Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{TKO.02.}$ Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym $3 1 1 4 0 7$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji TKO.02 Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym:

• montowania urządzeń sterowania ruchem kolejowym stacyjnych i liniowych;

• montowania urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• montowania urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym;

• diagnostyki i utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym;

• utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• utrzymywania i eksploatacji urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej

Efekty kształcenia

$\textbf{TKO.02.1.}$ Bezpieczeństwo i higiena pracy

Uczeń:

7) stosuje zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

$\textbf{TKO.02.2.}$ Podstawy elektrotechniki i transportu kolejowego

Uczeń:

11) wykorzystuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań z zakresu obsługi transportu kolejowego,

$\textbf{TKO.02.3.}$ Montaż urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym, montaż urządzeń sygnalizacji przejazdowej

Uczeń:

8) analizuje pracę systemów informatycznych sterowania ruchem kolejowym

$\textbf{TKO.02.4.}$ Eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym

Uczeń:

6) obsługuje komputerowe systemy wspomagania eksploatacji urządzeń sterowania ruchem kolejowym.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDLhsCql3UWprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   Ma pomóc zaznajomieniu się z komputerowymi systemami sterowania ruchem. W przypadku tego e‑materiału są to:

   Atlas interaktywnyDfvOe0ayjAtlas interaktywny — przedstawia informacje dotyczące urządzeń sterowania ruchem kolejowym w Polsce, Lokalnych Centrów Sterowania, struktury urządzeń srk oraz wewnętrzne urządzeń. Zawarte są w nim: schemat struktury ogólnej nastawnicy komputerowej, dokumentacja techniczna, książka E1758, plan schematyczny urządzeń srk oraz instrukcje PKP Polskich Linii Kolejowych w zakresie urządzeń srk.

   Grafika interaktywnaDDWK6eXWnGrafika interaktywna — zawiera pulpit nastawczy komputerowych urządzeń SRK, stanowisko dyżurnego ruchu LCS oraz plan blokowy systemu sterowania ruchem kolejowym urządzeń komputerowych.

   Schemat interaktywnyDIv09yHXOSchemat interaktywny prezentuje wybrane symbole, które zawiera plan schematyczny urządzeń sterowania ruchem kolejowym wraz z objaśnieniami wg instrukcji Ie‑4 „Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym”.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceD17njAkFhInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuD6mhWrKbCSłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaD6FcEP5XDPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDaDOEqeINPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaD1A8ROsxMNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaD19tZnmoqInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom poznanie zagadnień związanych z obsługą urządzeń oraz typowych zadań związanych z utrzymaniem urządzeń srk oraz bezpiecznych warunków ich realizacji.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Atlas interaktywny

• Nauczyciel przyznaje dostęp do atlasu interaktywnego.

• Łączy uczniów w pracy.

• Uczniowie analizują zagadnienie z atlasu interaktywnego w taki sposób, że każdy z nich czyta i przegląda materiał, po czym generuje dwa pytania.

• Uczniowie po $5$ minutach nawzajem zadają sobie pytania o zagadnienie. Na podstawie odpowiedzi i dyskusji na ten temat zapisują wspólną notatkę.

• Uczniowie w parach kolejno przechodzą przez cztery zagadnienia:

  1. Urządzenia sterowania ruchem kolejowym w Polsce i Lokalne Centrum Sterowania.

  2. Struktura urządzeń srk, struktura wewnętrzna urządzeń oraz schemat struktury ogólnej nastawnicy komputerowej.

  3. Dokumentacja techniczna, książka E1758 oraz plan schematyczny urządzeń srk.

  4. Instrukcje PKP Polskich Linii Kolejowych w zakresie urządzeń srk (Instrukcja Ie‑20 „Instrukcja obsługi komputerowych urządzeń sterowania ruchem kolejowym w PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.” oraz Instrukcja Ie‑12 „Instrukcja konserwacji, przeglądów oraz napraw bieżących urządzeń sterowania ruchem kolejowym”) — w tym przypadku nauczyciel daje dostęp do tych instrukcji.

• Finalnie nauczyciel nadzoruje proces uczenia się i tworzenia notatki.

• Na zakończenie zajęć prosi o zaprezentowanie kilku notatek przez wybrane pary (ocenia lub inaczej wyróżnia uczniów, którzy te notatki zaprezentują).

Grafika interaktywna

• Nauczyciel prezentuje grafikę interaktywną i jej funkcjonalność. Prezentuje najważniejsze elementy obwodu głównego.

• Dzieli klasę na trzy grupy i zadaje zadanie.

• Grupa pierwsza zajmuje się pulpitem nastawczym komputerowych urządzeń SRK, grupa druga — stanowiskiem dyżurnego ruchu LCS, a grupa trzecia — planem blokowym systemu sterowania ruchem kolejowym urządzeń komputerowych.

• Zadaniem każdej grupy jest przeanalizowanie swojego zagadnienia.

• Uczniowie w grupach wybierają sobie $4$ elementy (np. brak informacji na pulpicie o „utwierdzonym przebiegu pociągowym (nr $13$)” lub brak monitora kontroli urządzeń oświetlenia (nr $6$)) i zastanowienie się nad odpowiedzią na pytanie: „Co by było, gdyby nie było tego elementu?”. Swoje przemyślenia zapisują w notatkach grupy.

• W kolejnym etapie starają się odpowiedzieć na pytanie „Czym można byłoby zastąpić ten element tak, aby nie był on potrzebny?”. Na pytania o cztery wybrane elementy również zamieszczają w swoich notatkach. Jest to przygotowanie do dyskusji na forum klasy.

• Nauczyciel zbiera kopie notatek od grup.

• Teraz nauczyciel wyświetla „Pulpit nastawczy” na tablicy interaktywnej i rozpoczyna historię: „Z Sulejówka‑Miłosna jest przebieg pociągowy, która z grup powie, co by było, gdyby nie byłoby tej informacji i innych szczegółów na pulpicie sterowniczym?”. Grupy druga i trzecia odpowiadają na to pytanie. Po ich wypowiedziach grupa pierwsza prezentuje swoje notatki, uzasadniając swój przygotowany wcześniej pomysł.

• W dalszej części nauczyciel prosi o wygenerowane pomysłów na zastąpienie w inny sposób tej wizualizacji na pulpicie.

• Nauczyciel prezentuje teraz zagadnienie ze „stanowiska dyżurnego”, a potem z „planu blokowego”. Za każdym razem powtarzając procedurę, jak przy grupie pierwszej.

• Całość powtarza jeszcze trzy razy.

• W trakcie aktywności nauczyciel prosi uczniów o zapisywanie informacji o zagadnieniach w postaci notatki. Notatki te każdy z uczniów samodzielnie łączy z notatkami powstałymi w grupie.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację notatek z aktywności.

• Podsumowując zajęcia, zachęca do korzystania z atlasu interaktywnego.

Schemat interaktywny

• Nauczyciel łączy uczniów w grupy (po około $3-5$ osób).

• Przyznaje grupom dostęp do schematu interaktywnego i prosi o wykonanie zadania.

• Zadaniem uczniów będzie narysowanie planu schematycznego urządzeń srk w dowolnej konfiguracji z wykorzystaniem symboli zamieszczonych w materiale.

• Grupy wymyślają same schemat, po czym opisują to co ten schemat przedstawia.

• Grupy prezentują schematy na forum.

• Nauczyciel wskazuje błędy (sytuacje wykluczające się) i prosi o korekty.

• Poprawione schematy grupy przesyłają do każdego ucznia jako ćwiczenia w rozpoznawaniu symboli planu schematycznego urządzeń srk.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Atlas interaktywny

• Nauczyciel przyznaje dostęp do atlasu interaktywnego.

• Uczniowie samodzielnie analizują zagadnienie z atlasu i wypisują z niej słowa, które ściśle dotyczą słownictwa zawodowego związanego z elementami systemu sterowania ruchem.

• W kolejnym kroku ich zadaniem będzie stworzenie jednozdaniowego wytłumaczenia znaczenia tego słowa (lub zwrotu). Uczeń tworzy w ten sposób hasła do krzyżówki, którą w ostatnim kroku będzie realizował.

• Uczniowie wymieniają się krzyżówkami i je rozwiązują.

• Nauczyciel wyróżnia najciekawiej wykonane zadanie.

Grafika interaktywna

• Nauczyciel prezentuje grafikę interaktywną i jej funkcjonalność. Prezentuje szczegółowiej pulpit nastawczy komputerowych urządzeń SRK.

• Nauczyciel prosi uczniów o samodzielne zapoznanie się z grafiką i znakami z pulpitu.

• Prosi o przygotowanie legendy do tego fragmentu grafiki interaktywnej.

• Legenda składać się będzie z symboli występujących na nim oraz jego krótkiego opisu (nazwa lub to, co symbolizuje, jakie informacje niesie)

• Uczniowie mogą skorzystać z funkcji printscreen i pracy na notatniku cyfrowym lub w postaci tradycyjnej notatki z narysowanymi symbolami.

• Wybrani uczniowie prezentują notatkę na forum.

• Nauczyciel prosi jeszcze uczniów o statystykę, zadając pytanie, ile i jakie elementy można znaleźć na grafikach interaktywnych.

• Każdy z uczniów odpowiada na to pytanie samodzielnie w notatniku.

• Nauczyciel, podsumowując zajęcia, prosi uczniów o nauczenie się symboli z notatki i przygotowanie do sprawdzianu z ich znajomości.

Schemat interaktywny

• Nauczyciel przyznaje uczniom dostęp do schematu interaktywnego i prosi o wykonanie zadania.

• Zadaniem samodzielnym uczniów będzie znalezienie w internecie planu schematycznego urządzeń srk lub wykonanie takiego planu na podstawie zdjęcia z internetu prezentującego układ torowy, budynki i budowli oraz urządzenia sterowania ruchem kolejowym z wykorzystaniem symboli zamieszczonych w e‑materiale.

• Po narysowaniu lub odnalezieniu w internecie uczeń opisuje stan ilościowy (ile i jakie oznaczenia występują na schemacie).

• Gotowe notatki (schemat i opis) uczniowie przekazują nauczycielowi.

• Nauczyciel wskazuje błędy i prosi o korekty.

Interaktywne materiały sprawdzające

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają sprawdzić samodzielnie przez ucznia poziom opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu omawianych zagadnień.

Ćwiczenie $1$. — Plan schematyczny urządzeń SRK oraz ćwiczenie $3$. — Ikonografia w ruchu kolejowym można wykorzystać przy podsumowaniu pracy lub jako przerywnik po analizie e‑book'a, natomiast ćwiczenie $2$. — Sterowanie ruchem kolejowym jest idealne do posumowania całego cyklu.

Uczniowie mogą samodzielnie wykonywać działania związane z interaktywnymi materiałami sprawdzającymi, a dodatkowo generować pomysły na inne zadania lub pytania związane z tematem.

Nauczyciel, zbierając prace (pomysły zadań lub pytań), może wygenerować zestawy nowych pytań poszerzające materiały tu zamieszczone.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych poprzez zachęcenie młodzieży do samodzielnej analizy e‑materiału i próbę „wymyślania” historii związanych z elementami systemów sterowania ruchem

• Nauczyciel prosi uczniów, aby wybrali sobie kilka symboli z planu schematycznego urządzeń srk (schemat interaktywny) lub elementu z planu blokowego systemu sterowania ruchem kolejowym urządzeń komputerowych (grafika interaktywna) i wypisali do każdego z nich po dwa inne symbole (sąsiadujące na planie schematycznym) lub elementy, które będą z nim współpracowały.

• Prosi o samodzielną pracę poza zajęciami, w której zadaniem uczniów będzie wymyślenie historii współpracy tych elementów w opowieść.

• Uczniowie mogą tego dokonać w postaci opowieści, którą zapisują w prezentacji w PowerPoint'cie tak, aby prezentacja zawierała historię słowną i obrazy, które będą ją uwydatniały.

• Historie uczniowie prezentują na zajęciach.

Metoda ta może być porównywalna z mnemotechniką związaną z zapamiętywaniem poprzez tworzenie łańcuchów pamięciowych — historii, czasem niedorzecznych, które pozwalają zapamiętać szczegóły poprzez swoją niezwykłość i unikalność.

Praca z uczniami z SPE, indywidualizacja pracy z uczniem

E‑materiał ułatwia zindywidualizowanie procesu dydaktycznego, co jest szczególnie istotne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ułatwia dostęp do informacji oraz likwiduje pewne bariery społeczne i komunikacyjne, a także zapewnia wyrównywanie szans.

W pracy z atlasem i grafiką interaktywną nauczyciel powinien zadbać o odpowiednią organizację środowiska sprzyjającego skupieniu i dzięki temu łatwiejszemu uczeniu się. Zamieszczone multimedia same w sobie stanowią duży ładunek bodźców, stąd podczas ich używania warto wyeliminować lub zminimalizować inne bodźce, pochodzące ze smartfonów rozpraszających uczniów. Oczywiście ich użycie w odpowiednim momencie procesu dydaktycznego może być wskazane (poszukiwanie informacji lub praca z siecią), ale nauczyciel powinien ten proces kontrolować (np.: „parkować smartfony do kieszeni”, kiedy uwagę uczniów powinien przykuwać prezentowany lub „rozgrywany” element dydaktyczny (ćwiczenie grupowe).

Innym elementem wspierającym działanie z atlasem i grafiką w ćwiczeniach grupowych (ale również działaniach indywidualnych ucznia) jest ukierunkowanie uwagi poprzez umieszczenie uczniów z dala od okien lub posadzenie ich do nich tyłem.

Szczególnie ważne jest to dla osób, które w klasie szybciej się rozpraszają. Można tu zastosować też „zaproszenie do pierwszej ławki” lub „przewodzenie w uczeniu się” wspólnie z nauczycielem.

Ważnym elementem, może być wprowadzenie informacji na początku ćwiczenia o tym, jak ono będzie wyglądało/przebiegało.

Sama budowa multimediów zawartych w tym materiale pozwala też dopasować działanie do ucznia. Na przykład praca z grafiką interaktywną może polegać na wskazaniu symbolu, odnalezieniu symbolu na bazie szczątkowej informacji o jego współpracy z innymi elementami, odnalezienie w internecie podobnych do tych z grafiki zdjęć stanowiska dyżurnego ruchu LCS, opowiadaniem „co widać na rysunku” lub uczeniem innych uczniów tego, co już dana osoba umie.

Wiele zależy tu od potrzeb w klasie i inwencji nauczyciela. Wszystko to, aby rozbudzić zainteresowanie poznaniem systemów sterowania ruchem i utrzymaniem zaangażowania w pracy z tą treścią.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści