ląd szybko oddaje ciepło, woda wolniej. Wynika to z różnic w pojemności cieplnej wody i skał. W efekcie nocą nad wodą jest wyższa temperatura powietrza i tworzy się tam niż baryczny, nad lądem, gdzie temperatura powietrza jest niższa, powstaje wyż. Wiatr wieje znad lądu w kierunku morza – jest to bryza nocna (lądowa). Dawniej żeglarze (również rybacy wypływający na połów) wykorzystywali bryzę nocną do łatwiejszego wyjścia w morze. Bryza dzienna pozwalała im łatwiej powrócić do portu.

RLQ6qCPW3BAfG

Schemat przedstawia powstawanie bryzy dziennej. W ciągu dnia ląd nagrzewa się szybciej od wody, więc nad lądem powstaje niż baryczny, a nad wodą wyż. Wiatr zawsze wieje z obszarów wyżowych w kierunku niżowych, więc bryza dzienna wieje od wody, do lądu.

R16p8ZHkOQPjS

Schemat przedstawia powstawanie bryzy nocnej. W nocy ląd oddaje ciepło szybciej niż woda, więc nad lądem powstaje wyż baryczny, a nad wodą niż. Wiatr zawsze wieje z obszarów wyżowych w kierunku niżowych, więc bryza nocna wieje od lądu, do wody.

Charakter podobny do bryzy ma cyrkulacja powietrza w otoczeniu wysp ciepła nad obszarami wielkomiejskimi. Nad aglomeracjami miejsko‑przemysłowymi tworzą się tzw. miejskie wyspy ciepła. Nagrzewają się one silnie w dzień i stają się ośrodkami niskiego ciśnienia, do których napływają masy powietrza z otaczających terenów o wyższym ciśnieniu. Powstaje słaby wiatr lokalny zwany bryzą miejską.

RvrpqhyLtsmEC

Ilustracja przedstawia aglomerację miejsko-przemysłową, miejską wyspę ciepła. W centrum obrazka są zabudowania miasta - niższe i wysokie budynki. Spoza obszaru zabudowanego w kierunku zabudowań porysowano strzałki.

Wiatry zboczowe

Na terenach górskich ruch powietrza wymuszany jest przez rzeźbę terenu, pokrycie, a przede wszystkim nierównomierne nagrzewanie w ciągu dnia oraz ochładzanie się w nocy zboczy dolin górskich. Efektem zmian temperatury powietrza są różnice ciśnienia występujące w obrębie zboczy i den dolinnych, które wywołują ruch powietrza wzdłuż zbocza i decydują o powstaniu wiatrów zboczowych - górskich i dolinnych. Podobnie jak bryza morska zachowują one rytm dobowy.

W ciągu dnia partie szczytowe gór i zbocza nagrzewają się silniej niż dna dolin, co sprawia, że następuje wznoszenie ogrzanego powietrza wskutek konwekcji, czemu towarzyszy spadek ciśnienia. Natomiast w chłodniejszych dnach dolin ciśnienie jest wyższe. W efekcie ciepłe powietrze przemieszcza się wzdłuż zbocza, od dna doliny ku górze.

Nocą partie szczytowe gór i zbocza szybciej oddają ciepło i ochładzają się niż dna dolin, co powoduje grawitacyjny spływ chłodnego powietrza po zboczu i wzrost ciśnienia. Natomiast w cieplejszych dnach dolin ciśnienie jest niższe. Wskutek różnicy ciśnień i pod wpływem siły grawitacji chłodne powietrze przemieszcza się wzdłuż zbocza, od partii szczytowych ku dnom dolin.

Wiatry fenowe

Charakterystyczne dla wyższych gór są wiatry fenowe wywołane ukształtowaniem się po obu stronach gór dużych różnic ciśnienia atmosferycznego. W Tatrach taki wiatr nosi nazwę halnego, w Górach Skalistych – chinook, w Azji – garmsil, w Alpach – fen, a w Andach – zonda. Wiatr halny jest ciepłym, suchym, porywistym i gwałtownym wiatrem wiejącym po zawietrznej stronie gór. Pojawia się, gdy istnieje różnica ciśnienia atmosferycznego po obu stronach gór. Po dowietrznej stronie, gdzie wytwarza się układ wysokiego ciśnienia, wilgotne masy powietrza wznoszą się wzdłuż stoku. Następuje kondensacja zgromadzonej pary wodnej, tworząc charakterystyczny wał chmur kłębiastych. Pojawiają się opady. Po stronie dowietrznej następuje wznoszenie się powietrza wzdłuż stoku - zachodzą przemiany wilgotnoadiabatyczne, czyli spadek temperatury powietrza średnio o 0,6°C na każde 100 metrów. Po przekroczeniu bariery górskiej suche już powietrze opada po stronie zawietrznej ku dolinom, ogrzewając się o 1°C na każde 100 m wysokości (zgodnie z gradientem suchoadiabatycznymgradient suchoadiabatycznygradientem suchoadiabatycznym). Halny powoduje wzrost temperatury, ponieważ po przekroczeniu bariery górskiej suche powietrze opada grawitacyjnie; zachodzą przemiany suchoadiabatyczne (wzrost temperatury powietrza średnio o 1°C na każde 100 metrów) oraz szybkie topnienie śniegu i powstawanie niebezpiecznych lawin śnieżnych. Wywołuje to wezbrania potoków górskich. Silne podmuchy wiatru mogą niszczyć drzewa, linie elektryczne, budynki.

Rb828Vn06OR05

Ilustracja przedstawia górę o wysokości 1600 metrów nad poziomem morza. U podnóża góry jest 400 metrów nad poziomem morza oraz po lewej stronie 15,2 stopnia Celsjusza, po prawej stronie stoku 20 stopni. Na szczycie góry jest temperatura 8 stopni Celsjusza. Po lewej stronie góry jest chmura z deszczem, po prawej bezchmurne niebo. Po lewej stronie wzdłuż zbocza góry jest niebieska strzałka skierowana w stronę szczytu z napisem: spadek temperatury oraz z literą W. Po prawej czerwona strzałka biegnie od szczytu w dół z napisem: wzrost temperatury, litera N.

RV5IeUOFds7Ck

Zdjęcie przedstawia zbocze góry, na którym rośnie las iglasty. Część drzew jest powalona, część pni połamana.

R1MH0fSIkdn6n

Zdjęcie przedstawia pasmo górskie. Po prawej stronie zdjęcia ostre szczyty wyłaniają się spod warstwy chmur. Warstwa chmur zasłania dolinę. Na niebie białe chmury przybierają kształt pasów.

Rh1C2ChwlRNXJ

Zdjęcie przedstawia pasmo górskie przykryte chmurami. Chmury przybierają kształt kopuły. Nad chmurami jest niebieskie niebo.

Wiatry spływowe

Innymi wiatrami lokalnymi są wiatry spływowe. Występują np. u wybrzeży Adriatyku i Morza Czarnego – na obszarach, gdzie góry lub wyżyny sąsiadują bezpośrednio z morzem (dużym jeziorem). Przykładem jest bora – chłodny, silny, porywisty wiatr spływowy.

R1CWzgFXbvtO1

Ilustracja przedstawia górę o wysokości około 1300 metrów nad poziomem morza. Symbolizuje Góry Dynarskie. Po lewej stronie góry jest symbol S, po prawej N. Od prawego zbocza przez szczyt ku lewemu zboczu prowadzą cztery rzędy strzałek. Strzałki są krótkie, po prawej stronie zbocza w kierunku szczytu nieco grubsze, od tych po lewej stronie zbocza. Nad rzędem strzałek po lewej stronie zbocza zaznaczono długą strzałką skierowaną z dół, wzdłuż zbocza góry, przyspieszony przepływ.

Podobnym wiatrem jest mistral – wieje doliną Rodanu, w kierunku Morza Śródziemnego (przez obniżenie między Alpami a Pirenejami). Jest to wiatr zimny i suchy, osiąga dużą prędkość do ponad 50 m/sek. Powoduje duże zniszczenia, zwłaszcza w winnicach, które porastają zbocza doliny Rodanu. Zbliżoną genezę mają wiatry lodowcowe. Wieją one znad zimnych powierzchni lądolodów lub dużych lodowców górskich ku cieplejszym pobliskim morzom lub dolinom.

Słownik