Uznanie osobowości prawnej kościelnych jednostek organizacyjnych

Polska uznaje osobowość prawną Kościoła katolickiego oraz innych związków wyznaniowych, mających uregulowaną sytuację prawną, i ich jednostek organizacyjnych. W konsekwencji więc uznaje ich zdolność do tego, aby mogły – zgodnie z przepisami prawa polskiego – nabywać, posiadać, użytkować i zbywać mienie nieruchome i ruchome oraz nabywać i zbywać prawa majątkowe.

Ustawa uchyliła także ograniczenia, jakie władze komunistyczne narzuciły Kościołowi katolickiemu i innym związkom wyznaniowym w zakresie posiadania, nabywania i dysponowania nieruchomościami i prawami majątkowymi. Zagwarantowano im także zwrot nieruchomości upaństwowionych przez władze komunistyczne (wbrew ustawie z 20 marca 1950 r.).

Jeśli chodzi o nieruchomości Kościoła katolickiego położone na ziemiach należących do II Rzeczypospolitej, zwrot ten dokonuje się stopniowo na podstawie decyzji Komisji MajątkowejKomisja MajątkowaKomisji Majątkowej, w której skład wchodzą przedstawiciele Rządu i Konferencji Episkopatu Polski, oraz decyzji analogicznych komisji złożonych z przedstawicieli Rządu i przedstawicieli innych związków wyznaniowych.

Natomiast jednostki organizacyjne kościołów i innych związków wyznaniowych, położone na Ziemiach Odzyskanych, czyli na terenach zachodnich i północnych włączonych do Polski w 1945 r., uzyskały możliwość otrzymania od państwa na własność określonych wielkości nieruchomości, będących w dyspozycji Państwowego Funduszu Ziemi.

Dochody Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych z własnych nieruchomości nie wystarczają na działalność związaną z realizacją misji w społeczeństwie w zakresie nie tylko sprawowania kultu, ale również nauczania oraz działalności charytatywnej, oświatowo‑wychowawczej, naukowej i kulturotwórczej.

Dlatego państwo wspomaga związki wyznaniowe z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego. Wspomaganie to odbywa się w sposób bezpośredni lub pośredni.

Wspomaganie bezpośrednie z budżetu państwa bądź samorządu terytorialnego

Bezpośrednie wspomaganie finansowe przez państwo kościelnych jednostek organizacyjnych polega na udzielaniu im subwencji bądź dotacji na określone rodzaje działalności. Polska finansuje następujące subwencje i dotacje z budżetu państwa lub samorządu terytorialnego:

• Subwencje i dotacje z Funduszu KościelnegoFundusz KościelnyFunduszu Kościelnego, które mają charakter rekompensaty za dochody z nieruchomości kościelnych upaństwowionych przez władze komunistyczne na mocy ustawy z 20 marca 1950 r. o przejęciu przez państwo dóbr tzw. „martwej rękidobramartwej ręki”.

R1Jyo8qydwnBW1

Grafika przedstawia logo KUL. Jest ono okrągłe, w centralnej części znajduje się orzeł w koronie z rozpostartymi skrzydłami. Nad orłem powiewa wstęga z łacińskim napisem Deo et Patriae i znajduje się niewielki krzyż. Wokół orła umieszczony jest napis Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918.

• Subwencje na realizację zadań przez instytucje kościelne, analogiczne do zadań realizowanych przez instytucje państwowe, w różnych sferach życia publicznego, które mają być traktowane na zasadzie równości. Do tego typu instytucji kościelnych należą placówki szkolne i oświatowe, organizacje charytatywne, katolickie szkoły wyższe oraz uczelnie wyższe innych kościołów.

• Subwencje na konserwacje i remonty obiektów sakralnych i kościelnych należących do dóbr kultury narodowej.

• Subwencje i dotacje na działalność społeczną kościelnych jednostek organizacyjnych, które uzyskały status organizacji pożytku publicznego – zgodnie z postanowieniami ustawy z 23 kwietnia 2003 r. o działalności publicznej i o wolontariacie.

Polska bezpośrednio nie finansuje duszpasterskiej działalności Kościoła katolickiego ani innych związków wyznaniowych. Wyjątki od tej zasady mają uzasadnienie w gwarancjach poszanowania prawa do wolności religijnej należnej każdemu człowiekowi do spełniania praktyk religijnych tam, gdzie się znajduje, a w związku z tym w obowiązku i zarazem prawie kościoła do udzielania mu pomocy duszpasterskiej. Dotyczą one trzech podstawowych filarów.

Pośrednie finansowanie przez państwo działalności instytucji kościelnych

Pośrednie wspomaganie przez państwo instytucji kościelnych polega na zagwarantowaniu im możliwości pozyskiwania środków majątkowych i finansowych:

1. bezpośrednio od społeczeństwa przez organizowanie zbiórek publicznych oraz przyjmowanie darowizn na zadania związane z działalnością instytucji kościelnych, które odliczane są od wysokości podatku dochodowego darczyńców;

2. zwolnienia instytucji kościelnych od podatków powszechnie obowiązujących w określonych sytuacjach.

Darowizny na zadania instytucji kościelnych

Podstawowym środkiem zabezpieczenia potrzeb finansowych instytucji kościelnych – zwłaszcza związanych z działalnością duszpasterską, budową i konserwacją budynków kościelnych i sakralnych oraz zabezpieczeniem utrzymania osób duchownych i świeckich zatrudnionych w duszpasterstwie – są dobrowolne darowizny. Polska pośrednio wspomaga instytucje kościelne, gwarantując im możliwości pozyskiwania środków finansowych z kilku źródeł.

Jedną z takich form są zbiórki publiczne, organizowane bez zezwolenia organów administracji państwowej w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w innych miejscach w sposób tradycyjnie ustalony na cele statutowe kościelnych jednostek organizacyjnych.

Innym sposobem pozyskania pieniędzy przez władze kościelne są darowizny odliczane od podatku.

Wśród tych darowizn wyróżnia się darowizny na rzecz kościelnej jednostki organizacyjnej, mającej status organizacji pożytku publicznego (stowarzyszenia, fundacje, organizacje kościelne) w kwocie nieprzekraczającej 1% należnego podatku dochodowego od osób fizycznych.

O przyznaniu statusu OPP kościelnej jednostce organizacyjnej (np. fundacji, stowarzyszeniu, organizacji Caritas) decyduje sąd rejestracyjny przez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, jeżeli spełnia ona wymagania określone w wyżej wymienionej ustawie.

Darowizny mogą też być dokonane przez osoby fizyczne na kościelną działalność charytatywno‑opiekuńczą.

Gwarancje wyłączenia tych darowizn od podstawy opodatkowania wpisane są do dwóch ustaw określających sytuację prawną Kościoła katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

Ustawy te mają charakter lex specialislex specialislex specialis.

Odpisy te są ustanowione w formie obligatoryjnej (w Niemczech), bądź w formie fakultatywnej (we Włoszech i na Węgrzech).

Zwolnienia instytucji kościelnych od podatków i opłat celnych

Podsumowanie

Współczesne ustawodawstwo polskie zawiera szereg gwarancji wspomagania finansowego działalności jednostek organizacyjnych Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych – mających uregulowaną sytuację prawną – na zasadach poszanowania ich równouprawnienia i współdziałania z nimi dla dobra wspólnego.

Słownik