Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik budownictwa kolejowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik budownictwa kolejowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

Celem e‑materiału ma na celu przedstawienie uczniom etapów pracy przy konstruowaniu rozkładu jazdy pociągów przez konstruktorów rozkładów jazdy oraz przygotowanie uczącego się do samodzielnego trasowania pociągów. Podstawą do opracowania rozkładu jazdy pociągów jest instrukcja o rozkładzie jazdy Ir‑11.

Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

Materiały są zgodne z obowiązującą podstawą programową kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego dla zawodu technik transportu kolejowego.

E‑materiał przeznaczony jest dla kwalifikacji $\textbf{TKO.07.}$ Organizacja i prowadzenie ruchu pociągów.

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonego dla kwalifikacji:

$\textbf{TKO.07.}$ Organizacja i prowadzenie ruchu pociągu

• organizowania oraz prowadzenia ruchu pociągów na szlakach i posterunkach ruchu,

• obsługiwania urządzeń sterowania ruchem, łączności i infrastruktury kolejowej,

• nadzorowania i koordynowania pracy przewoźników na terenie stacji kolejowej;

Efekty kształcenia

$\textbf{TKO.07.2.}$ Podstawy transportu kolejowego

Uczeń:

9) posługuje się rozkładami jazdy pociągów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDQjWPddh6Wprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy jest to:

   Animacja Rozkład jazdyDDD9wmhbbAnimacja Rozkład jazdy opisuje zawód technika transportu kolejowego oraz zadania zawodowe polegające na opracowywaniu rozkładów jazdy pociągów zgodnie z instrukcjami PKP PLK SA: IR11, IR18 i IR23, a także czynności zawodowe jakimi są czynności przygotowawcze i trasowanie pociągów w procesie opracowania rozkładu jazdy, aktualizacja rocznego rozkładu jazdy pociągów, wdrożenie rozkładu jazdy, sporządzanie m.in.: zastępczych rozkładów jazdy, rozkładów jazdy na zmiany czasu, indywidualnego rozkładu jazdy. Film przedstawia proces opracowywania rozkładu jazdy pociągów tzn. składanie wniosku o przydzielenie trasy pociągu przez przewoźnika, opracowanie rozkładu, wdrożenie rozkładu jazdy. Odpowiada na pytania co to jest rozkład jazdy pociągów, co to jest wykres ruchu pociągów, jakie sporządza się wykresy ruchu pociągów, co zawiera wykres ruchu pociągu, jakie są zasady przygotowania czasu przejazdu pociągu, ogólne zasady konstrukcji rozkładu jazdy, zasady numeracji pociągów, co to jest i do czego służą aplikacje wspomagania konstrukcji rozkładu jazdy, wydawnictwa rozkładu jazdy. W filmie omówiona jest dokumentacja: wykres ruchu pociągu, wniosek o przydzielenie trasy, karta rozkładu jazdy dla pociągu, opis wyróżników na kartach rozkładu jazdy, opis skrótów i objaśnień rodzajów pociągów, opis symboli i terminów kursowania pociągów.

   Gra wcielenie się w rolę Trasowanie pociągówDmn13SbQbGra wcielenie się w rolę Trasowanie pociągów polega na przyjęciu roli konstruktora rozkładu jazdy. W trakcie gry mamy do czynienia z konstrukcją rozkładu jazdy, trasowaniem pociągów na wyznaczonej linii na kilku szlakach jedno i dwutorowych wyposażonych w określone urządzenia srk. W każdej ósmej części doby przez w/w szlaki przejeżdża co najmniej jedna para pociągów ekspresowych lub pospiesznych, dwie pary pociągów osobowych i jeden pociąg towarowy. Pociągi poruszają się z wyznaczonymi prędkościami (wartości zmienne) i mają wyznaczone stacje na postoje pociągów (zmienne). Do dyspozycji gracza są warunki techniczne linii zgodne z dodatkach do służbowego rozkładu jazdy pociągów, które mogą ulegać zmianie zgodnie z występującymi ograniczeniami, tabele do wyliczeń i zapisów czasu przejazdu pociągów. Na siatce do konstrukcji wykresu jazdy uczący się sporządza wykres ruchu pociągów zgodnie z instrukcja Ir 11.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceD1585fNnnInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słwnik pojęć dla e‑materiałuD1ADMP6H8Słwnik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaD2JnPw5QkPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDumneT67UPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaD1BzgDRjaNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaDWcQ3enJ7Instrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik transportu kolejowego

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z poznaniem etapów pracy przy konstruowaniu rozkładu jazdy pociągów przez konstruktorów rozkładów jazdy oraz przygotowanie uczącego się do samodzielnego trasowania pociągów, na podstawie instrukcji o rozkładzie jazdy Ir‑11.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Animacja „Rozkład jazdy”

• Nauczyciel dzieli klasę na $5$ grup.

