Główne religie na świecie

Według danych z raportu The Global Religious Landscape szacunkowo co trzeci mieszkaniec naszej planety to chrześcijanin, a co czwarty to muzułmanin. Wyznawcy pozostałych religii stanowią ok. 40% ludności świata, natomiast ok. 16% to ateiściateistaateiści i agnostycyagnostycyzmagnostycy. Wśród chrześcijan ok. 51% stanowią katolicy, ok. 37% protestanci, a ok. 12% wyznawcy prawosławia i innych Kościołów wschodnichkościoły wschodnieKościołów wschodnich.

Religie świata różnią się między sobą nie tylko pojmowaniem istoty boskiej, ale również np. pochodzeniem. Z geograficznego punktu widzenia religie dzielimy ze względu na zasięg ich występowania. Wyróżniamy religie:

• plemienne – religie plemienne są charakterystyczne dla grup wyznawców skupiających się w plemionach, występują głównie wśród ludów afrykańskich, plemion obu Ameryk oraz Australii i Oceanii. Religie plemienne cechują się kultem przodków, wiarą w duchy i składaniem im ofiar pod różnymi postaciami. Wyznania w obrębie religii plemiennych różnią się między sobą tradycją, obrządkiem i formą modlitwy. Charakterystyczną cechą religii plemiennych jest przedstawianie bóstw za pomocą własnoręcznie wykonanych, prostych figur, masek i totemów;

• narodowe – powstają one z religii plemiennych. W odróżnieniu od religii plemiennych obejmują one całe społeczeństwa i większe terytoria. Religia narodowa często tłumaczy powstanie danego narodu lub zawiera treści tłumaczące jego tradycje i zachowanie. Religie narodowe nie są prozelitystyczne, czyli nie zabiegają o nawracanie wyznawców innych religii. Przykładem religii narodowej jest hinduizm, judaizm czy konfucjanizm;

• uniwersalistyczne – największe obecnie występujące religie, które na przestrzeni wieków rozwinęły się w trakcie złożonego procesu historycznego. Religie te obejmują różne społeczeństwa i ogromne obszary świata. Religiami uniwersalistycznymi są: chrześcijaństwo, islam i buddyzm.

Judaizm

Jest to najstarsza religia monoteistyczna i jednocześnie religia narodowa, ponieważ jej wyznawcami są głównie członkowie narodu żydowskiego. Świętą księgą tej religii jest Stary Testament, który podzielono na trzy części: Torę (Pięcioksiąg Mojżesza lub Prawo), Księgi Proroków oraz Księgi Pisma. Jej uzupełnieniem jest Talmud (Miszna, Gemara, Kabała), czyli zbiór komentarzy określających sposób stosowania praw religijnych w życiu codziennym. Wyznawcy tej religii wierzą, że są narodem wybranym, z którym Jahwe zawarł przymierze. Oczekują oni na przyjście Mesjasza. Świętym dniem jest sobota (od piątkowego wieczoru do sobotniego zachodu słońca), czyli szabat. W tym dniu obowiązuje zakaz pracy, a pozostałe zajęcia są objęte ścisłymi regułami. Cechą charakterystyczną judaizmu jest brak hierarchii. Na czele każdej samodzielnej gminy stoi rabin. Gminy o podobnych zasadach zazwyczaj łączą się w związki wyznaniowe, wówczas prezentuje je ,,wielki rabin”. Mężczyźni wyznający judaizm zwyczajowo są obrzezani. Miejscem modlitw i spotkań judaistów jest synagoga. Wyznawcy tej religii mieszkają głównie w Izraelu. Ponadto najliczniejsza diasporadiasporadiaspora żydowska znajduje się w USA, Rosji, na Ukrainie, we Francji i Wielkiej Brytanii.

Rck4mHTyffLwi

Zdjęcie przedstawia Ścianę Płaczu, czyli pozostałości po Świątyni Jerozolimskiej, zburzonej w 72 r. n.e. Widoczni są ludzie klęczący i modlący się, niektórzy siedzą na krzesłach.

Chrześcijaństwo

Jest to największa monoteistyczna religia na świecie. Powstała w I w. n.e. i wyłoniła się z judaizmu, z którego przejęła część prawd wiary i ksiąg objawionych: Dekalog czy Stary Testament. Chrześcijanie wierzą, że Mesjaszem, którego oczekują Żydzi, był Jezus Chrystus. Religia ta rozprzestrzeniła się wśród pogan. Najprościej można ją podzielić na trzy wyznania (Kościoły): katolicyzm, Kościoły wschodnie (w tym prawosławie) oraz protestantyzm (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, metodyzm, Kościół zielonoświątkowy, Adwentyści Dnia Siódmego, Kościół Chrystusowy, baptyści, Kościół prezbiteriański). Chrześcijanie wierzą w jednego Boga w trzech Osobach (Ojca, Syna i Ducha Świętego), ich świętą księgą jest Biblia, świętym miejscem – Jerozolima, a dniem świętym – niedziela. Do wspólnoty wchodzi się poprzez chrzest. Różnice doktrynalnie między tymi trzema wyznaniami są bardzo niewielkie.

Katolicyzm (gr. katholikos ‘powszechny’) oznacza, że Kościół stanowią wszyscy jego wyznawcy. Uznaje on prymat papieża, który rezyduje w Watykanie. Znajdują się tam siedziby urzędów kościelnych. Najważniejszym sakramentem tego wyznania jest Eucharystia, udzielana pod jedną lub dwiema postaciami. Kościół uznaje siedem sakramentów. Szczególnie zasłużeni dla Kościoła są beatyfikowani lub kanonizowani. Oddaje się cześć Niepokalanej Maryi jako Matce Bożej. Katolicy obchodzą święta Bożego Narodzenia i Zmartwychwstania Pańskiego. Dla katolików bardzo ważne są pielgrzymki, np. do Rzymu i Asyżu. Szczególną popularnością cieszą się miejsca kultu maryjnego, np. Fatima, Lourdes, Medziugorie, Santiago de Compostela, Betlejem, Jerozolima, Nazaret, Aparecida, Częstochowa, Niepokalanów, Święta Lipka, Licheń. Cechą charakterystyczną katolicyzmu jest wstrzemięźliwość seksualna księży, czyli celibat. Każda wspólnota ma swoją hierarchię – dzieli się na archidiecezje, diecezje, dekanaty i parafie. Diecezjami zarządzają biskupi, a parafiami – proboszczowie. Dla katolicyzmu bardzo ważne są również męskie i żeńskie zakony.

RPvtvoClTqCjh

Zdjęcie przedstawia wnętrze kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze. W centrum znajduje się obraz, do którego modlą się duchowni i wierni. Widoczne są złote ornamenty, posagi świętych i aniołów, ołtarz jest wykonany z drewna pomalowanego na czarno. Na ścianach widnieją freski i obrazy.

RBTAujiwHHHpt

Zdjęcie przedstawia plac Świętego Piotra w Watykanie. Ma on okrągły kształt, na środku znajduje się wysoki pomnik. Widać ludzi spacerujących po placu, z tyłu rozciąga się panorama miasta.

R1BTJ3ac1QsF3

Mapa świata przedstawia kraje, które odwiedził papież Polak, św. Jan Paweł II podczas swoich 104 pielgrzymek apostolskich. Są to: Kanada, USA, Meksyk, wszystkie kraje Ameryki Południowej, prawie cała Europa, Kazachstan, Turcja, Pakistan, Indie, Birma, Indonezja, Australia, kraje afrykańskie oprócz Sahary Zachodniej, Mauretanii, Algierii, Libii, Nigeru, Etiopii, Somalii.

Prawosławie różni się od katolicyzmu odmiennym ujęciem pochodzenia Ducha Świętego. Ponadto Kościół prawosławny jest autokefaliczny (samodzielny), ma swojego zwierzchnika i nie uznaje prymatu papieża, a także dogmatudogmatdogmatu o Niepokalanym Poczęciu Maryi oraz o czyśćcu, nie przyjmuje też dogmatu o pochodzeniu Ducha Świętego oraz o pierwszeństwie apostoła Piotra w stosunku do innych apostołów. Świątynią prawosławną jest cerkiew, w której odprawia się nabożeństwa z charakterystycznym śpiewem liturgicznym. Kościoły dzieli się na diecezje i parafie. Na czele parafii stoi pop, wspomagany przez diakona. Kapłani i diakoni prawosławni nie są obowiązani celibatem, reguła ta dotyczy tylko prawosławnych biskupów. Eucharystia udzielana jest wiernym pod obiema postaciami (wina i chleba). Charakterystycznymi dla tego wyznania są ikony, a najważniejszymi miejscami świętymi są: Góra Athos, Ławra Peczerska, Siergijew Posad, Monastyr Rilski, Święta Góra Grabarka.

