Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Cele w zakresie bezpieczeństwa Polski

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej definiuje najważniejsze interesy narodowe, z których wynikają cele w zakresie bezpieczeństwa Polski, a zatem polska racja stanu.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 5
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka, i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego, oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

krp Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 24.09.2020 r.].

Omawiając bardziej szczegółowo wymienione w art. 5 interesy, można je skatalogować jako:

  • legitymowanie się przez Polskę potencjałem bezpieczeństwa narodowego, pozwalającym zapobiec różnorodnym zagrożeniom i zwalczyć ewentualne ich następstwa;

  • silna pozycja międzynarodowa;

  • członkostwo w międzynarodowych systemach bezpieczeństwa;

  • ochrona obywateli rozumiana sensu largosensu largosensu largo w odniesieniu do jednostek i całego społeczeństwa;

  • swobodne korzystanie z praw i wolności obywatelskich;

  • ochrona dziedzictwa kulturowego jako rdzeń tożsamości narodowej;

  • dbanie o równomierny rozwój państwa w dwóch aspektach: społecznym i gospodarczym;

  • ochrona środowiska naturalnego, stanowiącego jedno z największych polskich bogactw.

RWe4zoBGgLSF9
Myśliwiec wielozadaniowy F‑16. Zastanów się, jakie korzyści płyną dla Polski z silnej pozycji międzynarodowej.
Źródło: Gerard van der Schaaf, licencja: CC BY 2.0.

Z żywotnych interesów Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio wynikają cele w zakresie bezpieczeństwa Polski, które mają wysokie znaczenie strategiczne.

RvfuXKYuhOTaU1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: cele w zakresie [br]bezpieczeństwa PolskiElementy należące do kategorii cele w zakresie [br]bezpieczeństwa PolskiNazwa kategorii: zwiększanie [br]potencjału obronnego Nazwa kategorii: budowanie silnej pozycji [br]Polski w strukturach[br] organizacji międzynarodowych,[br] do których przynależy,[br] w szczególności NATO[br] i UENazwa kategorii: dbanie o dobre relacje [br]z państwami sąsiadującymi, [br] zarówno będącymi,[br] jak i niebędącymi [br]członkami UE Nazwa kategorii: angażowanie się[br]w zapobieganie [br]i rozwiązywanie konfliktów[br] i kryzysów [br]międzynarodowych Nazwa kategorii: promowanie demokracji[br] oraz praw człowieka Nazwa kategorii: podnoszenie świadomości[br] swobód obywatelskich Nazwa kategorii: zagwarantowanie [br]bezpieczeństwa[br] obywatelom przed[br] zagrożeniami innymi[br] niż militarne[br] Nazwa kategorii: walka z[br] przestępczością [br]zorganizowaną [br]i terroryzmem Nazwa kategorii: dbanie o [br]zapewnienie odpowiednich[br] warunków rozwoju [br]społeczno‑gospodarczego Nazwa kategorii: zapewnienie [br]bezpieczeństwa [br]energetycznego[br] i żywnościowego Nazwa kategorii: prowadzenie efektywnej [br]polityki prorodzinnej Nazwa kategorii: rozwój systemu [br]reagowania[br] w sytuacjach kryzysowych Koniec elementów należących do kategorii cele w zakresie [br]bezpieczeństwa Polski
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1P2MwUv0TH4f
Zastanów się, dlaczego prowadzenie przez państwo efektywnej polityki prorodzinnej jest ważnym elementem bezpieczeństwa Polski.
Źródło: domena publiczna.

Narodowy potencjał strategiczny

Interesy narodowe są realizowane z wykorzystaniem potencjału bezpieczeństwa narodowego. Składają się na niego różnorodne komponenty (instrumenty), którymi dysponuje państwo.

Zaliczamy do nich:

  • szeroko rozumiany aparat sprawnie działającej władzy państwowej, na czele z parlamentem, Prezydentem RP i Radą Ministrów oraz wymiarem sprawiedliwości;

  • system zarządzania kryzysowego;

  • potencjał obronny RP, którego głównym elementem są nowoczesne siły zbrojne;

  • sprawnie działająca dyplomacja;

  • profesjonalne służby specjalne;

  • rozwinięty przemysł obronny;

  • potencjał naukowy i badawczy.

Oprócz tego narodowy potencjał strategiczny wzbogacają m.in.:

  • podmioty wyspecjalizowane w obszarze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego (np. różne służby i straże);

  • kondycja państwa;

  • niezależność energetyczna (osiągnięta dzięki dywersyfikacjidywersyfikacjadywersyfikacji dostaw paliw);

  • rozwój systemu sieci transportowej (zarówno drogowej, lądowej, śródlądowej, morskiej, jak i lotniczej).

Najważniejszym elementem struktury potencjału strategicznego jest społeczeństwo określane często mianem kapitału ludzkiego. To jego świadomość narodowa i kondycja warunkują wzrost gospodarki i sprawność państwa we wszystkich sferach związanych z bezpieczeństwem.

RGbK81cwg99bK
Siedziba Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego. Wytypuj trzy najważniejsze twoim zdaniem (oprócz kapitału ludzkiego) elementy narodowego potencjału strategicznego.
Źródło: Adrian Grycuk, licencja: CC BY-SA 3.0.

Elementy środowiska bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej

Wiele procesów obejmujących cały świat ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo Polski, dlatego przynależność do organizacji międzynarodowych z punktu widzenia polskiej racji stanu jest wartością nie do przecenienia.

Istotnymi elementami środowiska bezpieczeństwa Polski są:

RAZYwK7un4OKg
członkostwo w ONZ ONZ jest organizacją powołaną do zapewniania bezpieczeństwa w wymiarze ogólnoświatowym. Zajmuje szczególne miejsce wśród wszystkich organizacji międzynarodowych, i mimo że ma liczne wady, a jej funkcjonowanie jest poddawane krytyce jako nieefektywne, często pozwala stabilizować sytuację międzynarodową i podejmować działania w przypadku konfliktów., przynależność do NATO NATO pozostaje największym obronnym sojuszem militarnym i zapewnia bezpieczeństwo należącym do niego państwom. W interesie Polski jest jak najsilniejsza pozycja NATO i stały wzrost potencjału militarnego paktu w celu odstraszania ewentualnych agresorów., członkostwo w UE Środowisko bezpieczeństwa Polski tworzy także przynależność do UE. Organizacja ta – za sprawą wspólnego rynku – koncentruje się na gospodarczym aspekcie integracji europejskiej. Członkostwo Polski w UE wiąże się więc przede wszystkim z bezpieczeństwem ekonomicznym. Jednocześnie Unia Europejska stanowi zaawansowaną formułę współpracy politycznej, co stwarza dla Polski szansę na rozwijanie przyjaznych stosunków z europejskimi partnerami, zwłaszcza z większością swoich sąsiadów należących do UE. Oprócz tego Unia Europejska podejmuje działania na rzecz promocji demokracji i praw człowieka, jak również bezpieczeństwa energetycznego i żywnościowego.

Poza przynależnością Polski do określonych struktur międzynarodowych, jako elementu środowiska bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, istotne znaczenie ma polityka jedynego na świecie supermocarstwa – USA. Jest to element, na który Polska ma ograniczony wpływ. Polityka amerykańska zdaje się już nie tak mocno koncentrować na sprawach europejskich, ale relacje Polski z USA z roku na rok są coraz lepsze w sferze zarówno gospodarczej, jak i militarnej. W interesie Europy, a zatem także Polski, powinno być utrzymywanie i pogłębianie jak najlepszych relacji z USA także z tego powodu, że ambicje imperialne nadal przejawia Rosja, czego przykładem jest choćby aneksja Krymu.

Niestety ciągłym zagrożeniem dla międzynarodowego bezpieczeństwa jest terroryzm, a także zorganizowana przestępczośćprzestępczość zorganizowanazorganizowana przestępczość. Pierwsze z tych zjawisk wprawdzie w Polsce nie występuje na taką skalę, jak np. w innych krajach europejskich, a drugie jest coraz skuteczniej zwalczane, ale oba bezwarunkowo należy zaliczyć do elementów środowiska bezpieczeństwa RP.

Elementów tych jest zresztą o wiele więcej i często przenikają się one wzajemnie.

Na szczególne wyróżnienie zasługują m.in.:

  • bezpieczeństwo zdrowotne;

  • bezpieczeństwo powszechne;

  • sytuacja demograficzna;

  • funkcjonowanie systemu finansowego państwa;

  • bezpieczeństwo energetyczne.

R1BMiH9TgKLx0
Rozważ, jakie korzyści odniosła Polska jako niestały członek Rady Bezpieczeństwa ONZ.
Źródło: Gabriel Piętka / MSZ, licencja: CC BY-NC 2.0.

Koncepcje działań i przygotowań strategicznych

Priorytetem polskiej polityki bezpieczeństwa jest z jednej strony zwiększanie militarnego potencjału obronnego tak, aby nasz kraj mógł odeprzeć agresję ewentualnego wroga, a z drugiej – wzmacnianie sojuszy, szczególnie z NATO i USA. Polską racją stanu jest też aktywność na arenie międzynarodowej w zakresie zapobiegania konfliktom międzynarodowym i ich rozwiązywania.

W zakresie działań i przygotowań strategicznych Polska podejmuje i realizuje następujące rodzaje aktywności:

R1eA4S7ZYRi14
aktywność obronną W ramach aktywności obronnej, która polega na utrzymywaniu gotowości do reakcji na wszelkie zagrożenia niepodległości i nienaruszalności terytorialnej Polski, szczególną pozycję zajmują działania militarne. Zadania w tym zakresie realizują Siły Zbrojne RP. Są one systematycznie rozwijane – szczególnie pod kątem zdolności operacyjnych. Na uwagę zasługuje utworzenie piątego rodzaju tych sił, a mianowicie WOT., aktywność ochronną Aktywność ochronna w zakresie działań i przygotowań strategicznych Polski, szeroko rozumiana jako zapewnienie warunków do utrzymania wewnętrznej równowagi państwa, jest realizowana m.in. przez przeciwdziałanie terroryzmowi, który stanowi wyzwanie dla całej społeczności międzynarodowej. W ramach działań ukierunkowanych na przeciwdziałanie temu zjawisku ścigani są sprawcy zagrożeń terrorystycznych i rozwijana jest współpraca międzynarodowa, m.in. w ramach UE., aktywność społeczną Kreowanie bezpiecznych i dostatnich warunków życia obywateli, a także ochrona dziedzictwa duchowego narodu wpisują się w koncepcję działań i przygotowań strategicznych jako aktywność społeczna. Bardzo istotne w tym zakresie jest prowadzenie konsekwentnej i spójnej polityki kulturalnej, mecenat państwa nad inicjatywami w tym zakresie, wzrost nakładów na kulturę i edukacja historyczna, szczególnie młodych pokoleń., aktywność gospodarczą Aktywność gospodarcza jest ukierunkowana na materialne zasoby państwa. Jej przejawem są m.in. bezpieczeństwo energetyczne i ochrona środowiska naturalnego. W praktyce niezależność energetyczna państwa pozwala zachować jego suwerenność, dlatego bardzo istotne jest podejmowanie prób uruchamiania eksploatacji niekonwencjonalnych złóż surowców energetycznych, rozwój energetyki jądrowej i dywersyfikacja dostaw paliw. Z kolei ochrona środowiska naturalnego zwiększa bezpieczeństwo ekologiczne państwa, dlatego w centrum uwagi władz państwowych pozostają działania w zakresie ochrony powietrza, wód, gleb oraz racjonalna gospodarka odpadami.
RnBjZaRvIPaFP
Wskaż rolę kultury jako działania strategicznego w obszarze bezpieczeństwa.
Źródło: Pudelek (Marcin Szala), licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

dywersyfikacja
dywersyfikacja

zróżnicowanie

NATO
NATO

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization); ponadregionalna organizacja polityczno–wojskowa oparta na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa i zasadzie kolektywnej obrony

ONZ
ONZ

Organizacja Narodów Zjednoczonych (ang. United Nations); uniwersalna organizacja międzynarodowa powstała w 1945 r.

przestępczość zorganizowana
przestępczość zorganizowana

zjawisko kryminalne występujące pod wieloma postaciami w skali międzynarodowej i krajowej, którego nie można ściśle ograniczyć stanem faktycznym jednego, pojedynczego przestępstwa

sensu largo
sensu largo

łac. – w szerokim znaczeniu

WOT
WOT

Wojska Obrony Terytorialnej