E-materiały do kształcenia zawodowego

Komputerowe systemy sterowania ruchem

Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym — Technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑zasobie.

Pojęcia uporządkowano alfabetycznie. Pod każdym pojęciem znajduje się link odsyłający do materiału multimedialnego lub innych e‑materiałów, w których pojawia się dane pojęcie.

długość użyteczna toru
długość użyteczna toru

długość toru, która umożliwia bezpieczny postój taboru kolejowego. Jest ona mierzona pomiędzy punktem ustawienia semafora, tarczy zaporowej lub manewrowej a ukresem, końcem odcinka izolowanego, punktem zwalniającym przebieg pociągu, miejscem usytuowania wykolejnicy lub miejscem przejazdu lub przejścia kolejowego, jeśli są one czynne w czasie postoju pociągu lub wagonów

elektromagnes
elektromagnes

zamienna nazwa rezonatora torowego, który umiejscowiony jest przy torze w odległości  przed tarczą ostrzegawczą bądź semaforem wjazdowym oraz przy semaforze wyjazdowym czy grupowym. Wykorzystywany jest w systemie Samoczynnego Hamowania Pociągu. Przeniesienie informacji o miejscu wymagającym szczególnej uwagi maszynisty realizowane jest w wyniku sprzężenia obwodów rezonansowych czujników na pojeżdzie i w torze. Są one dostrojone do tej samej częstotliwości i wynoszą

garnek kablowy
garnek kablowy

konstrukcje przeznaczone są do rozdziału żył kablowych głównych i połączenia ich z żyłami kabli odprowadzających do poszczególnych urządzeń w terenie. Na kolei przeważnie malowane są na kolor żółty, przez co stanowią charakterystyczne punkty przy torach

komputer zależnościowy
komputer zależnościowy

komputer, w którym przetwarzane są informacje od dyżurnego ruchu (polecenia wykonania czynności) i sprawdzane ze stanem obecnym infrastruktury oraz urządzeń (bieżąca sytuacja ruchowa, stan urządzeń monitorujących, np. licznik osi), a także z weryfikacją zależności zapisanych w informacjach wejściowych (np. uwzględnianie dróg ochronnych). Komputer zależnościowy musi spełniać najwyższe wymagania bezpieczeństwa, gdzie ewentualne błędy w działaniu muszą zostać wykryte i nie mogą spowodować niebezpiecznego działania systemu. Realizowane jest to najczęściej przez dwukanałowe przetwarzanie danych i porównywanie wyników przez bezpieczne komparatory lub działanie według zasady „”, gdzie wyniki przetwarzane są przez niezależne kanały komputera zależnościowego

Lokalne Centrum Sterowania
Lokalne Centrum Sterowania

wydzielony technicznie i organizacyjnie odcinek linii kolejowej, który stanowi jeden obszar sterowania z wykorzystaniem (głównie) urządzeń komputerowych. W praktyce oznacza to możliwość zdalnego sterowania kilkoma stacjami oddalonymi od siebie z jednej nastawni, którą nazywa się LCS‑em

R5R2MSeFWRzJe
Stanowisko dyżurnego ruchu LCS
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
moduł transmisyjny
moduł transmisyjny

element systemu SRK służący do przekazywania informacji i poleceń na różnych poziomach

napęd zwrotnicowy
napęd zwrotnicowy

wyróżniamy ręczny, mechaniczny oraz elektryczny. Ich zadaniem jest przestawienie zwrotnicy do położenia przeciwnego do aktualnego. Można również rozróżnić napędy rozpruwalne, gdzie podczas najechania taboru kolejowego z ostrza przy nieprawidłowym położeniu zwrotnicy konstrukcja zamknięcia nastawczego ulegnie zniszczeniu lub odkształceniu oraz rozpruwalne, gdzie najechanie zestawem kołowym z ostrza przy nieprawidłowym położeniu zwrotnicy spowoduje jej samoczynne przestawienie do poprawnego położenia bez uszkadzania żadnego elementu.

nastawnica
nastawnica

ogół urządzeń wewnętrznych do zabezpieczania ruchu kolejowego i jego sterowania w danym okręgu nastawczym

obiekt sterowany
obiekt sterowany

obiekt, który może realizować odpowiednie funkcje zgodnie z dyspozycją dyżurnego ruchu, np. zwrotnica, sygnalizator, semafor czy tarcza manewrowa

odcinek torowy izolowany
odcinek torowy izolowany

odcinek torowy, w którym toki szynowe są od siebie wzajemnie odizolowane i stanowią część elektrycznego układu torowego. Aby zapewnić odpowiedni standard izolacji, podkłady, przytwierdzenia i podsypka muszą zapewniać jak najlepszą izolację od sąsiedniego toku szynowego i ziemi. Wykorzystywane obwody torowe mogą być jedno- i dwutokowe, a używane są do kontroli niezajętości torów czy rozjazdów. Obwody torowe dwutokowe należy stosować podstawowo na wszystkich stacjach i liniach zelektryfikowanych. Na stacjach zelektryfikowanych można na zwrotnicach i w torach bocznych stosować obwody jednotokowe. Przepływ informacji, separację prądu sygnałowego i trakcyjnego zapewniają w tym przypadku dławiki torowe