• Informuje uczniów, że otrzymają dostęp do animacji, na podstawie którego będą mieli za zadanie opracować przydzielone zagadnienia. Zagadnienia do przydziału: „Co to jest i jakie są $4$ etapy konstruowania RRJ?”, „Rodzaje rozkładów jazdy i opis WRJ”, „Jak się wykonuje i odczytuje wykresu ruchu pociągów”, „Co to jest czas przejazdu i do czego służy?”, „Zasady konstruowania rozkładów jazdy”.

• Każda grupa otrzymuje kartę flipchart'a, na której ma opracować przydzielony temat w postaci notatki graficznej, na której zamieszczą najważniejsze informacje i połączenia między nimi. W trakcie tworzenia analizuje animację (nauczyciel wcześniej nie wskazuje, gdzie dane informacje są zawarte)

• Grupy po zakończonym działaniu prezentują swoje prace.

• W kolejnym kroku swoje karty przekazują następnej grupie. Zadaniem grup będzie na podstawie analizy karty zapisać na jej odwrocie trzy pytania z trzema odpowiedziami (z których jedna jest poprawna). Na kartce z zeszytu te same pytania zapisuje ze wskazaniem poprawnej odpowiedzi i przekazuje nauczycielowi.

• Po tym działaniu grupa przekazuje kartę kolejnemu zespołowi i sytuacja się powtarza.

• Jeszcze dwa razy tak samo się dzieje. W sumie na tylniej części karty pojawia się $12$ pytań ($4$ zespoły po $3$ pytania).

• Karta wraca do grupy, która ją tworzyła. Grupa otrzymuje ją w ten sposób, że widzi tylko pytania, które wytworzyli uczniowie z innych grup. Odpowiada na te pytania, a nauczyciel koryguje odpowiedzi.

• Nauczyciel podsumowuje zajęcia i prosi uczniów o wykonanie zdjęć wszystkich kart z notatkami graficznymi.

Gra „wcielenie się w rolę” „Trasowanie pociągów”

• Nauczyciel dzieli klasę na grupy.

• Każda z grup ma za zadanie zagrać w grę.

• Uczniowie realizując pierwsze działanie polegające na uzupełnieniu rozkładu jazdy na bazie danych otrzymanych w projekcie.

• W trakcie tej części gry tworzą notatkę w postaci wykresu blokowego zawierającego problemy jakie napotkali i decyzje jakie podjęli podczas budowania rozkładu jazdy. Dla przykładu „Na stacji Buk po wpisaniu godziny $13:59$ dla pociągu pospiesznego na tej stacji spotykają się dwa pociągi (pociąg towarowy już tam stoi). Co zmienić w rozkładzie, żeby dla pociągu pospiesznego było miejsce na stacji?”, decyzja $1$: „Pociąg towarowy ma czekać przed stacją $4$ minuty niezbędne na przyjazd, postój handlowy i odjazd pociągu pospiesznego, potem wjeżdża na stację Buk”. Dalej na grafie mamy skutki decyzji $1$ czyli np.: przymusowy postój składu towarowego. Decyzja $2$: „Pociąg towarowy nie zatrzymuje się na stacji, tylko jedzie dalej. Zatrzymuje się za stacją na dogodnym miejscu pozwalającym na przejazd „pospiesznego”, skutek: „Pospieszny zatrzymuje się na stacji Buk i przejeżdża mijając towarowy poza stacją”.

• Teraz uczniowie w grupach przygotowują podobne zadanie do materiału naśladując formułę z gry, ale konstruując zadanie z innymi danymi.

• Przekazują swoje zadania (bez odpowiedzi) grupie kolejnej.

• Grupy realizują nowe zadania.

• Nauczyciel daje grupom na opracowanie zadania około $10$ minut.

• Po tym czasie grupy przedstawiają autorom zadania wyniki i porównują efekty (poprawność dedukcji).

• Teraz grupy wracają do swoich gier i trasują pociągi kończąc grę.

• Nauczyciel podsumowując prosi uczniów o informację zwrotną dotyczącą tego, czego uczniowie się nauczyli.