R1HTw1UKO1puN

Ilustracja przedstawia prawosławną cerkiew (świątynię) w Górze Grabarce w woj. podlaskim (pow. siemiatycki). Jest ona cała wykonana z drewna, posiada strzeliste jaskółki i spadzisty dach. Nad wejściem widnieje obraz. Przed wejściem widać kilkoro ludzi podziwiających zabytkowy budynek, znajdujący się w lesie.

R1RbB367vN1Xi1

Infografika przedstawia pokrewieństwo głównych nurtów protestantyzmu.

Protestantyzm obejmuje różne wyznania chrześcijańskie powstałe w wyniku reformacji. Świętą księgą protestantów jest Biblia. Nie uznają oni władzy papieża, a także kultu Maryi i świętych. Świątynie (zbory) mają skromny wystrój, ponieważ protestanci nie uznają przedstawiania Boga w postaci rzeźb ani na obrazach. Miejscami świętymi są dla protestantów: Betlejem, Jerozolima i Nazaret. Podstawowe założenia doktrynalne protestantyzmu dzieli się na:

• sola scriptura,

• solus Christus,

• sola gratia per sola fide,

• soli Deo gloria.

W protestantyzmie występują różne nurty teologiczne i pobożnościowe, wyróżnia się w nim kilka podstawowych wyznań.

Luteranizm

Za założyciela luteranizmu uznaje się Marcina Lutra, który za pomocą swoich tez przybitych do drzwi kościoła w Wittenberdze tłumaczył błędne założenia Kościoła katolickiego, dokładniej dotyczące instytucji odpustów i istoty pokuty. Luteranizm odrzuca dogmaty ustanowione przez sobory i papieża z wyjątkiem postanowień czterech pierwszych soborów. Za głowę kościoła uznaje Jezusa Chrystusa. Wiara w luteranizmie jest najważniejsza, uznaje się ją najważniejszą dla zbawienia, jej owocem są dobre uczynki. Luteranizm uznaje dwa sakramenty: chrzest i Komunię Świętą pod dwiema postaciami. Wyznanie to marginalizuje Matkę Bożą i świętych kościoła, ich rolę ogranicza do ikon, które są darzone szacunkiem, a ich postawy są wzorem do naśladowania. Luterańscy duchowni, czyli biskupi, księża i diakoni, prowadzą i organizują obrzędy. Nie są oni obowiązani celibatem.

Kalwinizm

RTdGseQUhfJUC1

Zdjęcie przedstawia krzyż hugenocki – główny symbol kalwinistów. Na każdym z jego końców znajdują się dwa okręgi, a z tyłu ozdobne ornamenty. Jego dół to strzelisty symbol przypominający jaskółkę.

Powstał w XVI w. Oparty na Biblii. Głosi, że ludzie od chwili urodzenia są przeznaczeni przez Boga do zbawienia lub do potępienia. Dobre uczynki zbliżają kalwinistę do Boga i świadczą o przynależności wyznawcy do grupy wybranych. Wyznanie to opiera się na pięciu punktach kalwinizmu:

• T – total depravity, czyli całkowita deprawacja,

• U – unconditional election, czyli bezwarunkowe wybranie,

• L – limited atonement czyli, ograniczone pojednanie,

• I – irresistible grace czyli, nieodparta łaska,

• P – perseverance of the saints, czyli wytrwanie świętych.

Kalwiniści nie uznają przedstawiania Boga pod postacią rzeźb i obrazów. Kultem obejmują głównie czytania biblijne i głoszenie kazań. Uznają również tylko dwa sakramenty: chrzest oraz Eucharystię. Znanymi kalwinistami byli m.in. Jan Kalwin, Karl Barth oraz Robert Charles Sproul.

Anglikanizm

Powstał w wyniku działań Henryka VIII Tudora, który przeciwstawił się papieżowi odmawiającemu królowi unieważnienia małżeństwa, z którego ów nie miał męskiego potomka. Po tym, gdy został obłożony ekskomuniką, Henryk VIII ogłosił niezależność Kościoła Anglii od Rzymu, ustanawiając siebie jego zwierzchnikiem. Najważniejszą księgą anglikanizmu jest Biblia, która jest interpretowana w sposób tradycyjny. Obecność Chrystusa w Eucharystii uznawana jest za symboliczną. Kapłani anglikańscy całkowicie odrzucili celibat. Ważnym dogmatem anglikanizmu jest rola króla, który ma prawo wyznaczać biskupów. Duchownymi w anglikanizmie zostają również kobiety.

Baptyzm

Podobnie jak inne odłamy protestantyzmu uznaje Biblię za nadrzędne źródło wiedzy o Bogu i jego postanowieniach. Trójosobowość Boga dla baptystów jest najważniejsza, więc podobnie jak wyznawcy innych odłamów protestanckich nie czczą oni świętych i innych postaci związanych z kultem.

Islam

Islam opiera się częściowo na judaizmie i chrześcijaństwie. Założony w VII w. n.e. przez Mahometa. Jest to religia monoteistyczna, jej wyznawcy wierzą w Allaha, którego prorokami byli Mojżesz i Abraham. Świętą księgą muzułmanów jest Koran. Oprócz pięciu zasad (filarów) tej religii (wyznanie wiary, post, jałmużna, modlitwa pięć razy dziennie z twarzą zwróconą ku Mekce oraz pielgrzymka do Medyny) niektórzy muzułmanie uważają, że istnieje jeszcze szósty nakaz – świętej wojny (dżihadu)święta wojna (dżihad)świętej wojny (dżihadu). Podstawowy dogmat islamu to wiara w jedynego Boga (Allaha). Oprócz tego muzułmanina obowiązuje wiara w anioły, księgi objawione, proroków (Adama, Abrahama, Jezusa, Mahometa) oraz życie pozagrobowe. Islam nie posiada instytucji kościoła, nie ma też duchowieństwa. Obowiązki wiernych reguluje Koran i sunna, a prawo koraniczne (szarijat) reguluje wszystkie dziedziny życia. Wyznawcy tej religii świętują w piątki. Ponadto nie uznają rozdziału sfery świeckiej od religijnej. Dwa podstawowe odłamy islamu to: sunnici (mniej ortodoksyjni) i szyici (przestrzegają zasad wiary z całą surowością i twierdzą, że osoby duchowne powinny również piastować stanowiska świeckie). Oprócz Mekki i Medyny ważnym miejscem świętym muzułmanów jest także Jerozolima.

Islam dzieli się na trzy główne odłamy:

• sunizm – reprezentowany przez sunnitów (85% wyznawców), kontynuujących tradycję Mahometa – nazywanych „ludźmi tradycji i wspólnoty”, odłam opierający swoją władzę na kalifacie (kalif – świecki; nie należy do rodziny Mahometa; polityczny i wojskowy przywódca wyznawców, stojący na czele państwa, gdzie panuje tzw. kalifat, jest ogłaszany następcą Mahometa, zostaje nim najwybitniejszy sunnita po spełnieniu pewnych warunków); jego odłam – salafizm – dąży do odrodzenia islamu przez powrót do jego pierwotnych źródeł (siebie uznają za jedynych prawdziwych muzułmanów, podobnie jak reprezentanci innego odłamu - wahhabizmu);

• szyizm – stojący na ich czele szyici prezentują inaczej kwestie religijne (najważniejszy jest Koran) i polityczne (12% wyznawców), według nich jedynym prawowitym następcą Mahometa jest Ali lub jego potomek (był on zięciem i stryjecznym bratem Mahometa), nie uznają tym samym kolejno wybieranych przez sunnitów kalifów (oprócz czterech pierwszych), wg nich przywódcą duchowym i religijnym jest imam (potomek Alego), kontynuator boskiego posłannictwa Proroka (jest bezgrzeszny i nieomylny), ostatni z imamów wg wierzeń szyitów nie umarł, a jedynie znikł i powróci przed końcem świata jako jego zbawca,

• charydżyzm – według którego obowiązkiem każdego muzułmanina jest bronić wiary za wszelką cenę (jego wyznawcy sam Koran interpretują dosłownie), charydżyci wprowadzili pojęcie dżihadu – świętej wojny (jako szóstego filaru wiary).

R1s4nRjHJlqR8

Zdjęcie przedstawia meczet na Skale w Jerozolimie. Ma on złotą kopułę. Całość jest błękitnego koloru z ozdobnymi oknami. Z tyłu za nim rozciąga się panorama miasta, na pierwszym planie widać drzewa.

R1VRfg8Z9Pg0V

Zdjęcie przedstawia meczet Al-Aksa w Jerozolimie. Ma on prostokątny kształt. Ozdobne wejścia z prawej strony prowadzą do środka. Na placu przed meczetem modlą się ludzie, twarzą do ziemi na klęczkach.

W Jerozolimie zlokalizowane są dwie ważne dla muzułmanów świątynie: meczet Kopuła na Skale oraz meczet Al‑Aksa.

Hinduizm

Jest to religia politeistyczna, choć czasami jest zaliczana do monoteistycznych, gdyż wszyscy bogowie są wcieleniem Brahmy (Bytu Najwyższego). Wśród tych bóstw wymienić można następujące: Wisznu, Kryszna, Śiwa czy Rama. Trójca najwyższych bogów hinduizmu to Trimurti. Świętymi księgami są dla hinduistów Wedy. Ważne są także Mahabharata i Ramajana. Wyznawcy tej religii wierzą w reinkarnacjęreinkarnacjareinkarnację. Ponadto powszechny jest podział społeczeństwa na kasty: bramini (kapłani i wykonujący wolne zawody), kszatrijowie (wojownicy, zarządcy), wajśjowie (kupcy), śudrowie (rolnicy i rzemieślnicy). Najniższym ogniwem społeczności są pariasi (stojący poza kastami i wykonujący nieczyste zawody). Większość hinduistów mieszka w Indiach, jednakże dość duże odsetki występują także na Sri Lance, na Bali, w Nepalu i Pakistanie. Wierni co roku pielgrzymują do świętych miejsc w Benaresie (Waranasi), Mathurze, Allahabadzie.

R23mZ8zBmWwck

Zdjęcie przedstawia hinduistów kąpiących się w rzece Ganges. Przy brzegu kilkoro młodych chłopców umywa się i modli w świętej rzece. Niektórzy obserwują stojąc na schodach, inni składają ręczniki i ubrania.

Buddyzm

Jest to w zasadzie system filozoficzno‑religijny, w którym nie ma boga. Jego istotą jest uwolnienie od cierpienia wszystkich stworzeń. Twórcą tego systemu jest Siddhartha Gautama, czyli Budda („przebudzony”). Buddyzm polega na dążeniu do osiągnięcia prawdy prowadzącej do wyzwolenia człowieka z jego egzystencji. Głównym celem jest osiągnięcie nirwany, czyli stanu wygaszenia pragnień. Żeby ją osiągnąć, należy medytować. To właśnie Budda jako pierwszy osiągnął ten stan. System ten dąży do unikania przemocy i zła. Święte księgi buddyzmu – kanon palijski (Tipitaka); składa się z: Winaja Pitaka (postępowanie buddyjskich mnichów), Sutta Pitaka (nauki i pouczenia Buddy), Abhidharma Pitaka (filozofia buddyzmu). Większość buddystów mieszka w Nepalu, Chinach, Tajlandii, Japonii i na Sri Lance.

R6kHkvp1W61WY

Zdjęcie przedstawia Angkor Wat w Kambodży. Jest ono największą świątynią buddyjską na świecie. Jest w całości zbudowane z kamienia. Ma okrągłe wysokie kopuły oraz schody. Widać ludzi spacerujących przed świątynią.

R1ZWqedKstyuv

Zdjęcie przedstawia buddyjską świątynię Borobudur w Indonezji. Jest ona na planie kwadratu, zbudowana z kamienia. Przypomina spłaszczoną piramidę.

Rz0Soyfrk6u4S

Zdjęcie przedstawia pałac dalajlamy (duchowego przywódcy Tybetańczyków) w Lhasie. Znajduje się on na wzgórzu zaraz przy drodze, jest utrzymany w biało-bordowej kolorystyce. Na placu widoczne są pojedyncze samochody oraz spacerujących ludzi. W oddali widać góry.

Słownik