Kwestie prawne dotyczące ochrony środowiska przed odpadami, czyli substancjami i przedmiotami, których posiadacz się pozbywa, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest zobowiązany, reguluje Ustawa o odpadach z 14 grudnia 2012 r.

Nakłada ona na obywateli szereg obowiązków, których wypełnianie pozwala nam wspólnie zminimalizować ilość produkowanych odpadów. Zawiera także zasady gospodarowania odpadami, czyli inaczej zarządzanie nimi. Głównym celem tych działań jest odzyskanie jak największej ilości surowców wtórnych oraz minimalizowanie negatywnego wpływu tych, które nie nadają się do przetworzenia. Na gospodarowanie odpadami składa się: zbieranie, transport, odzysk oraz nadzór nad tymi procesami i miejscami, w których odpady są unieszkodliwiane.

RxfYEHvpNGz2R1

Zdjęcie przedstawiające różnokolorowe oraz różnokształtne makarony znajdujące się w przeźroczystych opakowaniach wykonanych z tworzywa sztucznego.

Opakowania to wyroby, które stanowią zewnętrzną warstwę danego produktu. Ich zadaniem jest ochrona towaru, ułatwienie jego transportu, magazynowanie oraz dystrybuowanie. Umieszczone na nich estetyczne formy i grafiki mają zachęcać do kupna produktów, co nie zawsze idzie w parze z cechami przyjaznymi dla środowiska. Często zdarza się, że jeden produkt zapakowany jest, zupełnie niepotrzebnie, w kilka warstw wierzchnich. Weźmy np. słoiczek kremu, który już sam w sobie jest opakowaniem, ale najczęściej jednak umieszcza się go jeszcze w kartonowym pudełku, dodatkowo zgrzewanym folią. A więc dwie zewnętrzne warstwy od razu generują odpady. Do 2030 r. wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych, wprowadzane do obrotu na rynku unijnym, powinny nadawać się do ponownego użycia lub recyklingu, a ponad połowa wytwarzanych w Europie odpadów z tworzyw sztucznych ma być poddawana recyklingowi. Dlaczego? Tak ambitne cele narzuciła nam Komisja Europejska w tzw. Strategii PlastikowejStrategia PlastikowaStrategii Plastikowej.

RlK9ZIAJUWo9K1

Zdjęcie wykonane pod wodą przedstawia rybę uwięzioną w foliowej rękawiczce.

Coroczne odpady z tworzyw sztucznych w samej Europie wynoszą ok. 30 mln ton. Recyklingowi poddawane jest jedynie 30% z nich. Każdego roku od 1,5 do 4% światowej produkcji plastiku trafia do oceanów. Szacuje się, że do 2025 r. w oceanach będzie znajdować się tona plastiku na każde trzy tony ryb. A ćwierć wieku później, czyli mowa tu o 2050 r., oceany będą zawierały więcej tworzyw sztucznych niż ryb (źródło: Fundacja Ellen Macarthur, 2016). Przejście z gospodarki liniowej do tej o obiegu zamkniętym to olbrzymia szansa dla naszego środowiska, ale i duże wyzwanie dla każdego z nas.

R1Hd6uWF2MuAM

Ilustracja przedstawiająca schemat recyklingu szkła w kolorze zielonym i szarym. Zaprezentowano łańcuch dostaw szkła. 1. Huta szkła. 2. Butelka szklana. 3. Transport. 4. Napełnienie. 5. Dystrybucja. 6. Handel. 7. Konsumenci. Dalej przedstawiono postepowanie ekologiczne. 1. Segregacja, rysunek przedstawiający kosz na śmieci do recyklingu szkła. 2. Kruszenie, rysunek przedstawiający koła zębate kruszące butelkę. 3. Formowanie, rysunek podzielony na trzy części przedstawiający pokruszone szkło w trakcie formowania. 4. Obróbka cieplna, rysunek przedstawiający piec. 5. Formowanie, rysunek przedstawiający rurkę rozlewającą szkło do form. 6. Nowy produkt, rysunek przedstawiający butelki.

1. Recykling szkła – szkło jest materiałem, które w całości może zostać poddane recyklingowi. Zużyte opakowania szklane można przetapiać na nowe bez pogorszenia ich jakości, oszczędzając przy tym energię i środowisko.

Rw3ANAx4xI4ID

Ilustracja przedstawiająca schemat recyklingu papieru w kolorze niebieskim i szarym. Zaprezentowano łańcuch prowadzący od drzewa do papieru użytkowego dla konsumentów. 1. Drzewo. 2. Produkcja papieru. 3. Produkcja opakowań. 4. Dystrybucja. 5. Handel. 6. Konsumenci. Dalej przedstawiono postepowanie ekologiczne. 1. Segregacja, rysunek przedstawiający kosz na śmieci do recyklingu papieru. 2. Rozdrabnianie, rysunek przedstawiający pojemnik w kształcie walca, w którym odbywa się rozdrabnianie papieru. 3. Czyszczenie, rysunek przedstawiający pojemnik w kształcie walca, z którego wydobywa się piana. 4. Obróbka cieplna, rysunek przedstawiający niebieski prostokąt z białym kółkiem w środku, na którym znajduje się niebieski symbol drzewa. 5. Formowanie, rysunek przedstawiający rolki, na które nawinięte są arkusze papieru. 6. Nowy produkt, rysunek przedstawiający rolkę papieru.

2. Recykling papieru – recykling odpadów celulozowych pozwala oszczędzić energię, zredukować zanieczyszczenia wód i powietrza oraz chronić przed wycięciem drzewa.

3. Recykling tworzyw sztucznych – recykling, który może przebiegać na dwa sposoby:

   • bez zmiany struktury chemicznej (recykling materiałowy), co polega na rozdrobnieniu odpadów w celu uzyskania regranulatu lub recyklatu, spełniającego określone wymagania jakościowe; poddawane są mu najczęściej butelki oraz folie opakowaniowe;

   • ze zmianą struktury chemicznej (recykling chemiczny/surowcowy), co polega na degradacji tworzywa do związków niskocząsteczkowych lub do związków wyjściowych (oraz ich pochodnych).

R1672oCVczV30

Ilustracja przedstawiająca schemat recyklingu puszek aluminiowych w kolorze niebieskim i szarym. Zaprezentowano łańcuch prowadzący od produkcji metalu do konsumentów. 1. Produkcja metalu. 2. Produkcja zwojów blachy. 3. Produkcja opakowań. 4. Napełnianie. 5. Handel detaliczny. 6. Konsumenci. Dalej przedstawiono postepowanie ekologiczne. 1. Segregacja, rysunek przedstawiający kosz na śmieci do recyklingu. 2. Sortowanie, rysunek przedstawiający częściowo rozdrobnione puszki. 3. Czyszczenie, rysunek przedstawiający sprej z atomizerem. 4. Wytop gąsek aluminiowych, rysunek przedstawiający gąski aluminiowe, które kształtem przypominają sztabki. 5. Ponowny przetop, rysunek przedstawiający piec. 6. Nowy produkt, rysunek przedstawiający puszki.

4. Recykling puszek aluminiowych – opakowania aluminiowe, będące najcenniejszym surowcem wtórnym w odpadach komunalnych, nie generują dodatkowych kosztów i nie trzeba dopłacać do ich przetwarzania.

Ciekawostka

Upcykling – przetwarzanie odpadu, które pozwala otrzymać przedmiot o większej wartości niż rzecz przetworzona.

R1cWYGSak9VM7

Zdjęcie przedstawiające dwie ryzy papieru na drewnianym blacie. Obok wazon z różami wykonanymi z zadrukowanego papieru.

RHGkcedrMexdd

Zdjęcie przedstawiające wykorzystanie palet jako ramy łóżka. Na łóżku znajduje się materac oraz biała pościel, laptop, książka. Na podłodze stoją rośliny w ozdobnych doniczkach.

Less waste oraz zero waste, czyli w dosłownym tłumaczeniu „mniej śmieci/marnowania” oraz  „brak śmieci/marnowania” to kolejne poziomy ekologicznego stylu życia, zgodnie z którym człowiek stara się generować jak najmniej odpadów, a tym samym nie zanieczyszczać środowiska.

Wiele czynności, które wykonujemy, wynika z wygody, a czasem po prostu z przyzwyczajenia. Kupując plastikową reklamówkę, nie myślimy o milionach ton odpadów na składowiskach, a raczej o tym, co zrobimy na obiad. Żyjąc w stylu zero waste, nie zapominasz o własnej torbie na zakupy. Trzymasz w niej wielorazowe pojemniki, w które zapakujesz ser, fasolę czy kiszoną kapustę; na warzywa i owoce masz przygotowane samodzielnie uszyte materiałowe woreczki; kanapki do szkoły i pracy pakujesz w woskowijkę, a wodę czy kawę na mieście pijesz wyłącznie ze swojego kubka.

Nabywanie nawyków, które są wyrazem troski o naszą planetę, nie musi być trudne. Na początek warto zapamiętać tzw. Zasadę 3RZasada 3RZasadę 3R, zwaną po polsku również zasadą 3U. Składają się na nią trzy proekologiczne zalecenia: reduce (unikaj), reuse (używaj ponownie) i recycle (utylizuj). Metoda ta w sposób przyjazny pozwala na prowadzenie bardziej korzystnego dla środowiska stylu życia.

Zero waste opiera się na Zasadzie 6RZasada 6RZasadzie 6R, która poszerza wspomnianą Zasadę 3R o zbiór kilku dodatkowych zasad umożliwiających maks. wyeliminowanie produkcji śmieci:

Ciekawostka

RsyEKwv3R33rM1

Ilustracja przedstawiająca logo certyfikatu Blue Angel, The German Ecolabel. Niebieskie koło na nim białą czcionką nazwa. Na środku niebieska sylwetka człowieka w białym kółku, wokół niej wieniec laurowy.

Blue Angel (Niebieski Anioł) to najbardziej znany na świecie i jednocześnie najstarszy certyfikat. Stanowi standard dla usług i produktów, które są przyjazne dla środowiska naturalnego, promuje konsumpcję świadomą ekologicznie.

Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze produktów w sklepie oraz jak przygotować się do segregacji odpadów? Na etykietach znajduje się wiele cennych danych dotyczących użytkowania przedmiotu. Znajdziemy na nich informacje, które mówią nam, z czego takie opakowanie zostało wyprodukowane i co możemy z nim zrobić, gdy stanie się już niepotrzebne. Zwykle te informacje są podane w postaci znaków graficznych.

Symbol	Znaczenie
RQy46St3RG9yR Ilustracja przedstawiająca symbol recyklingu. Trzy zielone strzałki tworzące trójkąt, z grotami skierowanymi zgodnie z ruchem wskazówek zegara.	Nadaje się do recyklingu
RGUZcs9XxWWMP Ilustracja przedstawiająca zielony punkt, to znaczy symbol oznaczający, że producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Symbol dwie strzałki tworzące koło, skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jedna z nich jest biała, a druga zielona.	Zielony punkt Ten symbol oznacza, że producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.
R12B9sMw7TBze Ilustracja przedstawiająca dwie strzałki oznaczające, że opakowanie nadaje się do ponownego wykorzystania. Symbol to strzałka w lewo u góry i strzałka w prawo u dołu. Są one białe z czarnym konturem.	Do ponownego wykorzystania Opakowania po wykorzystaniu nie stają się odpadem. Projektuje się je specjalnie z myślą o ponownym użyciu do tego samego celu.
R1Mm3LH2GD4Xy Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 01, zaś pod strzałkami skrót PET.	Politereftalan etylenu – PET
RhSeLMstSKfH0 Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 2, zaś pod strzałkami skrót HDPE.	Polietylen dużej gęstości – PEHD, HDPE
R1QGOKy47irfv Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 3, zaś pod strzałkami skrót PVC.	Polichlorek winylu – PVC
RL4uY7nGPYxRg Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 4, zaś pod strzałkami skrót LDPE.	Polietylen małej gęstości – LDPE, PELD
R10SDq3ySTHYh Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 5, zaś pod strzałkami skrót PP.	Polipropylen – PP
R11MAVE7Tfqap Ilustracja przedstawiająca symbol informujący o możliwości poddania opakowania recyklingowi, to znaczy trójkąt utworzony przez trzy czarne strzałki skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku znajduje się zapis 6, zaś pod strzałkami skrót PS.	Polistyren – PS
R4VWCPri7qGxf Ilustracja przedstawiająca dwie czarne strzałki tworzące okrąg skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku okręgu znajduje się skrót "alu".	Aluminium – ALU
R92zV7MivwmQu Ilustracja przedstawiająca symbol przypominający o wyrzuceniu opakowania do kosza po zużyciu produktu. Na niebieskim kole znajduje się sylwetka człowieka wyrzucającego opakowanie do pojemnika na odpady.	Dbaj o czystość Znak przypomina o tym, by opakowanie po zużytym produkcie wyrzucić do kosza, a nie np. do lasu. Często jest mylnie traktowany jako równoważny z następującym symbolem: „nadaje się do recyklingu”.
RyT4icKhSSQnq Ilustracja przedstawiająca przekreślony pojemnik na odpady.	Przekreślony kontener Zwykle występuje na sprzętach elektronicznych, RTV i AGD. Oznacza on, że po zużyciu produktu nie wolno wyrzucić go do kosza razem z innymi odpadami, tylko należy przekazać do punktu zbiórki elektrośmieci.
R1Z6yjT7IMI9Y Ilustracja przedstawiająca symbol recyklingu. Trzy czarne strzałki tworzące trójkąt skierowane zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku trójkąta 65 procent, co stanowi o tym, że opakowanie w sześćdziesięciu pięciu procentach zostało wykonane z materiałów pochodzących z recyklingu.	Zawartość w opakowaniu surowca wtórnegosurowce wtórnesurowca wtórnego W podanym przykładzie, 65% materiałów użytych do produkcji danego opakowania pochodzi z recyklingu.

Słownik

Bibliografia

https://biotechnologia.pl/kosmetologia/strategia-plastikowa-gospodarka-o-obiegu-zamknietym-moze-ulzyc-naszej-planecie,19044 (dostęp: 01.07.2021).

plasticseurope.org – https://www.plasticseurope.org/pl/resources/publications/2403-tworzywa-sztuczne-w-obiegu-zamknietym Raport „Tworzywa sztuczne w obiegu zamkniętym” (dostęp: 01.07.2021).

ellenmacarthurfoundation.org – https://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications (dostęp: 01.07.2021).

zero‑waste.pl – http://zero-waste.pl/czym-jest-zero-waste/ (dostęp: 01.07.2021).

naszesmieci.mos.gov.pl – https://naszesmieci.mos.gov.pl/ (dostęp: 01.07.2021).

odpady.net.pl – https://odpady.net.pl/2020/05/17/aluminiowe-puszki-napojowe-liderem-recyklingu-w-polsce/ (dostęp: 01.07.2021).

prawo.sejm.gov.pl – http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000797/U/D20200797Lj.pdf (dostęp: 01.07.2021).