• Dodatkowo dopytuje o formę pracy, w której szukali rozwiązania podobnego problemu, ale innego niż w grze.

Interaktywne materiały sprawdzające

Głównymi elementami sprawdzającymi wiedzę są ćwiczenia — „Test” i „Zadania samosprawdzające”. Ćwiczenia te można użyć w tej funkcji lub poprosić uczniów, aby sami przygotowali, na podstawie tych ćwiczeń jako przykładów, nowych pytań z zestawem odpowiedzi, które merytorycznie sprawdzi nauczyciel.

Ćwiczenia zawierające lukę lub błąd w tekście są ćwiczeniami podsumowującymi mikro dawki wiedzy. Dają także możliwość aktywizowania uważności na zajęciach lub pracy w odszukiwaniu w materiale odpowiedzi na pytanie/zagadnienie.

Przykładowe działania w ramach lekcji

• Nauczyciel analizuje temat z uczniami dotyczący rodzajów i cech charakterystycznych rozkładów jazdy.

• Jako podsumowanie proponuje uczniom wykonać ćwiczenie $2$.

• Uczniowie zastanawiają się nad tym jaką ma nazwę takie działanie kiedy tylko zmieniamy parametry pociągu bez zmiany rocznego rozkładu jazdy

• Teraz nauczyciel rozdaje instrukcje Ir‑23, Ir‑18 i Ir‑11 i prosi o odnalezienie dodatku o którym mowa w ćwiczeniu $3$. Prosi o jego poprawne wykonanie.

• Finalnie uczniowie wykonują też ćwiczenie $7$ dotyczące uzupełnienia luk w tekście dotyczącym.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Animacja „Rozkład jazdy”

• Nauczyciel przydziela dostęp do animacji.

• Zadaniem każdego ucznia samodzielnie jest wykonanie notatki dotyczącej zasad konstruowania rozkładu jazdy. Nie może przy tym używać zbyt wielu słów, za to jak najwięcej symboli, które sam wymyśli. Jedynymi słowami użytymi w niej jak w zdaniu powinna być legenda, czyli informacja, co te symbole oznaczają.

• W notatce uczeń opiera się na informacjach zawartych we fragmencie animacji dotyczącego tego tematu.

• Po wykonaniu jej wymieniają się z najbliższym kolegom z klasy i na wzajem rozszyfrowują zasady konstruowania na podstawie rysunku.

• Nauczyciel podsumowując wskazuje jak ważne jest rozumienie symboli i właściwe posługiwanie się językiem fachowym. Pokazuje też wielowymiarowość przekazywania informacji, w zależności od osoby może być inaczej zinterpretowana (co łączy się z właściwym konstruowaniem rozkładów jazdy w wymiarze czytelności i rzetelności)

Gra „wcielenie się w rolę” „Trasowanie pociągów”

• Nauczyciel przyznaje uczniowi dostęp do gry.

• Zadaniem ucznia będzie samodzielne przejście gry i wykonanie z niej krzyżówki. Ma stworzyć hasła do krzyżówki które są warunkowe („Jeśli pociąg jedzie ze stacji „Buk” do stacji „Jesion” $5$ minut i zatrzymuje się tam na dwie minuty i ma z niej odjechać o $13:07$ to jaka cyfra jest w jego godzinie odjazdu jako druga?” - odpowiedź zawarta w polach krzyżówki: „Trzy”). Ma też opracować graficznie wygląd krzyżówki. Może do tego użyć generatora krzyżówek dostępnego w internecie.

• Ważne w jego pracy jest to, aby stworzył co najmniej $7$ warunkowych haseł krzyżówki („Jeśli coś, to coś”).

• Przygotowaną krzyżówkę (podpisaną imieniem i nazwiskiem) przekazuje nauczycielowi, który mieszając materiały od uczniów rozdaje losowe krzyżówki uczniom.

• Nowe zadanie w tym temacie to samodzielne, przez uczniów, rozwiązanie otrzymanej krzyżówki.

• Nauczyciel nadzoruje proces rozwiązywania krzyżówek, ale ekspertami są jej autorzy. To oni w przypadku nieścisłości udzielają odpowiedzi. Nauczyciel jedynie zarządza procesem.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych poprzez zastosowanie dodatkowych źródeł wiedzy i korelacje z nimi.