plan kablowy
plan kablowy

składa się z planu tras kablowych i schematu sieci kablowej. Oznacza się na nim nastawnię, zewnętrzne urządzenia SRK, trasy kabli magistralnych oraz osprzęt, taki jak szafy kablowe, garnki rozdzielcze, mufy przelotowe i kanalizacja kablowa. Schemat takiej sieci kablowej musi zawierać oznaczenie wszystkich kabli urządzeń, długość kabli, liczby żył, ich przekroju czy liczby żył rezerwowych

poziom operatorski
poziom operatorski

inaczej poziom obsługi urządzeń SRK. Miejsce obsługi urządzeń sterowania ruchem kolejowym realizowanego przez dyżurnego ruchu. Najczęściej w jego skład wchodzą ekrany komputerowe, myszki, klawiatury, słuchawki i centrale, za pomocą których dyżurny ruchu wydaje polecenia do realizacji dla przebiegów pociągowych i manewrowych. Drugą funkcją jest obrazowanie stanu urządzeń przytorowych związanych z bieżącą sytuacją ruchową

poziom urządzeń nastawczych
poziom urządzeń nastawczych

poziom urządzeń przytorowych sterowania ruchem kolejowym, które realizują polecenia wydane przez dyżurnego ruchu i są sprawdzone przez poziom zależnościowy, a także wysyłające informacje zwrotne o swoim stanie (m.in. rozprucie, zajętość, sygnał zezwalajacy na jazdę, sygnał „Stój”)

poziom zależnościowy
poziom zależnościowy

poziom, na którym realizowane są czynności weryfikacji poprawności poleceń wysłanych przez dyżurnego ruchu do urządzeń przytorowych za pomocą komputera zależnościowego, który sprawdza stan urządzeń w terenie i porównuje zależności zaprogramowane dla danej stacji (m.in. wykluczanie przebiegów sprzecznych i dbanie o zachowanie dróg ochronnych dla przebiegów)

pomiary diagnostyczne wykorzystywane w zależnościach
pomiary diagnostyczne wykorzystywane w zależnościach

pomiary takie polegają np. na rejestracji natężenia przepływającego prądu przez żarówkę umieszczoną w komorze sygnalizatora lub przez elementy elektroniki diagnostycznej. Dzięki takiemu pomiarowi możliwe jest wykonanie zależności, która określałaby natężenie świecenia żarówki na pulpicie kostkowym odwzorowując stan rzeczywisty (taki jaki jest na gruncie).

przebieg sprzeczny
przebieg sprzeczny

przebieg, który ze względów bezpieczeństwa nie może być zrealizowany jednocześnie z innym przebiegiem. Wynika to z tablicy zależności, gdzie każdy przebieg ma określone położenia i stany urządzeń nastawczych. Na przykład - jeden rozjazd nie może być jednocześnie w położeniu „plus” i „minus” dla dwóch różnych przebiegów.

pulpit diagnostyczny
pulpit diagnostyczny

pulpit na urządzeniach komputerowych z których korzystają Automatycy. Dzięki niemu wykrywane są usterki na urządzeniach komputerowych.

pulpit nastawczy
pulpit nastawczy

element pionu operatorskiego, składa się on z wielu ekranów komputerowych. Na pulpicie wykonuje się czynności bezpośrednio związanych z zarządzaniem ruchem kolejowym, jak np. przekładanie zwrotnic, lub wyświetlanie sygnału zezwalającego na semaforze

rezerwa obciążona (gorąca)
rezerwa obciążona (gorąca)

element rezerwowy, który jest już uruchomiony, więc w sytuacji usterki elementu podstawowego może od razu przejąć jego funkcję. Element ten podlega zużyciu w podobny sposób jak element podstawowy, jednak jest natychmiast gotowy do pracy, co stanowi konieczność w infrastrukturze krytycznej, takiej jak systemy SRK

skala skażona
skala skażona

skala, w której to odwzorowywane elementy odzwierciedlane są w różnych skalach. W praktyce oznacza to stosowanie innej skali do wysokości, a innej do długości

sterowniki obiektowe
sterowniki obiektowe

inaczej obiekty sterowalne. Odpowiadają za realizację poleceń dyżurnego ruchu bezpośrednio w obiektach przytorowych, takich jak sygnalizatory świetlne, semafory, zwrotnice itd. Monter dba o ich sprawność, niezawodność oraz kontroluje ich działanie (tj. czy odwzorowują realny stan urządzenia).

telewizja użytkowa
telewizja użytkowa

inaczej CCTV lub monitoring wizyjny. Urządzenia zabezpieczania ruchu pociągów, z których korzysta dyżurny ruchu np. podczas zdalnej obsługi urządzeń przejazdowych. Za pomocą telewizji użytkowej przekazuje się obraz bezpośrednio z kamer do pracowników posterunków technicznych lub innych pracowników

urządzenia BKJP
urządzenia BKJP

czyli Urządzenia Bezpiecznej Kontroli Jazdy Pociągu, w których skład wchodzą: elektromagnes, balisa przełączalna, balisa nieprzełączalna itd

zdalne sterowanie obiektami
zdalne sterowanie obiektami

umożliwia sterowanie wieloma posterunkami ruchu przez dyżurnego ruchu pracującego na LCS