Przeczytaj
Sportowe wykorzystanie jaskiń to dziedzina niedostępna dla każdego. Od osób uprawiających ten sport wymagana jest nie tylko odpowiednia kondycja fizyczna, ale również umiejętność korzystania ze specjalistycznego sprzętu. Dla osób uprawiających alpinizm jaskiniowy ekscytujące jest to, że schodząc pod ziemię i badając jaskinie, często docierają do miejsc, do których nikt przed nimi nie dotarł. Stają się tym samym odkrywcami zapisującymi się w historii speleologiispeleologii.
Współzawodnictwu ludzi towarzyszy rywalizacja pomiędzy jaskiniami o miano największej, najgłębszej jaskini świata, kontynentu czy państwa. Warto pamiętać, że ranking jaskiń zmienia się w miarę kolejnych odkryć. Każda następna wyprawa może zmienić stan wiedzy i przetasować klasyfikację. Przedstawione poniżej rekordy obowiązywały na koniec 2019 roku.
Najgłębsze jaskinie świata
W rankingach jaskiń najbardziej spektakularną kategorią jest ta dotycząca głębokości. Jest to odległość wyrażona w metrach od poziomu najwyżej położonego dostępnego otworu jaskini do jej najgłębszego punktu osiągniętego fizycznie przez człowieka.
Obecnie za najgłębszą uznawana jest Jaskinia Wieriowkina znajdująca się w Górach Gagryjskich, w paśmie Kaukazu. Jaskinia położona jest na terenie Abchazji, w Gruzji. Odkryta w latach 60. XX wieku, początkowo nie zapowiadała się na tak rekordową. Aż do końca XX wieku jej głębokość nie przekraczała 600 m, plasując ją na dalekich miejscach. Jednak kolejne wyprawy z lat 2016–2018 systematycznie przesuwały te wartości. W marcu 2018 roku grupa rosyjskich speleologów dotarła na głębokość 2212 m i tym samym ustanowiła nowy rekord głębokości jaskiń.
Rekordowe zejście w roku 2018 w Jaskini Wieriowkina spowodowało zmiany w dotychczasowej klasyfikacji. Na miejsce drugie przesunęła się, znajdująca się w tym samym masywie, dotychczasowa liderka – Jaskinia Krubera z głębokością 2190 m. Jaskinia Krubera nosiła tytuł najgłębszej jaskini świata już od roku 2000, chociaż rekordową głębokość osiągnięto dopiero w roku 2012. Dotarcie do tej głębokości przysparza jednak wyjątkowych trudności. Ostatni fragment jaskini stanowi zalany wodą syfonsyfon o długości 140 m i głębokości 45,5 m dostępny tylko poprzez nurkowanie jaskiniowe.
Na trzecim miejscu w klasyfikacji jaskiń ze względu na ich głębokość znajduje się jaskinia Lamprechtsofen, położona w Alpach Salzburskich, która ma 1735 m deniwelacji. Warto wspomnieć, że jaskinia ta jest celem wielu wypraw organizowanych przez polskie kluby speleologiczne. W ciągu ostatnich 45 lat wzięło w nich udział prawie 350 Polaków i to do nich należą osiągniecia rekordowych wartości. Podczas ekspedycji zorganizowanej w 2018 roku udało się nie tylko przesunąć głębokość z 1632 do 1735 m, ale również wykazać, że jaskinia Lamprechtsofen ma najdłuższy trawers jaskiniowy na świecie, czyli różnicę wysokości między najwyższym a najniższym otworem jaskini.
Najdłuższe jaskinie świata
Obok rankingu głębokości funkcjonuje również zestawienie jaskiń pod względem ich długości. Określając długość jaskiń, bierze się pod uwagę tylko te sale, korytarze, progi, pochylnie czy studnie, które są fizycznie dostępne dla człowieka, tj. możliwe do przejścia.
Za najdłuższy system jaskiniowy uważana jest Jaskinia Mamucia, znajdująca się w USA. Łączna długość wszystkich jej korytarzy wynosi 651 km. System jaskini zajmuje obszar o średnicy zaledwie 12 km. Dla ochrony przyrody tego regionu powołano Park Narodowy Jaskini Mamuciej, który został później wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Drugą pod względem długości jaskinią świata jest położony na Półwyspie Jukatan w Meksyku system jaskiń Sac Actun. Aż do roku 2018 wyróżniano tu dwa odrębne systemy: Sac Actun oraz Dos Ojos. Dzięki ekspedycjom speleologicznym udowodniono, że systemy te są ze sobą połączone. Tym samym łączna długość jaskini osiągnęła ponad 370 km. Wyjątkowość tego systemu podkreśla fakt, że korytarze jaskiń są w dużej części zalane przez wodę. Jest to więc najdłuższy system podwodnych jaskiń, wymagający od eksploratorów specjalnych umiejętności i odpowiedniego wyposażenia.
Trzecia pod względem długości jest Jaskinia Jewel usytuowana w łańcuchu górskim Black Hills w Południowej Dakocie, w USA. Jaskinia posiada tylko jedno naturalne wejście. Łączna długość dotychczas poznanych ciągów korytarzy to około 320 km, jednakże badania przepływu powietrza wskazują na istnienie kolejnych, nieodkrytych ciągów podziemnych chodników czy studni.
Inne rekordy jaskiń
Klasyfikacja jaskiń według głębokości oraz długości nie wyczerpuje katalogu rekordów, dając szansę na zaistnienie i medialną reklamę również innym jaskiniom.
Za największą pod względem objętości uznawana jest znajdująca się w Wietnamie jaskinia Sơn Đoòng. Składa się ona z wielu potężnych sal, z których największa ma ponad 5 km długości, 150 m szerokości i 200 m wysokości. Łączna objętość komory wynosi 38,5 mln mIndeks górny 33. Jaskinia słynie również z ogromnych stalagmitów wysokości 70 m. Dnem jaskini płynie podziemna rzeka. W miejscach, gdzie strop uległ zawaleniu, umożliwiając dotarcie światła, rośnie tropikalna roślinność. Mimo wybitnych walorów jaskinia jest mało uczęszczana turystycznie. Przyczyną są: rygorystyczne limity zezwalające na wejście tylko kilkuset osobom rocznie, wysokie opłaty za zwiedzanie oraz długi czas zwiedzania, który zajmuje około 7 dni.
Za największą pod względem powierzchni pojedynczą komorę uznaje się natomiast Sarawak Chamber w jaskini Lubang Nasib Bagus. Jaskinia znajduje się w malezyjskiej części wyspy Borneo. Długość największej sali osiąga około 600 m długości a w najszerszym miejscu 400 m. Jej powierzchnię szacuje się na blisko 165 tys. mIndeks górny 22.
Nierozstrzygnięty jest natomiast spór o miano najpiękniejszej z jaskiń, ponieważ jest to subiektywne odczucie. Niewątpliwie jednak w czołówce wyjątkowych jaskiń znalazłaby się Kryształowa Jaskinia w Naica, w Meksyku. W odkrytej w 2000 roku jaskini znajdują się ogromne, osiągające 15 m długości kryształy selenituselenitu. Ze względu na wartość przyrodniczą nie przewiduje się udostępniania jaskini szerokiemu gronu osób, ograniczając je tylko do grupy naukowców.
Słownik
naturalne, osłonięte ze wszystkich stron zagłębienie w skale
bezbarwna i przezroczysta, grubokrystaliczna odmiana gipsu
nauka zajmująca się badaniem genezy i rozwoju jaskiń
odcinek korytarza jaskiniowego wygięty ku dołowi i wypełniony stale lub okresowo wodą aż po strop jaskini
pusta przestrzeń w skałach, powstała w wyniku procesów naturalnych ługowania, czyli rozpuszczania składników skalnych, przy równoczesnym odprowadzaniu do systemu krasowego materiałów klastycznych
głębokie wydrążenie w skale, z wylotem na zewnątrz
skupienie dobrze wykształconych kryształów, zwykle słupowych lub pręcikowych, narosłych blisko siebie na powierzchni np. szczeliny skalnej czy ściany druzy