W tym e‑materiale bardzo ważne jest dowoływanie się do instrukcji dotyczących dokumentacji i samego konstruowania wielu rodzajów rozkładów: Ir‑11 i Ir‑18, Ir‑23. Uczniowie porównując wiedzę w e‑materiału (atrakcyjną wizualnie i aktywizującą) i zawartą w instrukcji („suchą” emocjonalnie, proceduralną i wymagalną) zauważają jak wiele elementów podlega interpretacji (podczas omawiania zagadnień w edukacji) i jak ważne jest w pracy zawodowej „trzymanie się procedur jako wykładni”.

Przykład pracy z e‑materiałem może polegać na przeanalizowaniu przez uczniów „w przeciwną stronę” fragmentu rozkładu jazy dotyczącego pociągów pasażerskich osobowych i pospiesznych na podstawie istniejącego na dwóch pobliskich stacjach. Uczniowie zdobywają takie rozkłady, a potem na ich podstawie „gdybają” jakie pociągi, w jakim czasie i z jakimi ewentualnie dodatkowymi czasami zostały przypisane do rozkładu. Zestawienia mogą dokonać w tabeli zawierających te lub inne dane, których sobie zażyczy prowadzący zajęcia.

Praca z uczniami z SPE

Podczas pracy z e‑materiałem należy zadbać o to, by zapewnić optymalne warunki do rozwoju i uczenia się wszystkim dzieciom. Wszyscy uczniowie w klasie powinni rozumieć sytuację swoich kolegów, którzy mogą słabiej lub w inny sposób przyswajać informacje zawarte w animacji lub grze. Wszyscy uczniowie powinni otrzymać wiedzę o tych trudnościach — wyjaśnianie odmiennych zachowań niektórych uczniów, trudności w poznawaniu i rozumieniu świata. Powinni także otrzymać wskazówki, co mogą robić w konkretnych sytuacjach (np. trudnych zachowań kolegi). Informacje takie pozwolą pod okiem nauczyciela wytworzyć klimat wsparcia i pomocy poprzez wskazywanie możliwych sposobów nauki przez rówieśników oraz wyrozumiałe wsparcie w zrozumieniu. Dla jednych będzie to nauka empatii, a dla drugich możliwość lepszego zrozumienia. Jest to szczególnie ważne w przypadku konstruowania wykresów ruchu pociągu.

U wielu dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi obserwuje się duży stopień niepewności co do swojej wiedzy i umiejętności. Bardzo ważne jest podkreślanie najmniejszych nawet osiągnięć i motywowanie ich do wysiłku. Na to właśnie przydatnymi stają się interaktywne ćwiczenia sprawdzające. Realizacja dużych testów może nastręczać tej młodzieży wielu kłopotów i po mimo pewnej opanowanej części wiedzy wynik może nie być pewny. W przypadków interaktywnych ćwiczeń - wersji krótkich, pojawia się szansa znalezienia mikroobszarów wiedzy już opanowanych i mikroobszarów do powtórzenia. W przypadku SPE nauka „małymi sukcesami” daje efekt. Ćwiczenia interaktywne są tak skonstruowane, aby użycie ich zgodnie z poziomem trudności powodowało analizę i wzrost wiedzy. Innym aspektem przy poprawnych wykonanych tych mikro sprawdzianów jest uświadamianie i podkreślanie mocnych stron ucznia w tym przypadku związanych z rozkładem jazdy.

Indywidualizowanie pracy z uczniem

E‑materiał ułatwia samodzielną pracę ucznia oraz indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi. Stopnie trudności interaktywnych ćwiczeń, słownik pojęć, do którego niektórzy, nie znający pojęć uczniowie mogą się odnieść oraz takie dobranie form pracy z uczniem przy użyciu e‑materiału, aby był dopasowany do jego percepcji i motywacji może skutkować skuteczność użycia tych multimediów.

Ważne jest jednak dbanie o to, aby film był użyty w pracy z młodzieżą tylko w wybranych fragmentach nie dłuższych niż 3 minuty na wątek. Wybór tych fragmentów i ich długość oraz trudności w zrozumieniu jest ważna przy indywidualizacji pracy z uczniami w klasie.

Różnie ważne jest wzięcie pod uwagę odpowiednie podzielenie klasy w grupy/pary tak aby mógł się pojawić element wsparcie ucznia, który łatwiej przyswoi materiał i ucznia, który ma z tym problem. Kreowanie procesu uczenia przez ucznia zdolniejszego ucznia słabego, a nie jego wyręczania (pracę/zadania z „Trasowania pociągów” wykonuje uczeń, który opanował łatwiej ten materiał na podstawie animacji) może stać się istotnym zjawiskiem w klasie wspierającym realizację procesu uczenia się.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści