Trudny patriotyzm po rozbiorach

Druga połowa XVIII wieku to w historii Polski trudny czas, naznaczony doświadczeniami związanymi z rozbiorami kraju. Temat miłości do ojczyzny i troski o dalszy los Polaków stał się w kulturze oświeceniowej bardzo ważny. Liczne utwory o wymowie patriotycznej, tworzone przez takich autorów, jak Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz czy Ignacy Krasicki, były reakcją na pogarszającą się sytuację kraju oraz działania zaborców. Twórcy doby oświecenia starali się rozbudzać w odbiorcach poczucie obowiązku obywatelskiego i piętnowali obojętność na sprawy ojczyzny. Epoka oświecenia przynosi model trudnego patriotyzmu, który związany jest z koniecznością poświęcenia, cierpienia i walki o zachowanie narodowej tożsamości.

Rjq8Eflk33fIC1

Obraz przedstawiający dojrzałego mężczyznę w biskupich szatach. Twarz mężczyzny jest pociągła, na brodzie widać wyraźnie zaznaczony rowek. Oczy męzczyzny są siemne, nos prosty, usta niewielkie. Mężczyzna ma starannie ufryzowane w loki włosy. Siedzi na fotelu, lewą rękę, w której trzyma kartkę papieru, wspiera na stoliku, na którym na poduszce spoczywa mitra. Mężczyzna ma zawieszony na piersiach masywny krzyż.

HymnhymnHymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego powstał w 1774 roku jako jedna ze strof heroikomicznegopoemat heroikomicznyheroikomicznego poematu Myszeida, nawiązującego do legendy o królu Popielu i jego wojnie z myszami, pochodzącej z Kroniki polskiej Wincentego Kadłubka. Hymn... to oktawaoktawaoktawa pieśni IX poematu. Mimo iż jest zaledwie jedną strofą większej całości, niemal natychmiast zaczął funkcjonować jako tekst samodzielny. Krasicki odczytał go jeszcze przed ukończeniem Myszeidy, podczas jednego z obiadów czwartkowych, na które król Stanisław August Poniatowski co tydzień zapraszał najwybitniejszych intelektualistów epoki. Zebrani goście, wśród nich malarze, rzeźbiarze, poeci, literaci, omawiali w tym czasie najważniejsze bieżące wydarzenia, dyskutowali również o sztuce. Myszeida z uwagi na komiczny charakter wzbudziła mieszane uczucia, ale fragment IX pieśni, zatytułowany później jako Hymn do miłości ojczyzny, zachwycił słuchaczy. Za ich namową Krasicki anonimowo ogłosił utwór w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych”Indeks górny 111 Indeks górny koniec¹¹¹, by rozbudzić w Polakach uczucia patriotyczne.

R1KoGLJesT31l1

Zdjęcie przedstawia stronę tytułową osiemnastowiecznego wydania Myszeidy. Na karcie widoczny jest tytuł i informacja Pieśni X. Są także informacje o drukarni, która wydała tę książkę oraz niewielka ilustracja ukazująca trójkę małych, nagich dzieci bawiących się na polu.

W porozbiorowych realiach tekst przyjęto z dużym zainteresowaniem. Bardzo szybko został uznany za oficjalny hymn uczniów Szkoły Rycerskiej. Była to powołana przez króla pierwsza świecka szkoła publiczna, przygotowująca młodzież do służby wojskowej i nastawiona na kultywowanie postaw obywatelskich. Absolwentami tej placówki byli m.in. Tadeusz Kościuszko i Julian Ursyn Niemcewicz. Hymn do miłości ojczyzny opublikowano w Katechizmie moralnym dla uczniów Korpusu Kadetów, a następnie w Zbiorze pism tyczących się moralnej edukacji młodzi Korpusu Kadetów. Z tego powodu innym znanym tytułem tej pieśni był Hymn Szkoły Rycerskiej. Również Komisja Edukacji Narodowej propagowała  utwór, wprowadzając go do podręczników.

RNzteaBOirCP5

Obraz przedstawia pejzaż miejski. Po lewej stronie obrazu ukazany jest duży, piętrowy budynek Szkoły Rycerskiej, do której prowadzą trzy duże wejścia. Budynek jest dwuskrzydłowy, a środkowa część zwieńczona jest masywną kopułą. Do budynku przylegają inne, mniejsze zabudowania. Centralną część obrazu stanowi rozległy plac, na którym widać trzy ludzkie postacie, po lewej stronie obrazu widoczne są niewielkie budynki mieszkalne.

Pieśń Święta miłości kochanej ojczyzny, obrazująca sytuację narodu żyjącego w niewoli, zyskała znaczenie nieoficjalnego hymnu narodowego - przez długi czas współistniała z Mazurkiem Dąbrowskiego. Ogromna popularność utworu wynikała z jego aktualności.

Krasicki, kreśląc nowe zasady patriotyzmu rozumianego jako obywatelski obowiązek, nie tylko zapoczątkował nurt polskiej poezji niepodległościowej, ale przede wszystkim stworzył tekst wyrażający narodową tożsamość.

Słownik